درست مثل ان که مشعل بازی های المپیک، به دست یک نژاد پرست افراطی روشن شود و هدف از ان یا تبرئه کردن ویژگی نژاد پرستانه ان فرد باشد، یا استهزای بنیادهای جهان گرایانه المپیک. در بسیاری از موارد فاصله ارج و ارزش ان سمبل با انجام دهنده ان به قدری زیاد است که تصویری وارونه در ذهن می افکند. اقدام به چاپ قران نفیس از سوی محمد رضا پهلوی یک سال پس از سالهای پر درد و التهاب 1342 و 1343 در زمره این گونه تصویرهای وارونه بود و از سوی بعضی از علما به قران بر سرنیزه کردن معاویه تشبیه شد. در این باره مقاله زیر را مطالعه کنید.
تاریخ پر فراز و نشیب نهضت اسلامی مردم ایران، دارای حوادث و وقایع متفاوتی بود. این جدال نابرابر با رژیم تا بن دندان مسلح، روش ها و صورت های مختلفی به خود گرفت و واکنش رژیم پهلوی، در کنترل و مقابله با این نهضت نیز، به نوبه خود متفاوت بود. پس از رسوایی محمد رضا شاه در ماجرای دستگیری امام خمینی و به دنبال ان قیام خونین مردم ایران در شهرهای تهران، قم و تبریز و... در 15 خرداد 1342، و همچنین در پی سخنرانی روشنگرانه و اگاهی بخش امام در مورد کاپیتولاسیون و دستگیری و تبعید ایشان در سال 1343، رژیم متوجه شد که هیچ گونه جایگاه دینی و ملی در جامعه ایران ندارد ودیگر قادر به تظاهر به دینداری و جلب اعتماد متدینین جامعه نیست؛ لذا برای رهایی از این بحران مشروعیت، چاره را در اجرای طرح های مذهبی در قالب ساختن مسجد، زیارت شاه از عتبات، چاپ قران و غیره دید. به همین منظور در سال 1344 اعلام شد که حکومت شاه در صدد است قرانی به نام پهلوی به چاپ برساند. در این نوشته به وقایع مربوط به چاپ این قران و واکنش های پیرامون این ماجرا اشاره شده است.
تدابیر و تبلیغات رژیم برای چاپ قران
قرار شد قران مذکور از روی یکی از بهترین قران ها که به خط احمد نیریزی بود، با خطی خوش و زیبا و چاپی نفیس منتشر شد و طبق برنامه ریزی قبلی می بایست تعدادی از این قران ها به علما و روحانیون اهدا می شد. رژیم، قبل از چاپ قران اریا مهری با برنامه ریزی دقیق به تبلیغات سنگین و گسترده ای از طریق رسانه ها و نهادهای فرهنگی و سیاسی پرداخن؛ به همین منظور «طرح انتشاراتی درباره چاپ قران پهلوی» به شرح زیر تهیه و تنظیم شد:
«مردم ایران از دیر باز قرائت قران را یکی از عبادات می دانند و هر سال چند صد هزار نسخه از قران در مرکز و شهرستان های کشور، به قطع ها و شکل های مختلف چاپ می شود. شاهنشاه ایران که متدین به دین اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی هستند، در طول مدت سلطنت خود با الهام از قران، عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی و عدالت زندگی را در میان
ملت ایران مستقر کردند و برای بزرگداشت و تجلیل مذهب شیعه اثنی عشری از هیچ گونه اقدامی فرو گذار نکردند. به تازگی چاپ و نشر قران کریم که به منزله قانون اساسی دین اسلام و مورد علاقه قاطبه مسلمانان است، مورد توجه خاص شاهنشاه قرار گرفت و مقرر فرمودند قرانی که چاپ می شود، از سایر قران ها از هر حیث ممتاز باشد. روی این اصل، یکی از نسخ ممتاز و خطی نفیس قران که به خط استاد احمد نیریزی، در کتابخانه سلطنتی موجود است انتخاب شد که به ماخذ معتبر موجود، به وسیله علما و دانشمندان صاحب نظر و برگزیده کشور تصحیح و چاپ شود. چون نسخه ای که برای تصحیح و چاپ انتخاب شد، از نظر تذهیب و حاشیه سازی و طلا کاری در نهایت نفاست، و از نظر نگارش خط نسخ، شاهکاری فناپذیر می باشد، بدان جهت تلاش های مداوم و شبانه روزی برای تصحیح ان از روی دو دسته ماخذ معتبر انجام گرفته است.
برای انکه مردم ایران و مسلمانان جهان و علاقه مندان کشورهای خارج هر چه بیشتر از اهمیت قران پهلوی اگاه شوند، یک طرح انتشاراتی تهیه و تنظیم شده است که در دو فصل اجرا خواهد شد.
فصل اول: برنامه انتشاراتی قبل از انتشار قران
فصل دوم: برنامه انتشاراتی همزمان با انتشار قران
در اجرای برنامه قبل از انتشار قران از وسایل انتشاراتی زیر استفاده خواهد شد:
خبرگزاری پارس:
1ـ روز دوشنبه ششم اریبهشت ماه 1344، اعلامیه دربار شاهنشاهی درباره چاپ قران
پهلوی منتشر خواهد شد.
2ـ با اقای استاد مشکات درباره چاپ قران پهلوی مصاحبه خواهد شد، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد گردید و متن ان به وسیله خبر گزاری پارس در اختیار جراید قرار خواهد گرفت، روز پخش این مصاحبه سه شنبه هفتم اریبهشت 1344خواهد بود.
3ـ با وزیر فرهنگ و هنر نیز به مناسبت چاپ قران پهلوی به مدت یک ربع مصاحبه خواهد شد، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش و متن ان به وسیله خبر گزاری پارس برای جراید ارسال خواهد گردید. روز پخش این مصاحبه سه شنبه 22 تیر خواهد بود.
4ـ خبر گزاری پارس تا روز انتشار قران، هر ماه دو بار به فاصله 15 روز، مصاحبه خود را با سخن گوی دربار شاهنشاهی و فرهنگ و هنر تجدید خواهد کرد. در این مصاحبه ها پیرامون کار چاپ قران، و کوشش ودقتی که در چاپ ان معمول می گردد صحبت خواهد شد.
5ـ خبر گزاری پارس با نظر مقامات وزارت فرهنگ و هنر، با چندین نفر از متخصصین ان وزارتخانه که در امر چاپ قران مستقیما دخالت دارند، مصاحبه های کوتاه رادیویی ترتیب خواهد داد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد شد.
6ـ با چند نفر از روحانیون پایتخت نیز در باره اقدام مهم شاهنشاه مصاحبه های کوتاه رادیویی به عمل خواهد امد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد شد. متن این مصاحبه نیزدراختیار جراید قرار خواهد گرفت.
خبر گزاری پارس با توجه به مدت طولانی قبل از انتشار قران که ممکن است بیش از یک سال به طول انجامد، ترتیبی خواهد داد که هر ماه حداقل چهار بار پیرامون چاپ قران پهلوی، با
استفاده از مصاحبه و تنظیم خبر، مطالبی پخش نماید.
شبکه رادیو ایران:
1ـ روز پنجشنبه بیست و هفتم خرداد ماه، در برنامه مرزهای دانش رادیو ایران، اقای سید محمد مشکات، استاد دانشگاه تهران، درباره ویژگی های چاپ تازه قران پهلوی سخنرانی خواهد کرد.
2ـ قسمت های از بیانات اقای مشکات به تدریج در برنامه های سپاه دانش و دهقان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
3ـ در برنامه های عربی رادیو اهواز، اردوی رادیو زاهدان و کردی رادیو کرمانشاه با استفاده از متن مصاحبه های وزرای دربار شاهنشاهی، فرهنگ و هنر و سخنرانی اقای مشکات در برنامه مرزهای دانش و خبرهایی که از خبر گزاری پارس منتشر می شود، مطالبی تهیه و پخش خواهد گردید. مسوول تهیه و ارسال مطالب اداره امور استان ها خواهد بود.
4ـ سایر رادیوهای استان ها، اخبار و گزارش هایی را که از خبر گزاری پارس پخش می شود، در برنامه های خبری خود پخش خواهند کرد و همچنین، نسبت به انتشار متن انها در جراید محلی، نظارت خواهند نمود.
تلویزیون ایران:
1ـ خبرهای مربوط به چاپ قران پهلوی که از خبر گزاری پارس پخش می شود، به تفصیل پخش خواهد شد.
2ـ مصاحبه ای با اقای دکتر بیانی درباره استاد احمد نیریزی و چاپ قران به عمل خوهد آمد.
این مصاحبه با اسلایدها و عکس هایی از قران نیریزی و ماخذی که در تصحیح قران نیریزی از ان استفاده شده، پخش خواهد شد. روز انجام این مصاحبه سه شنبه 12 مرداد ماه، ساعت 30/21 خواهد بود. اسلایدها و عکس ها به وسیله وزارت فرهنگ و هنر در اختیار تلویزیون قرار خواهد گرفت.
3ـ تلویزیون ایران با توجه به مدت طولانی قبل از انتشار قران، با نظر وزارت فرهنگ و هنر با افرادی که در چاپ قران پهلوی دخالت مستقیم دارند، ترتیبی خواهد داد که هر ماه دو بار مطالبی با استفاده از مصاحبه و خبر مطالبی پخش نماید.
مطبوعات:
1ـ روزنامه های کیهان و اطلاعات، هر ماه چهار بار درباره چاپ قران پهلوی مقالاتی منتشر خواهند کرد.
2ـ سایر روزنامه های مرکز و شهرستان ها، خبرهای مربوط به چاپ قران پهلوی را با عکس منتشر خواهند کرد.
3ـ مجلات پایتخت گزارش های مصوری از چاپ قران پهلوی انتشار خواهد کرد. روزنامه های تهران جورنال، ژورنال دو تهران، کیهان انترناسیونال و مجله الاخا گزارش هایی همراه با عکس درباره قران پهلوی چاپ خواهند کرد.
وزارت فرهنگ و هنر:
جزوه ای درباره امتیازات قران پهلوی به زبان های فارسی، انگلیسی، فرانسه و عربی منتشر خواهد کرد. جزوه های مزبور، به وسیله ی نمایندگی های ایران در خارج از کشور توزیع
خواهند شد. وزارت فرهنگ و هنر از قران نیریزی فیلمی تهیه خواهد کرد تا در تلویزیون های کشورهای اسلامی و تلویزیون های لندن، پاریس و واشنگتن نمایش داده شود.
مطبوعات خارجی:
مطبوعات کشورهای اسلامی و کشورهای خارجی، درباره عظمت کاری که شاهنشاه در مورد چاپ قران پهلوی انجام داده است مقاله هایی منتشر خواهند کرد.
برنامه انتشاراتی بعد از انتشار قران
وزارت دربار شاهنشاهی پس از چاپ قران پهلوی، طی مراسمی که با حضور نمایندگان سفارت خانه های اسلامی انجام خواهد شد، نسخه هایی از قران را به پادشاه هاشمی اردن، ملک فیصل پادشاه عربستان سعودی و روسای جمهوری عراق، سوریه و لبنان هدیه خواهند کرد.
در این مراسم علما و دانشمندانی که در چاپ قران پهلوی همکاری کرده اند، مورد تفقد قرار خواهد گرفت.
وزارت دربار شاهنشاهی نسخه های از قران پهلوی را برای کتابخانه های نجف اشرف، کربلا و مساجد مسلمانان واشنگتن، لندن، هامبورگ و اذربایجان شوروی هدیه خواهند کرد.
خبر گزاری پارس:
1ـ از مراسم اهدای قران پهلوی به نمایندگان سفارتخانه های اسلامی مقیم پایتخت، گزارش تهیه و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهند کرد.
2ـ تلگراف های طبقات مختلف مردم را که پس از انتشار قرآن پهلوی به تهران می رسد، پخش
خواهد نمود.
رادیو ایران:
1ـ در برنامه «هفت رنگ از 7 روز» جمعه اول بعدازانتشار قران پهلوی، مطالبی درباره قرآن وتاریخ قران وهمچنین درباره چاپ قران پهلوی پخش خواهد گردید.
2ـ در برنامه سپاه دانش، دهقان مطالب مناسبی پخش خواهد گردید.
مطبوعات:
1ـ یکی از استادان دانشکده الهیات درباره چاپ قران پهلوی مقاله ای در روزنامه اطلاعات منتشر خواهد کرد.
2ـ چهار مقاله پیرامون انتشار قران پهلوی از طرف اداره امور اطلاعات و مطبوعات وزارتخانه ها تهیه و در همان روز انتشار و یا یک روز بعد از انتشار ان، در روزنامه های اطلاعات و کیهان منتشر خواهد شد.
اداره تولید فیلم و عکس:
اداره تولید فیلم و عکس از مراسم اهدای قران پهلوی عکس هایی تهیه خواهد کرد تا از طریق اداره اطلاعات و مطبوعات وزارتخانه ها، در پانل های وزارت اطلاعات و پانل های ادارات اطلاعات و رادیو استان ها نصب شود، مقداری از این عکس ها برای دفاتر اطلاعات در خارج از کشور ارسال خواهد گردید.
وزارت فرهنگ و هنر:
1ـ از مراسم اهدای قران پهلوی فیلم های تهیه خواهد کرد، این فیلم ها به وسیله دستگاه های
سینمای سیار برای کشاورزان و کارگران نمایش داده خواهد شد و همچنین جزو فیلم های خبری هفته، در اختیار تلویزیون و سینمای کشور گذاشته خواهد شد.
2ـ از مراسم اهدای قران فیلم 16 میلیمتری نیز تهیه خواهد شد، 14 نسخه از این فیلم برای استفاده دفاتر اطلاعات ایران در خارج ارسال خواهد گردید.
تلویزیون ایران:
سرویس خبری تلویزیون ایران از مراسم فیلمی تهیه خواهد کرد، که در همان شب در تلویزیون ایران نمایش داده خواهد شد.
محمر رضا شاه پس از تمعیدات مذکور، به منظور بهره برداری سیاسی و مذهبی از چاپ قران پهلوی، طی فرمانی که در ان دستور چاپ قران پهلوی داده بود، هدف از این اقدام را چنین بیان کرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
واضح است که وجود یک حرف زائد و یا یک اعراب بی جا ممکن است معنای یک ایه و یا مفهوم اصلی یک سوره را تغییر دهد. به این جهت برای ان که این کلام الله مجید از هرگونه سهو و اشتباه قلمی در کلمات و اعراب عاری باشد، دستور دادیم که هر کلمه واعراب از اغاز تا انتهای کلام الله مجید به مراجعه به مراجع اصلی مطمئن مورد بررسی خیلی دقیق قرار داده شود تا کوچکترین سهوی در این قران موجود نباشد. انجام این امر بیش از یک سال به طول انجامید و اکنون می توان اعتماد کامل داشت در این کلام الله مجید که با بهترین خطاط قران نویس، مرحوم نیریزی نوشته شده، دارای هیچ گونه افتادگی و یا سهو و اشتباهی نیست.
شاه برای تظاهر هرچه بیشتر به دینداری، اعلام کرد که درامد حاصله از چاپ و فروش قران پهلوی، هزینه ساخت مسجد خواهد شد. از برنامه طرح انتشاراتی قران مذکور می توان به فعالیت گسترده و همه جانبه رژیم برای حصول به اهداف سیاسی، مذهبی و اجتماعی ان پی برد. اما زمانی رژیم می توانست به اهداف خود از چاپ قران پهلوی برسد. که ان را به تایید روحانیون برساند.
واکنش روحانیون در برابر قران اهدایی:
برای گرفتن تایید از روحانیون، علاوه بر تبلیغات گسترده مبنی بر نیت خیر شاه از این اقدام، و جدیت او در چاپ قرانی زیبا و شکیل، نخست وزیری طی دستور العملی از ساواک خواست که روحانیون و وعاظ وابسته و درباری را به نحوی به تمجید و تجلیل از فرمان شاه و چاپ قران پهلوی ترغیب و تشویق نماید. 3 از طرف دیگر، قرار بود این قران ها با مراسم خاص درباری، همراه با تشریفات سلطنتی و توسط قاصدان مخصوص شاه، به شهرستان ها ارسال شوند تا به روحانیون اهدا شوند. همزمان با ورود قران، ساواک منطقه مامور برقراری امنیت از میان برداشتن هر گونه مانعی بود و می بایست وضعیت منطقه را به تهران گزارش می کرد. این در حالی بود که این عملیات به طور مستقیم زیر نظر دفتر مخصوص شاهنشاهی بود. 4 جهت اهدای قران ها به روحانیون نیز قبلا مقدمات فراهم شده بود. اسامی افراد، سوابق انها و وضعیت عمومی شهر به مرکز مخابره شد و قرار بود تا پیش از ارسال قران ها به فرمانداری و استان داری شهرها، روحانیون از قبل دعوت شوند، به استقبال قران بیایند و با ایراد سخنرانی، به مدح صفات اسلام دوستانه شاه بپردازند.از طرف دیگر کارمندان ادارات و فرهنگیان نیز موظف به استقبال بودند و اگر کسی خلاف این برخورد می کرد، سریعا مجازات وتنبیه می شد؛ چنان که مخالفت دادستان فومن با رفتن کارمندان به مراسم مذکور، فورا توسط ساواک به دفتر مخصوص شاهنشاهی گزارش شد.5
تمام سعی و تلاش رژیم جهت جلب رضایت روحانیون و استقبال و تحویل گرفتن قران اهدایی به شکست انجامید، چرا که روحانیون با الهام از ایات و مفاهیم بلند و ملکوتی قران و آگاهی از تاریخ اسلام و نیرنگ دنیا طلبان در جنگ صفین، از مکر و حیله شاه مطلع بودند؛ لذا دست به مقاومت زدند و در هر مجلس و محفلی به روشنگری و بیان حقایق پرداختند. تا جایی که سید علی بهشتی، یکی از روحانیون شهرستان ها، در منبر اعلام کرد: «قران چاپ کردن دلیل بر مسلمان بودن نیست...»6 و بدین ترتیب از پذیرفتن قران سرباز زدند. عده ای با هدیه ان به مجامع مذهبی، عده ای با خروج از شهر و عده ای با عدم استقبال و بی توجهی به دعوت های مکرر رژیم از انها، مخالفت خود را اعبام کردند. در اینجا برای روشن تر شدن موضوع، به مخالفت روحانیون در چند شهر اشاره می شود.
در زنجان، روحانیون که در هیچ یک از مراسم دولتی و سلطنتی شرکت نمی کردند. در این مراسم نیز شرکت نکردند، انان ابتدا مقامات محلی را وادار به دعوت کتبی از روحانیون کردند، ولی هنگامی که قران به شهر حمل و به مسجد اورده شد، هیچ کدام از انان حضور پیدا نکردند. به عبارتی اول انها را حقیر و خوار کرده و سپس با عدم حضور خود علاوه بر اعلام مخالفت، رژیم را نزد مردم اشکار کردند ودرعین حال بر اگاهی جامعه مذهبی که ازروحانیون پیروی می کردند، افزوده و پیام دادند که این حرکت رژیم، نیرنگی بیش نیست، وقرآن را باید از عاملان اصلی ان فرا گرفت.
ساواک زنجان در گزارشی به مرکز در این باره اعلام کرد:
«به استحضار می رساند روز یکشنبه مورخ 4/2/1345 از مرکز به فرمانداری اطلاع داده شد که روز سه شنبه قران اهدایی شاهنشاه اریا مهر به وسیله اقای فرماندار زنجان حمل خواهد شد. بلا فاصله جهت تجلیل و استقبال قران مجید شورای شهرستان تشکیل، پس از تنظیم برنامه به این که اکثریت قریب به اتفاق روحانیون زنجان، به استثنا اقای شیخ محمد علی مشکاتی که در هیچ یک از اعیاد و جشن های سلطنتی که در این شهرستان برپا می گردد شرکت نمودند و این موضوع باعث ناراحتی قاطبه شاهدوست می گردد کما این که در موقع تشریف فرمایی جناب اقای نخست وزیر نیز از حضور امتناع نمودند و بعضا شنیده می شد برای تبرئه خودشان اظهار می داشتند که بایستی از طبقه روحانیون کتبا دعوت گردد، علی هذا به پیشنهاد این جناب، این مرتبه شهردار از عموم عاما و روحانیون جهت شرکت در مراسم استقبال کتبا دعوت نمود، اقای سید عزالدین حسینی امام جمعه زنجان اظهار داشته بود اقایان علما و روحانیون در محوطه مسجد استقبال خواهن نمود و فقط حاج سید رضی مجتهدی حاضر شد در معیت الهی در 12 مسجد شرکت ننمودند. موقعی که کلام الله مجید با تشریفات خاص و شور و هیجان مردم به مسجد وارد گردید، ملاحظه شد از طبقه روحانیون اثری نیست و به جز چند نفر طلبه که در محوطه بودند، هیچ کدام از روحانیون شرکت نکردند. با این که مراسم تجلیل و استقبال و شرکت چندین هزار از اهالی به نحو بسیار شایسته ای به عمل امد، ولی استنکاف امام جمعه و سایر روحانیون در مراسم استقبال، که مسلما به دستورنامبرده بود، اثرنا مطلوبی بین قاطبه اهالی به جا گذارده است.»7 زمانی که به سید عزالدین حسینی گفته بودند که قران ها را به شهراورندپف ایشان گفته بود: «سرنیزه های آنان کجاست.»8 روحانیون کرمانشاه نیزبرای این که قرآن اهدایی شاه را تحویل نگیرند، ازشهرخارج شده وبه مسافرت رفتند. شیخ عبدالجلیل جلیلی، با وجودآنکه تلفنی و کتبا برای اهدا قرآن دعوت شده بود، ازکرمانشاه خارج شد. ساواک کرمانشاه دراین باره گزارش داد:
«... شیخ عبدالجلیل جلیلی نیزصبح روز 12/3/1345 به منظوراستحضارازنحوه تشریفات قران اهدایی، یکی ازروحانیون را به استانداری اعزام می نماید. با این که به غیرازکارت دعوت ازطریق استانداری ازشیخ جلیلی تلفنی نیزدعوت به عمل آمده بود،مع الوصف مشارالیه به علت این که بعد از ظهر روز 12/3/1345 به خارج از کرمانشاه مسافرت نموده است، دراستانداری حاضر نگردید.»9
دراین میانپف اهدا قران پهلوی یا اریا مهری به روحانیون همدان، رژیم را دچار مشکل و رسوایی کرد. پنج جلد از قران پهلوی در روز سه شنبه نهم فروردین ماه 1345 توسط محسن قراگزلو، از کارمندان وزارت اطلاعات، جهت اهدا به علما به شهر همدان فرستاده شد؛ اما روحانیون طراز اول همدان ایت الله نصرالله بنی صدر و ایت الله اخوند ملاعلی معصومی همدانی از گرفتن ان امتناع کرده و از دیگر روحانیون شهر خواستند که از تحویل گرفتن ان خودداری کنند.10
ساواک همدان در گزارش خود در این باره نوشت:
«... واعظ و روحانیون درجه اول و با شخصیت حوزه استحفاظی این ساواک، اقایان سید نصر الله بنی صدر و اخوند ملاعلی معصومی می باشند که مراتب مخالفت انان با سیاست دولت؛ کرارا و شماره های عدیده به عرض رسیده است و به نحو مقتضی با نامبردگان تماس حاصل گردید، ولی هریک از انها نسبت به تمجید و تجلیل از فرمان همایونی سر پیچی و حتی سایر همکاران خود را، به علت نفوذی که دارند، جلوگیری از اقدام انها نموده اند... و با انقلاب شاه و ملت مخالفند و پس از انقلاب ششم بهمن به هیچ وجه حاضر نیستند وضع خود را با روح انقلاب مقدس شاه و ملت تطبیق دهند. در 18 خرداد ماه 1342 هنگام تشریف فرمایی اعلی حضرت همایونی به همدان و همچنین سال بعد، باز هم موقع تشریف فرمایی از نامبردگان برای استقبال استفسار گردید، که جواب دادند روحانیون در این مراسم شرکت نمی نمایند و به این نیز قناعت نکرده، بلکه دیگر روحانیون را تهدید و ارعاب مطیع نظر خود نمودند و همچنین در مراسم نیایش های 15 بهمن و در سایر اعیاد مذهبی با این که مرتبا دعوت می شوند، به عناوین مختلف شانه خالی نموده و شرکت نمی نمایند و روی این اصل، سازمان اطلاعات و امنیت همدان در اثر مکاتبه با فرماندهی تیپ 20 همدان، تقاضا نمود که موضوع کمیسیون مطرح، و طبق صورت جلسه مورخه 18/12/1344 تصمیم گرفته شد، که به اقایان تذکر داده شود که در اتیه تغییر رویه داده و در این قبیل مراسم شرکت جویند. »11
فرماندار همدان، محمد رضا قوام، برای وادار کردن ایت الله اخومد برای گرفتن قران اهدایی بر مبنای رای کمیسیون امنیت استان مورخه 18/12/1344 به او کتبا اخطار داد:
«اقای علی معصومی کرار از شما دعوت شده به مجالس ما شرکت نکردید. اگر این دفعه
دعوت کنیم و شرکت نکنید چنین و چنان...»12 ایت الله اخوند به محض دریافت نامه تهدید آمیز اقوام به حالت اعتراض از همدان خارج و به مشهد مشرف شدند و مدت یک ماه در بیت آیت الله میلانی ماندند. از طرف دیگر نامه مذکور تکثیر و میان مردم همدان توزیع شد. این نامه حتی توسط یکی از انقلابیون همدان، به نام سید محمد حسینی به قم برده شدودرانجانیز تکثیر و توزیع شد. خروج ایت الله اخوند از همدان، بهانه خوبی به دست ایت الله بنی صدر بود. او در مقابل فشار مقامات محلی و مرکزی در خصوص قبول قران پهلوی، اعلام کرد تا زمانی که ایت الله اخوند در همدان نباشد، نمی تواند قران را قبول کند و باید هردوی انها این هدیه را با هم بپذیرند. در واقع ایت الله بنی صدر به این وسیله هم از قبول قران پهلوی شانه خالی کرد و هم نارضایتی خود را نسبت به رفتاری که با ایت الله اخوند شده بود اعلام کرد. ساواک همدان پس از نا امید شدن از روحانیون مذکور، سعی کرد که به انها اتهامات واهی وارد کند و مخالفت انها را ناشی از انگیزه دنیوی و شخصی نشان دهد:
«... چون انقلاب شاه و ملت از نفوذ انها ﴿ایت الله اخوند و بنی صدر﴾ در بین مردم، به حد قابل توجهی کاسته و فعلا وجوهات خواسته نیز از طرف مردم پرداخت نمی شود، وضع خود را در خطر می بینند؛ از این جهت این رویه نامناسب را پیش گرفته اند. البته روحانیون همدان تا به خال توسط ملاکین سابق و افراد سودجوی بازار تقویت می گردیدند و هنوز این رویه نیز متاسفانه ادامه دارد.»13
علاوه بر مخالفت ایت الله بنی صدر و ایت الله اخوند، حجت الاسلام غلام حسین بهرامی در مقابل قران پهلوی دست به اقداماتی جالب زد؛ او که قران های چاپ انتشارات اسلامیه را در مقابل پهلوی به فروش می رساند، در این باره می گوید:
«من برای مخالفت با قران پهلوی، قبض قرانی را که توسط اسلامیه بوذرجمهری چاپ شده بود می اوردم همدان، به مبلغ یکصد و اندی تومان می فروختم و به همه می گفتم قران اسلامی بهتر از قران شاه است و این قران معاویه است که به همین خاطر از طرف ساواک همدان مورد بازجویی قرار گرفتم.»14
عملکرد این دو روحانی و دیگر علمای این شهر، ساواک همدان را بر ان داشت تا از اهدای قران صرف نظر کرده و پیشنهاد کنند تا به مسجد و کتابخانه هدیه شود. در نهایت امر، وزیر درباره شاهنشاهی اعلام کرد که قران ها را به بانک ملی ایران شعبه همدان تحویل دهند.15
مبارزه روحانیون با این ترفند جدید رژیم، باعث اگاهی مردم همدان شد؛ تا جایی که انان بنا به توصیه روحانیون، از خریداری قران مذکور خودداری کردند. حاج اقا نور علی ارتیمانی در این خصوص می گوید:
«یک موقع بانک ملی رفتم، انجا قران های اریا مهری را دیدم، واقعا قران های نفیسی بودند از نظر خط،، زیبایی و تذهیب کاری؛خیلی مایل بودم بخرم. امدم با حاج اقا محمد تقی عالمی دامغانی که در جلسات ما شرکت می کرد مشورت کردم؛ گفتم حاج اقا من میل دارم یکی از این قران ها را بخرم، شما چه صلاح می دانید؟ ایشان گفتند خریدن ان حرام است. گفتم برای چه؟ فرمودند اگر ما اینها را بخریم ، انها را تشویق کردیم و کار اینها الان قران سرنیزه زدن است. به این وسیله می خواهند مردم را فریب بدهند و شرع مقدس اسلام اینها را نمی پسندد.» 16
رژیم درحالی تظاهربه دینداری وچاپ قران پهلوی کرد که ماموران انتظامی، مست وعربده کشان برای مردم همدان مزاحمت ایجاد می کردند؛ چنان که در 22 خرداد 1345 استوار دودمان به خاطر نوشیدن مشروبات الکلی، مستانه با سرنشینان یک ماشین جیپ درگیر شده و بعد از ان به عنف وارد منزل قاسم مغازیاتی شده و به تخریب وسایل منزل پرداخته بود.17
رژیم و ماموران ساواک بعد از ان که متوجه شدند هیچ کدام از روحانیون حاضر نیستند قران پهلوی را قبول کنند، در صدد برامدند که قبل از خروج روحانیون از منزل، انان را غافل گیر کرده و به نحوی انان را به پذیرش قران اهدایی وادارند و ان گاه از طریق تبلیغات گسترده، حداکثر استفاده را ببرند. ماموران ساواک از این روش در مورد روحانیون مشهد بهره گرفتند. اسامی افراد مورد نظر را از قبل اماده کرده و فرصت مناسب جهت اهدا را بررسی و سنجیده بودند به همین منظور روز پنچشنبه دوم تیر ماه 1345، به منزل ایت الله میلانی وارد شدند و قران را اهدا کردند. او ضمن ابراز ناراحتی شدید از این اقدام غیر مترقبه، گفت قران را به کتابخانه مسجد گوهرشاد هدیه می دهد؛ ساواک نیز با وجود درخواست ایت الله میلانی مبنی بر عدم انتشار این خبر، ان را در جراید منتشر کرد و از اقدام شاهانه تجلیل شد. ایت الله قمی نیز قبل از اهدای قران، مخالفت خود را اعلام کرد و گفت: «چنان چه قران برای من بیاورند، نخواهم پذیرفت و یا به بهانه ای از منزل خارج خواهم شد. قران را به سازشکاران بایستی بدهند. من اهل سازش نیستم.»18
رژیم بعد از ان که از ناحیه روحانیون و مردم ناامید شد، قران ها را به مبلغ 100 تومان به کارمندان هدیه کرد، که می بایست ماهی 10 تومان از حقوق انان بابت ان کسر می شد. 19 اما
همین مساله باعث نارضایتی انان شد. حسن مشتاق از فرهنگیان مبارز همدان در این باره می گوید: قران پهلوی را برای تمام ادارات فرستادند و کارمندان را مجبور کردند که بهای ان را پرداخت کنند؛ یعنی انها چه مایل بودند و چه نبودند از حقوق انها کسر می شد. قران مذکور را از نظر تذهیب و خط خیلی خوب بود، ولی چون سیاسی کاری بود کسی به ان توجهی نمی کرد. مثلا اگر کسی به قران قسم یاد میکرد، می گفتند کدام قران، قران محمدی یا قران اریا مهری...»20
امام خمینی در پیام خود به دانشجویان مقیم اروپا، امریکا و کانادا در 24/12/51 ، درباره قران پهلوی اعلام کردند:
«در این میان از همه اسف بارتر وضع ایران است که رژیم ان ماموریت دارد با چاپ قران و تظاهر به اسلام، به اسم سپاه دین، سازمان اوقاف وبه عناوین فریبنده دیگر یک باره اسلام را ریشه کن سازد، ملت اسلامی را بیش از پیش به ذلت و اسارت بکشد، مسجد و محراب پیامبر را به صورت بنگاه تبلیغاتی دربار ضد اسلامی خود دراورد و برای اجرای این نقشه شوم، به کمک و مساعدت روحانی نماهای خود خود فروخته و سرسپرده نیاز کامل دارد و با همکاری انان، می خواهد مساجد و دیگر محافل اسلامی را قبضه کند، مراسم مذهبی را تحت نظارت و مراقبت خود دراورد و به حوزه های علمیه دست یابد.»21
چنان که ازآثارونتایج این ماجرای تاریخی بر می اید، این شگرد رژیم نه تنها جایی درقلوب مردم باز نکرد، بلکه آنان را به یاد مقاومت حضرت علی﴿ع﴾ دربرابر ترفندهای معاویه انداخت وموجب ایستادگی انها در مقابل این مکر و توطئه شد. از طرف دیگر هوشیاری روحانیون و
رهبری بی بدیل امام در مقابل این لشگر در اکاه کردن مردم، ثابت کرد که چاپ قران، ساخت مساجد، زیارت عتبات عالیات و اقداماتی از این دست، نمی توانند سر پوشی بر اعمال ننگین رژیم باشند. به این ترتیب جامعه ایران به رهبری امام، یک بار دیگر ثابت کرد در راهی که برگزیده مصمم و استوار است.
پی نوشتها:
1ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ارشیو، پرونده قران پهلوی، کد 1/192، سند شماره 3.
2ـ نجفی، محمد باقر، شاهنشاهی و دینداری، تهران، مرکز ارتباط جمعی، 1355 ش، ص 230.
3ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ارشیو، پرونده قران پهلوی، کد 1/192، سند شماره 11.
4ـ همان، سند شماره 21 .
5ـ همان، کد 2/192، سند شماره 208 .
6ـ همان، سند شماره 219 .
7ـ همان، سند شماره 260.
8ـ مصاحبه با حجت الاسلام سید فاضل حسنی (مورخه 19/3/1379. همدان).
9ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ارشیو، پرونده قران پهلوی، کد 3/192 ، سند شماره 239 .
10ـ همان، سند شماره 230.
11ـ همان، سند شماره 232.
12ـ همان، سند شماره 233.
13ـ همان، سند شماره 234.
14ـ همانجا.
15ـ همان، سند شماره 237.
16ـ مصاحبه با حاج علی نوری ارتیمانی (مورخه 21/3/1379. همدان)
17ـ مرکز اسناد ریاست جمهوری، اسناد بایگانی نخست وزیری، پرونده شماره 53421.
18ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ارشیو، پرونده قران پهلوی کد 2/192 ، سند شماره 311.
19ـ همان، سند شماره 318.
20ـ مصاحبه با حسن مشتاق (مورخه 19/3/1379. همدان)
21ـ صحیفه نور، جلد اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1361 ش. ص 196.
