به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از مشرق، اعلام خبر ربایش ۲۷۶ دانش آموز دختر نیجریهای از مدرسهای واقع در شمال شرق این کشور توسط گروه تروریستی بوکوحرام، افکار عمومی جهان را در بهت و حیرت فرو برد. با گذشت حدود نزدیک به دو ماه از این واقعه تاکنون از مکان نگهداری و سرنوشت این دختران خبری منتشر نگردیده است. نام بوکوحرام، شاخه آفریقای سازمان تروریستی القاعده چند ماهی است از رسانههای مختلف شنیده میشود و بحث مبارزه با آن در دستور کار بسیاری از کشورهای آفریقایی با حمایت آمریکا و متحدانش قرار گرفته است. در این گزارش به چگونگی تشکیل بوکوحرام و اهداف تحرکات ماههای اخیر این گروهک تروریستی خواهیم پرداخت.
نحوه شکلگیری گروه بوکوحرام
گروه "بوکوحرام" که به القاعده غرب آفریقا مشهور است، یک گروه شبه نظامی با رویکردهای به ظاهر اسلامی است که معنای لفظی آن به زبان محلی نیجریه میشود: "آموزش غربی -غیر اسلامی- حرام است". نام اصلی این گروه به زبان عربی "الجماعة أهل السنة للدعوة و الجهاد" است. بنیانگذار این جریان فردی بود به نام "محمد یوسف" که در سال ۲۰۰۲ میلادی این گروه را تأسیس نمود. وی عنوان بوکوحرام را برای مجموعه تحت اختیار خود برگزید تا بدینوسیله بیان کند که از نظر اسلام آموزش و پروش با شیوه غربی ممنوع است.
محمد یوسف
اساس فکری و اندیشههای این گروه، بر پایه چند اصل بنیادین استوار است. مهمترین این اصول تأسیس حکومت اسلامی در نیجریه با قدرت نظامی و سپس اجرای قوانین اسلامی در تمامی استانهای این کشور است. این در حالی است که قوانین اسلامی در ۱۲ استان شمالی نیجریه حاکم بوده ولی به طور دقیق اجرا نمیشود و در دستگاههای دولتی نیز خبری از اجرای قوانین اسلامی نیست. فعالیتهای اولیه این گروه توسط تعدادی از جوانان همفکر با محمد یوسف در مسجد مرکزی شهر مادیگوری در ایالت بورنو آغاز گردید.
لوگوی گروه بوکوحرام
محمد یوسف در ابتدای فعالیت چندان به سمت کارهای خشن گرایش نداشته و انتقاداتی را به دولت مرکزی مطرح مینمود، وی در این راه با چند تن از فرمانداران نیجریه نیز ارتباطات نزدیکی داشت که چندین بار دستگیری او توسط همین افراد منجر به آزادی وی گردید. وی در سال ۲۰۰۳ میلادی در جریان یکی از این درگیریها به عربستان سعودی فرار و به ظاهر اعلام نمود که جهت ادامه یادگیری دروس اسلامی به این کشور رفته است. محمد یوسف در این مدت با معاون فرماندار ایالت بورنو دائماً ملاقات داشته که نهایتاً با وساطت این فرد در سال ۲۰۰۴ به نیجریه مراجعت نمود. پس از چند سال تنش و حوادث جزئی، در ژوئیه ۲۰۰۹ میلادی اتفاقی افتاد که منجر به افزایش درگیری این گروه با پلیس و نیروهای دولتی شد.
محمد یوسف، قبل و پس از دستگیری
در درگیری میان افراد گروه بوکوحرام و نیروهای پلیس در ژوئیه ۲۰۰۹ میلادی چند نفر از افراد گروه کشته شدند که محمد یوسف در واکنش به آن اتفاق، چندین عملیات مسلحانه را در نیجریه انجام داد و به چند ساختمان دولتی و مراکز پلیس و نیز یک زندان حمله کرد. این مبارزات مسلحانه در پنج استان شمالی نیجریه به سرعت منتشر شد و چندین روز هم به طول انجامید.
پاسخ نیروهای دولتی به این اقدامات بسیار خشن و شدید بود. نیروهای دولتی برای مهار اعضای این گروه هر شخص مظنونی را که در خیابان میدیدند، دستگیر میکردند و در صورت اطمینان به این که آنها جزء اعضای این گروهک هستند به سرعت آنان را اعدام میکردند. در همین پیگیریهای پلیس بود که یوسف دستگیر و در بازداشت پلیس به طور مرموزی کشته شد. از چگونگی کشته شدن وی تاکنون هیچ خبر یا گزارشی منتشر نشده است. در درگیری نیروهای امنیتی نیجریه و اعضای گروه بوکوحرام در حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر از اعضای گروه کشته شدند.
پس از کشتهشدن محمد یوسف، تا حدود یک سال فعالیتهای گروه مشهود نبود؛ دولت فعالیتهای این گروه را کاملاً ممنوع اعلام کرد و تمام مراکز آنها از جمله مساجدی که در آن جا جلسات خود را برگزار میکردند را نیز تخریب نمود. بسیاری از نفرات این گروه را کشت و بقیه را پراکنده کرد. اعضای این گروه که زنده ماندند از طریق کشورهای همسایه به سومالی، الجزایر و مخصوصاً افغانستان مهاجرت نموده و در این مدت در کنار سایر گروههای افراطگرای اسلامی آموزشهای نظامی چریکی را فرا گرفتند.
مطابق آن چه که در گزارشات متعدد در خصوص این گروه آمده است دشمنان مورد نظر این گروه به ۵ اولویت تقسیمبندی شدهاند که به ترتیب عبارتاند از: افراد دولتی و شخصیتهای حکومتی، مسیحیان، شیعیان، صوفیها و در نهایت مردم عادی که مخالف عقاید بوکوحرام هستند. به طورکلی شعار بوکوحرام استقرار شریعت اسلامی و پاکسازی شمال نیجریه از ساکنان مسیحی و مبارزه با کفر در کشور اعلام گردید.
رهبر جدید این گروه از ۲۰۱۰ میلادی تاکنون فردی به نام "ابوبکر شیکائو" است. سازمان اطلاعات مرکزی امریکا سیا برای هرگونه اطلاعات درباره محل اختفای وی ۷ میلیون دلار جایزه تعیین کرده است.
ابوبکر شیکائو
رئیس جمهور نیجریه گودلاک جاناتان پس از عملیات بیسابقه ربایش دختران نیجریهای توسط اعضای این گروه در سخنانی از کشتهشدن ۱۲ هزار نفر و مجروح شدن تعداد ۸ هزار نفر توسط بوکوحرام در عملیاتهای تروریستهای بوکوحرام از سال ۲۰۰۹ تاکنون خبر داد.
ابوبکر شیکائو در فیلمی که توسط این گروه منتشر شد در قبال آزادی دختران خواستار آزادی افراد این گروه توسط دولت نیجریه گردید و اعلام کرد که به وی الهام شده تا این دختران را بفروشد.
گفته میشود سرکرده جدید بوکوحرام فردی گوشهگیر و منزوی و در عین حال جسور با روحیاتی متناقض است؛ شخصیتی مابین یک گانگستر و یک تئوریسین! از زمانی که شیکائو فرماندهی بوکوحرام را برعهده گرفته، تحرکات این گروهک رادیکالتر و جنایات آن بیشتر شده است. آخرین اقدام او نیز اعتراف توأم با خندههای بیمارگونه به ربودن ۲۰۰ دختر دانشآموز بود و قسمهایی که شیکائو برای فروختن و ازدواج اجباری آنها میخورد. اعضای این گروهک، ابوبکر را رهبر یا "امام" میخوانند. پس از مرگ "محمد یوسف"، ابوبکر با یکی از چهار همسر او ازدواج میکند و سرپرستی فرزندانش را نیز برعهده میگیرد.
شیکائو پس از انجام یکی از خونینترین اقدامات تروریستی بوکوحرام در شهر کانو (در شمال نیجریه) که در نتیجه آن ۱۸۰ نفر کشته شدند، با انتشار ویدئویی این پیام را صادر کرد: "من از کشتن هرکسی که خداوند فرمان قتل او را داده است، لذت میبرم-همانطور که از کشتن مرغ و گوسفند لذت میبرم!
ربودن ۲۷۶ دختر دانش آموز؛ بزرگترین آدمربایی تاریخ!
شاید بتوان آخرین جنایت این گروه را یکی از بزرگترین آدمرباییهای رخ داده در جهان نامید؛ ربایش بیش از ۲۰۰ دختر دانشآموز از یک مدرسه شبانهروزی. نیروهای بوکوحرام با حمله شبانه به یک مدرسه شبانهروزی دخترانه، پس از غارت انبارهای مواد غذایی این مدرسه، ۲۷۶ دانشآموز دختر این مدرسه را هم با خود میبرند تا بنابر آنچه که پایههای اعتقادی این گروه را تشکیل داده است، این دانشآموزان را از تعالیم غربی جدا کرده و با ازدواج اجباری، آنها را "آزاد" کنند.
نقش سفارت آمریکا در ناآرامیهای نیجریه
بنابر اسناد منتشرشده از سوی ویکیلیکس، سفارت آمریکا در این کشور بهطور پنهانی سلسله اقدامات خرابکارانهای را طراحی و اجرا میکند که هدف نهایی آن تضعیف و حذف نیجریه به عنوان یک رقیب استراتژیک بالقوه در قاره آفریقاست. از سوی دیگر حفظ جریان امن انرژی از نیجریه به آمریکا با معطوف کردن توان این کشور به کنترل بحرانهای داخلی - آن در مناطقی کاملاً به دور از منابع نفت و گاز - هم از جمله دیگر برنامههای آمریکا برای این کشور آفریقایی است. ابتکار عمل نیجریه در فرونشاندن بحرانها و جنگهای داخلی در لیبریا و سیرالئون با اعزام نیروهای حافظ صلح و تشکیل نیروهای چندملیتی غرب آفریقا، بیش از پیش نقش محوری نیجریه در این بخش از قاره آفریقا را برجسته کرد.
براساس اسناد منتشرشده ویکیلیکس، برنامههای سفارت آمریکا در نیجریه شامل سلسله اقدامات جاسوسی و عملیاتی است. شنود ارتباطات مقامات دولتی، جاسوسی اقتصادی و شنود افراد شاخص در این حوزه، حمایت مالی از گروههای شورشی و معارض و پیشنهادهای مالی در قالب رشوه و یا اقامت و حق شهروندی آمریکا به مقامات ارشد نیجریه در قبال عمل در راستای منافع آمریکا، از جمله اقدامات سفارت این کشور در نیجریه است.
سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) با بهرهگیری از اختلافات مذهبی موجود، اقدام به استخدام مسلمانان بدون شغل و رهبران برخی قبایل نیجریه میکند و برخی دیگر از گروههای تروریستی خارجی را نیز تحت آموزش قرار میدهد:
در دسامبر سال ۲۰۱۱، دفتر سیا در الجزایر در حدود ۴۰ میلیون نایرا (واحد پول نیجریه) به گروهک بوکوحرام برای همکاری بلندمدت با این سازمان میدهد.
در ماه ژوئن ۲۰۰۹، یکی از اسناد منتشرشده ویکیلیکس درباره آمریکا نشان میدهد سیا دو ماه پیش از آغاز تحرکات تروریستی بوکوحرام، این سلسله اقدامات تروریستی را پیشبینی کرده است.
اسناد به دست آمده از عوامل سیا در نیجریه حاکی از این است که این افراد با تولید بدافزارها و آلودهسازی تلفنهای همراه و رایانههای مقامات نیجریه، تمامی اطلاعات و عملکرد آنان را ثبت و ضبط میکردند و در مواقع مورد نظر با پروندهسازی از تخلفات آنان و تهدید به انتشار این اسناد، آنان را در مسیر مورد نظر خود قرار میدادند.
نگاه به بوکوحرام از زاویهای دیگر
جذب نیروی انسانی، تجهیزات، امکانات فنی و لجستیکی و همچنین بسیاری از موارد دیگری که در بالا به بخشی از آنها اشاره شد، نشان میدهد که فعالیتهای گروه بوکوحرام در سایه حمایتهای خارجی و اهداف خاصی صورت میگیرد.
• نیجریه کشوری غنی از نفت و گاز
نیجریه پرجمعیتترین کشور آفریقا با جمعیتی در حدود ۱۶۰ میلیون نفر و جمعیت مسلمان در حدود ۸۰ میلیون نفر در غرب آفریقا دارای بزرگترین اقتصاد قاره سیاه و دارای منابع غنی نفت و گاز است. ذخایر نفتی اثباتشده این کشور در حدود ۳۶ میلیارد بشکه بوده و صادرات نفت نیجریه در حدود ۲ میلیون بشکه در روز و ایالات متحده امریکا در طی ده سال گذشته در حدود ۹ تا ۱۱% نفت خام مورد نیاز خود را از این کشور تأمین نموده است. این کشور اولین تولیدکننده نفت در آفریقا و چهارمین تأمینکننده نفت آمریکا است. در سال ۲۰۱۱ میلادی آمریکا روزانه ۸۵۴ هزار بشکه نفت از نیجریه وارد میکرده است. همچنین از لحاظ منابع گازی این کشور مقام اول در قاره آفریقا و رتبه نهم را در جهان داراست. مطابق اعلام سازمان اوپک، توقف صادرات نفت نیجریه و اخلال در این موضوع به پالایشگاههای نفت امریکا و اقتصاد جهانی ضربهای جبرانناپذیر وارد خواهد کرد.
جمعیت مسلمان این کشور در شمال نیجریه ساکن هستند و مناطق جنوبی این کشور نیز عمدتاً مسیحینشین است. منابع نفت و گاز این کشور نیز در جنوب این کشور و منطقهای به نام دلتای نیجر واقع شده است.
در نقطه مقابل نگاهی به عملیاتهای مختلف گروه بوکوحرام در چند سال اخیر و به خصوص در دو ماه گذشته ما را به این نتیجه میرساند که تمامی عملیاتهای این گروه در مناطق شمالی و به دور از منابع نفتی این کشور انجام میگیرد به طوری که شرکتهای مختلف غربی به راحتی در مناطق جنوبی در حال اکتشاف و صدور نفت به مقصد آمریکا و دیگر کشورها هستند.
• توسعه همکاریهای نظامی–امنیتی امریکا و نیجریه
افزایش بودجههای نظامی و امنیتی، همچنین همکاریهای اطلاعاتی با آمریکا پس از عملیاتهای گروه بوکوحرام هر روز بیشتر از گذشته روند صعودی به خود گرفته است.
مطابق آمار منتشر شده بودجه دفاعی امنیتی نیجریه در سال ۲۰۱۰ میلادی ۶۲۵ میلیون دلار بوده که این مقدار پس از تغییر رویکرد بوکوحرام و ورود به فاز مسلحانه در سال ۲۰۱۱ با رشدی باورنکردنی به عدد ۶ میلیارد دلار رسیده و در سالهای ۲۰۱۲، ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ رقمی معادل ۶٫۵ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. دولت نیجریه علت این افزایش بودجه نظامی را مقابله با گروه تروریستی بوکوحرام اعلام نموده است.
مطابق اعلام مشاور امنیت ملی نیجریه در دو سال گذشته -۲۰۱۳ و ۲۰۱۴- دولت سرمایهگذاری خود را بر روی افزایش توان نیروهای امنیتی از لحاظ آموزش، خریداری تجهیزات و همکاری با مشاورین خارجی متمرکز نموده است. در سال ۲۰۱۲ از مرکز مبارزه با تروریسم در شهر کادونا در شمال این
