ناپایداری سعودی‌ها روی خط آتش‌بس

ائتلاف متجاوز تحت رهبری آل‌سعود صبح شنبه اعلام کرده بود که آتش‌بس 48 ساعته را از ظهر همان روز در یمن اجرا می‌کند، مشروط به اینکه طرف مقابل به مفاد این آتش‌بس پایبند باشد. تنها چند ساعت از برقراری این آتش‌بس نگذشته بود که جنگنده‌های این ائتلاف در شنبه‌شب به نقاطی در شهر صنعا و استان‌های تعز و مارب حمله کردند و احمد العسیری، سخنگوی ائتلاف سعودی، هم روز یک‌شنبه در یک کنفرانس خبری گفت که شروط آتش‌بس در یمن محقق نشده و ما با نقض آتش‌بس مقابله خواهیم کرد. هر چند که سازمان ملل و نماینده ویژه آن در امور یمن، اسماعیل ولد شیخ احمد، از برقراری آتش‌بس اظهار خوش‌بینی و امیدواری نسبت به تداوم آن داشت، اما سعودی‌ها مثل دفعات قبل و با بهانه‌جویی آتش‌بس را درست چند ساعت بعد از آرامش آن نقض  و باز هم بی‌ثباتی خود را برای تعهد به اجرای آن ثابت کردند، اما این بار به نظر می‌رسد که نقض آتش‌بس از سوی آل سعود دلایلی متفاوت با گذشته دارد.

قبل از هر چیز، باید توجه داشت که این آتش‌بس نتیجه دیپلماسی جان‌کری، وزیر خارجه امریکا، است که از مدتی قبل به دنبال بازگرداندن طرف‌های درگیری به پای میز مذاکره بعد از شکست مذاکرات طولانی کویت بوده و این بار طرحی را ارائه کرده که تا پایان سال جاری میلادی، دولت وحدت ملی در یمن تشکیل بشود. او برای اجرایی شدن طرح خود هفته قبل سفری به منطقه داشت و جدای از دیدار با سلطان قابوس بن سعید و یوسف بن علوی، پادشاه و وزیر خارجه عمان، مذاکراتی هم با طرف‌های یمنی داشت و روز سه‌شنبه خبر از برقراری آتش‌بس از روز پنج شنبه داده بود. با وجود اینکه این آتش‌بس با دو روز تاخیر برقرار شد اما اجرای آن حکم گام نخست برای اجرای طرح کری است تا اینکه روند مذاکرات و برقراری دولت وحدت ملی شروع بشود. سعودی‌ها که تجاوز نظامی خود به یمن در حدود 19 ماه قبل را با چراغ سبز امریکا و حمایت این کشور شروع کرده بودند، نمی‌توانند مخالفتی با طرح کری داشته باشند و حتی گفته می‌شود که با فشار آوردن بر عبدربه منصور هادی، او را مجبور به قبول آتش‌بس و این طرح کرده‌اند. با وجود این، سعودی‌ها نیم‌نگاهی به صاحب جدید کاخ سفید دارند و با توجه به مدت کم از سکونت صاحب فعلی آن، بیشتر ترجیح می‌دهند تمام گزینه‌ها را محدود به این صاحب نکنند. به عبارت دیگر، باراک اوباما سعی دارد قبل از پایان کارش در کاخ سفید تا دو ماه دیگر دستاوردی داشته باشد و ریاست جمهوری خود را دست‌کم با فیصله دادن یک جنگ در منطقه تمام کند. او که از انجام کاری در سوریه عاجز است و در مورد داعش هم به نظر نمی‌رسد که تا دو ماه دیگر کار آن تمام بشود، تنها می‌تواند این هدف را در عرصه جنگ یمن به دست بیاورد.

اوباما با این هدف دنبال یک دستاورد نمایشی یا یک پایان خوش برای ریاست جمهوری‌اش است اما سعودی‌ها و به خصوص محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد و وزیر دفاع سعودی، که تمام حیثیت خود را بر سر این جنگ گذاشته‌اند، نمی‌توانند به این راحتی با دولت وحدت ملی در یمن کنار بیایند. سعودی‌ها هر چند که قافیه بازی را در انتخابات اخیر ریاست جمهوری امریکا و با حمایت تمام قد از هیلاری کلینتون باخته‌اند، اما هنوز امیدوارند دونالد ترامپ با ورود به کاخ سفید رضایت به ادامه جنگ در یمن و ایجاد یک وضعیت فرسایشی در آن بدهد. بنابر این، سعودی‌ها به رهبری محمد بن سلمان از یک سو در مقابل کری تعظیم و به طرح او تکریم می‌کنند و از سوی دیگر، با حملات خود به شهرهای یمن در عمل آتش‌بس را نقض می‌کنند تا وضعیت جنگی ادامه پیدا بکند و حتی به بعد از ریاست جمهوری اوباما و ورود ترامپ به کاخ سفید کشیده بشود. سعودی‌ها به این نحو بی‌ثباتی روی خط آتش‌بس را ادامه می‌دهند اما معلوم نیست که امید آنها به ترامپ چنان نتیجه‌ای بدهد. ترامپ دست کم نشان داده که نه به تمایلات جنگ‌طلبانه سعودی‌ها تمایلی دارد و نه حاضر است وارد باتلاقی مثل جنگ یمن بشود که خروج از آن هزینه‌ای به مراتب بیشتر از نفع احتمالی دارد. بنابر این، وضعیت بی‌ثباتی سعودی‌ها در جنگ یمن با حساب و کتاب‌های آنها در مورد سیاست ترامپ در خاورمیانه به معنای اصرار به جنگ از پیش باخته‌ای است که آنها نمی‌خواهند واقعیت میدانی آن را درک بکنند و با لجاجت تمام به هر دستاویزی مثل همراهی ترامپ چنگ می‌زنند تا شاید نتیجه‌ای از این جنگ به دست بیاورند.