مروری بر شاخص‌های خاص‌ترين عمليات دوران دفاع مقدس

 

كربلاي5 تنها دو هفته پس از اتمام كربلاي4 شروع شد. حتي در دوره طلايي جنگ كه با شكست حصر آبادان آغاز شد و با عملياتي چون طريق‌القدس، فتح‌المبين و الي بيت‌المقدس ادامه يافت، هيچ عمليات بزرگي را نخواهيم يافت كه به سرعت كربلاي4 و 5 انجام گرفته باشند. ركورد قبلي به فاصله زماني فتح‌المبين و الي بيت المقدس در سال 61 برمي‌گردد كه درست يك ماه پس از اتمام عمليات فتح‌المبين در 10 فروردين ماه 61، الي بيت‌المقدس يا آزادسازي خرمشهر دهم ارديبهشت ماه همان سال آغاز شد. بنابراين كربلاي5 با فاصله زماني دو هفته‌اي نسبت به عمليات كربلاي4، يك استثنا به شمار مي‌رود. همچنين اين امر در حالي صورت مي‌پذيرفت كه تعدادي از نيروهاي نخبه عملياتي حاضر در گردان‌هاي خط‌شكن، در خلال دو روز عمليات كربلاي4 آسيب جدي ديده بودند و انجام عمليات كربلاي5 در 19 دي ماه 1365، همگان و خصوصاً دشمن را غافلگير كرد.
 

 

شلمچه تقريباً يك دشت باز است كه جان مي‌دهد براي ورود قواي زرهي و پيشروي به سوي دو شهري كه اين طرف و آن طرف هر دو مرز قرار دارند. در طرف ايران، خرمشهر و چسبيده به آن آبادان قرار دارد و در طرف مقابل نيز بندر بصره تنها 18 كيلومتر از مرز فاصله دارد. براي بيان اهميت بصره در نظر عراقي‌ها بايد آن را به موقعيت شهر حلب در سوريه تشبيه كنيم. به قول سردار غلامپور فرمانده قرارگاه كربلا: «بسياري از عمليات‌هاي بزرگ در جبهه جنوب، يك هدف عمده داشتند و آن هم تصرف شهر بصره بود» حالا همين بصره از شلمچه نزديك‌ترين راه را دارد. اما دشمن هم به اين امر واقف بود و استحكامات عظيمي را در نقطه مرزي و خصوصاً پنج ضلعي و مناطقي چون تنومه ترتيب داده بود. كانال‌ها و آبگرفتگي‌هايي مثل كانال پرورش ماهي، نهر دوعيجي، نهر جاسم و كانال زوجي هم كمك مي‌كرد تا بعثي‌ها استحكامات خود را هرچه بيشتر تقويت كنند. چنانچه يكي از كارشناسان باذوق غربي، استحكامات عراق در شرق بصره را به خط ماژينوي فرانسه در برابر حملات آلمان نازي تشبيه كرده بود.

پيشتر در عمليات رمضان كه تيرماه 61 در نقطه شمالي‌تر شلمچه و از پاسگاه زيد صورت گرفت، رزمندگان علاوه بر ميادين مين عظيم و كانال‌هاي عميق و... با پديده‌اي به نام سنگرهاي مثلثي روبه‌رو شدند كه ورود از هر ضلع آنها، خطر ترميم ضلع شكافته‌شده و سپس مورد اصابت قرار گرفتن از سه جهت را در پي داشت. حالا و در كربلاي5، همان‌ها كه آرايش سه ضلعي را براي ارتش عراق مهيا كرده بودند، يك ابتكار جديد نيز به استحكامات شرق بصره افزوده بودند؛ طرح سنگرهاي نوني شكل كه فتح هر كدام از آنها خون شهداي بسياري را مي‌طلبيد.
 

براي عمليات كربلاي4 اولين بار حدود 300 گردان تدارك ديده شده بود. اين ميزان تقريباً دو برابر عمليات بزرگ قبلي بود كه غالباً با 150 گردان انجام گرفتند. اگرچه بخش زيادي از گردان‌هاي خط‌شكن در كربلاي4 آسيب ديدند، اما شاكله حدود 200 هزار نفري كه مي‌بايست در كربلاي4 شركت مي‌كردند، به كربلاي5 ورود يافتند. همچنين علاوه بر نيروهاي اوليه شركت‌كننده طي بيش از 70 روز عمليات نيز بارها و بارها گردان‌هاي آسيب‌ديده با گردان‌هاي تازه نفس جايگزين شدند. به گفته سردار نبي‌الله رودكي فرمانده لشكر19 فجر، برخي از گردان‌هاي اين لشكر چندبار تجديد سازمان شدند.

اما در طرف مقابل نيز اوضاع چنين بود. طبق آماري كه از اسراي عراقي دريافت شد، ارتش بعث چيزي در حدود 130 تيپ را وارد اين عمليات كرده بود تا منطقه پنج ضلعي را از ايران پس بگيرد. آنها نيز به صورت مرتب تيپ‌هاي متلاشي شده را يا بازسازي يا جايگزين مي‌كردند. چنانچه آمار خيره‌كننده و البته غيررسمي كشته شدن 30 هزار عراقي در كربلاي5 دور از ذهن نخواهد بود.

سردار فتح‌الله جعفري فرمانده يگان زرهي سپاه در كربلاي5 معتقد است كه عراق در اين عمليات بيشتر از ايران تلفات داده است، چراكه زمين مورد نظر به‌گونه‌اي بود كه نيروهاي كشورمان مي‌توانستند به نحو احسن از توپخانه خود عليه دشمن بهره ببرند. از طرف ديگر به گفته جعفري، يگان‌هاي زرهي ورود‌كننده از سوي عراق  در كربلاي5، در طول دفاع مقدس بي‌نظير بودند. جعفري مي‌گويد: دشمن حدود 2 هزار تانك و نفربر آورده بود. سپاه هم سعي كرد تا آنجا كه مي‌تواند از نفربرهاي زرهي خودش براي پيشروي در امواج گلوله‌هاي دشمن بهره ببرد. به اين ترتيب يك نبرد زرهي تمام عيار در شلمچه صورت گرفته بود.

يكي از نويسندگان خوش‌ذوق كشورمان، آمار ماشين‌هاي زرهي شركت كننده در كربلاي5 را با نبرد استالينگراد مقايسه كرده و معتقد است كه در كربلاي5، صدام به قدري از قواي زرهي خود بهره برد كه حتي هيلتر هم خوابش را نمي‌ديد در يك جبهه بتواند چنين نيروي زرهي را وارد كند.
 

آمارهاي ارائه شده در كربلاي5 از حيث فرماندهان شهيد نيز قابل توجه است. در اين عمليات از فرماندهان گروهان و گردان و تيپ گرفته تا فرمانده لشكر و محور شهيد داشتيم. از سرشناس‌ترين اين شهدا مي‌توان به حاج حسين خرازي فرمانده لشكر 14 امام حسين(ع) ياد كرد كه هشتم اسفندماه 65 در منطقه شلمچه به شهادت رسيد. شهادت او در چنين روزي نشان مي‌دهد كه كربلاي5 تا روزهاي انتهايي سال 65 همچنان با قدرت ادامه داشت.

اما از ديگر فرماندهان شهيد بايد به شهيد اسماعيل دقايقي فرمانده لشكر9 بدر اشاره كرد. همچنين حجت‌الاسلام شهيد عبدالله ميثمي نماينده حضرت امام در قرارگاه خاتم الانبيا(ص) از شهداي كربلاي5 است كه وجودش وزنه‌اي در جبهه‌ها به شمار مي‌رفت. سرداران شهيد اصغر لاوري فرمانده تيپ زرهي 28 صفر، شهيد مجيد رمضان فرمانده محور عملياتي منطقه شلمچه، شهيد اكبر علي‌پور مسئول اطلاعات قرارگاه كربلا، عليرضا نوري قائم مقام لشكر27 محمدرسول‌الله(ص)، شهيد اكبر كواري جانشين گردان ادوات الحديد، حميد طاهري فرمانده گردان مقداد و... تنها تعدادي از فرماندهان شهيد كربلاي5 هستند.
 

در تأثيرات سياسي و بين‌المللي كربلاي5 ذكر اين نكته كه تصويب قطعنامه 598 ماحصل انجام اين عمليات است، كافي به نظر مي‌رسد. قطعنامه‌اي كه پايه آتش‌بس بين ايران و عراق در تير و مردادماه 67 قرار گرفت. اين قطعنامه در تير سال 66 يعني حدود چهارماه پس از تثبيت متصرفات ايران در حومه شرق بصره در شوراي امنيت سازمان ملل تصويب شد. 598 تقريباً اغلب خواسته‌هاي بحق ايران را مد نظر داشت. چراكه قدرت‌هاي بزرگ از واهمه شكست كامل ارتش عراق، سعي كردند دست و دلبازي بيشتري به خرج دهند و به اين ترتيب ايران را از لحاظ سياسي راضي به اتمام جنگ و پذيرش قطعنامه‌هاي سازمان ملل كنند.

بازتاب عمليات كربلاي5 در جهان آن روز و خصوصاً در غرب كه مدافع حكومت بعث بود، جالب توجه است. روزنامه اكسپرس به نقل از خبرنگار خود در نيويورك نوشته بود: «هيچ خبري به اندازه سقوط صدام حسين نمي‌تواند موجب وحشت رهبران كشورهاي غربي شود. يك سخنگوي نظامي عراق شادي‌كنان در راديو بغداد گفت كه نيروهاي پيشقراول ايران در 10 كيلومتري بصره متوقف شده‌اند. متوقف شدن ايران در نزديكي بصره نمي‌تواند جالب باشد. جالب اين است كه نيروهاي ايراني در 10 كيلومتري آن قرار دارند.»

منبع: روزنامه جوان