چگونگی ادغام یگان‌های ارتش و سپاه در عملیات رمضان/ ترفند غرب برای ایجاد وقفه در عملیات ایران

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، صدام پس از شکست در خرمشهر و به بهانه حمله سراسری اسراییل به جنوب لبنان، قصد داشت جنگ را خاتمه داده و جلوی پیشرویهای مستمر رزمندگان اسلام را بگیرد. از سوی دیگر فرماندهان ایرانی با اطلاع از این قصد بر آن شدند تا با فتح منطقهای از خاک عراق و گرفتن امتیاز اراضی، پایان عادلانهای را برای جنگ رقم بزنند.

به این ترتیب عملیات «رمضان» در چهار محور و پنج مرحله از سوی فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران طراحی شد، تا با عبور از خط مرزی بینالمللی، یک زمین مثلث شکل به وسعت ۱۶۰۰ کیلومتر مربع تصرف شود.

در همین زمینه گفتوگویی را با امیر سرتیپ دوم سید «حسین محمدی ودود» فرمانده اسبق مرکز قرارگاه نظامی فارس و مشاور فرمانده نیروی زمینی ارتش انجام دادیم، که بخش اول آن در ذیل آمده است.

عملیات رمضان چگونه شکل گرفت؟

عملیات رمضان بعد از عملیاتهای فتحالمبین و بیتالمقدس و پیروزیهای بزرگ رزمندگان اسلام در آزادسازی بخش وسیعی از میهن اسلامی با به ذلت کشاندن دشمنان انقلاب اسلامی در منطقه غرب جاده اهواز و شمال "کانال پرورش ماهی" و شمال شرق بصره عراق اجرا و به علت اینکه اجرای آن در ماه مبارک رمضان بوده به نام رمضان مزیّن شد، ولی طرح آن به اسم طرح کربلای 4 بود.

قرارگاه عملیاتی کربلا با یگانهای تحت امر خود ساعت 21:30 مورخه 21 تیر 1361 عملیات رمضان را در چهار محور و 5 مرحله با رمز "بسم الله قاسم الجبارین، یا صاحب الزمان ادرکنی" به اجرا در میآورَد. بیش از 1500 گردان رزمی ارتش و سپاه با آمادگی کامل و تجربه عملیاتی لازم از عملیاتهای گذشته و روحیه عالی، آماده نبرد با دشمن بعثی در این عملیات شدند.

توجه داشته باشید عملیات رمضان در واقع اولین هجوم سراسری و عملیات برونمرزی و گسترده ایران اسلامی در جنگ تحمیلی برای نفوذ به خاک عراق، جهت تنبیه متجاوز و تثبیت مرزهای سرزمین ایران بود.

دلایل اجرای عملیات رمضان را تبیین کنید؟  

یکی از اهداف ما در مرحله سوم عملیات بیتالمقدس عبور رزمندگان اسلام از مرز، پیشروی در خاک عراق و رسیدن به کرانه اروند در شرق بصره بود که متاسفانه به جهت اشتیاق و تمرکز رزمندگان برای آزادسازی خرمشهر مغفول ماند و همچنین هدف دوم مرحله چهارم عملیات بیتالمقدس نیز اجرای پدافند در ساحل شرقی عراق بوده که باز این مرحله از عملیات هم مغفول میماند. دشمن در مرحله اول و دوم بیتالمقدس پس از پیشروی نیروهای ایرانی به سمت مرز احساس خطر کرده و به این جهت از قطع پل ارتباطی در عقبه لشکرهای تقویت شده 5 مکانیزه و 6 زرهی خود در منطقه جنوب غربی اهواز و کرخه کور با زیرکی به طرف کوشک عقبنشینی و از این نیروها برای تقویت پدافند در شرق بصره استفاده می کند، یعنی اینها اگر در مواضع قبلی میماندند و ایران حمله و پیشروی میکرد همه به داخل آب دجله سرازیر شده و چون راه فرار نداشتند  از بین میرفتند؛ لذا یک عقبنشینی تاکتیکی انجام دادند.

چرا مراحل سوم و چهارم عملیات بیتالمقدس به تعویق افتاد؟

اجرای مراحل سوم و چهارم طرح عملیاتی بیتالمقدس کربلای 3 و پیشروی زیاد نیروهای خودی به طرف اروند رود، سبب طولانی شدن جناح جنوبی رزمندگان اسلام از منطقه مارد در کنار کارون تا حوالی بصره میشود که با توجه به تمرکز نیروهای قوی و مجهز عراق در خرمشهر، از نظر تامین جناح خطرناک بوده و احتمال تک دشمن در امتداد خرمشهر-مارد بهمنظور قطع ارتباط عقبه یگانهای تکپر ایران در عملیات بیتالمقدس وجود داشته، لذا دشمن فکر میکرد ما مستقیم به خرمشهر حمله میکنیم که استحکامات زیادی را جهت جلوگیری از پیشروی ایجاد کردند.

در همین زمان با پیشروی خوب رزمندگان سلحشور ارتش و سپاه در اجرای عملیات بیتالمقدس هیجان افکار عمومی در داخل کشور به اوج خود رسیده بود، لذا قرارگاه کربلا به جای اجرای مرحله سوم و چهارم، تمرکز تلاشها را متوجه تصرف خرمشهر میکند تا این شهر را آزاد کرده و روحیه مردم و امام را شاد بکند و با توجه به وضعیت دشمن و زمین و نیروهای خودی تصمیم میگیرند که تامین هدفهای مرحله سوم و چهارم بیتالمقدس را به طرح عملیاتی جداگانه دیگری بدهند که آن طرح در آینده زمینهسازعملیات کربلای 4 یا همان رمضان شد.

حمله اسرائیل به جنوب لبنان در آن مقطع زمانی (بعد ازعملیات بیتالمقدس) با چه اهدافی صورت گرفت؟

توطئهای از طرف غرب با هماهنگی عراق و رژیم صهیونیستی برای انحراف ایران از جبهه اصلی نبرد شکل گرفت تا پیروزیهای کوبنده رزمندگان اسلام را تحتالشعاع قرار دهند. اعراب مرتجع منطقه با کمک آمریکا و اروپا بهمنظور تقویت اسرائیل و سرپوش گذاشتن بر شکستهای صدامحسین در جلوگیری از صدور انقلاب اسلامی در میان کشورهای منطقه، حمله اسرائیل غاصب به جنوب لبنان را طرحریزی کردند و صدام با دستاویز قرار دادن این توطئههای هماهنگ شده بینالمللی توسط تئوریسینهای غربی به خاطر هجوم صهیونیستها به جنوب لبنان، این اقدام را برخلاف منافع جهان اسلام در برابر جهان کفر تلقی کرد تا در کنار دیگر کشورهای اسلامی با اسرائیل بجنگد.

این فریبکاری مدت 15 روز در جبههها حالت خلأ نه صلح و نه جنگ را ایجاد میکند، ولی امام(ره) در این برهه با درایتی که از خود نشان میدهد فریب توطئه را نمیخورد و میفرماید "راه قدس از کربلا میگذرد."

 امام(ره) با صدور فرمانی این توطئه را خنثی و زمینه را برای تداوم عملیات مهیا کردند، بنابراین در ماه رمضان طرح عملیات رمضان بهعنوان یک هدف بزرگ برای ایران اسلامی و نیروهای مسلح تعیین، ابلاغ و اجرا میشود.

این عملیات به مدت 33 روز انجام شد. "قرارگاه عملیاتی کربلا" قرارگاه مشترک نیروی زمینی ارتش و سپاه بود که هدایت این عملیات را بهطور مشترک بر عهده داشت. نیروی هوایی ارتش، هوانیروز نزاجا، و توپخانه نیروی زمینی ارتش در کنترل عملیاتی همین قرارگاه و پشتیبان آتش این عملیات بودند.

راجع به منطقه عملیاتی و نحوه استقرار نیروهای نظامی ایران توضیح دهید؟

 محور منطقه عملیاتی رمضان در غرب جاده اهواز خرمشهر از شلمچه تا کوشک و طلائیه، کانال ماهیگیری و ساحل شرقی شطالعرب را تحت پوشش قرار می داد، یگانهای خودی از ارتش و سپاه بودند که قرارگاهی را بنا به دستور قرارگاه کربلا بدین ترتیب تشکیل دادند:

الف. قرارگاه قدس که شامل لشکر 16 زرهی قزوین، تیپ پیاده 40 سراب، تیپ 58 تکاور ذوالفقار ارتش و لشکر یکم سپاه پاسداران بود. فرماندهی مشترک این قرارگاه را سرهنگ سیروس لطفی و برادر احمد غلامپور بر عهده داشتند.

ب. قرارگاه فتح که شامل لشکر 92 زرهی ارتش و لشکر 3 سپاه پاسداران و فرماندهی مشترک آن بر عهده سرهنگ شهید مسعود منفرد نیاکی از ارتش و برادر رشید علی نور از سپاه بود.

پ. قرارگاه فجر متشکل از لشکر 77 پیاده خراسان ثامن الائمه(ع) ارتش و لشکر 7 سپاه که فرماندهی مشترک آن را سرهنگ اوزگومی از ارتش و برادر هاشمی از سپاه عهدهدار بودند.

ت. قرارگاه نصر شامل لشکر 21 پیاده حمزه ارتش و لشکر 5 سپاه پاسداران که فرماندهی مشترک آن را سرهنگ (امیر سرلشکر) حسین حسنی سعدی همین که امروز معاون هماهنگ کننده ستاد کل نیروهای مسلح هستند و شهید سرلشکر حسن باقری بر عهده داشتند.

لشکر 30 زرهی سپاه پاسداران نیز در کنترل عملیاتی قرارگاه کربلا بود.

یگانها و لشکرهای دشمن بعثی که در جریان عملیات، مقابل نیروهای ما مقاومت میکردند را نام ببرید.

لشگرهای 11 و 15 پیاده، لشکرهای 3 و 6 که شامل عناصری از لشکر 10 زرهی عراق بود، لشکر 5 زرهی عراق و تعدادی از تیپهای پیاده عراق. همچنین نیروهای جیش الشعبی هم در این عملیات در پدافند در خطوط مقدم کمک میکردند.

تدبیر عملیات و برنامه عملکرد نیروها را تببین نمایید؟

قرارگاه عملیاتی کربلا در جنوب ماموریت داشت در ساعت 21:30 روز 22 تیر 1361 بهمنظور انهدام نیروهای دشمن و تامین فضا جهت حفاظت از مرزها اقدام به تک کرده و در شمال شرقی رودخانه شط العرب پدافند کند.

قرارگاه کربلا این عملیات را با قرارگاههای قدس، فتح، فجر و نصر انجام داد؛ به نحوی که با پشتیبانی نیروی هوایی و هوانیروز ارتش و آتش توپخانه ارتش و سپاه در چندین مرحله این عملیات به انجام رسید.

در مرحله نخست عملیات، عناصری از قرارگاه قدس در شمال منطقه و قرارگاههای فتح و فجر در مرکز منطقه تک، نیروهای دشمن را منهدم و خط صلح را تامین میکند.

قرارگاه نصر در جنوب پدافند کرده و دشمن را درگیر نگه میدارد. در مرحله دوم، قرارگاههای فتح، فجر و قدس در امتداد خط صلح، مواضع خود را تامین کردند و قرار گاه نصر در منطقه تک و نیروهای دشمن را منهدم و خط آبی را تامین میکند.

در مرحله سوم، قرارگاههای فجر و قدس تک را به سمت غرب و جنوب غربی ادامه داده و پس از رسیدن به دجله، در منطقه محوله پدافند میکنند.

قرارگاه فتح از شمال غربی و جنوب شرقی و قرارگاه نصر از جنوب شرقی به شمال غربی تک را ادامه داده و دشمن را در منطقه منهدم و سواحل شرقی دجله را تامین و پس از الحاق در خط سبز، در منطقه محوله در کنار دجله پدافند میکنند.

زمین منطقه عملیاتی رمضان کاملا هموار و عاری از هرگونه پستی و بلندی بوده که از سمت شرق به جاده اهواز-خرمشهر و از سمت جنوب به اروند رود محدود میشود؛ این منطقه به شکل مثلث قائم الزاویه متساویالساقینی که طول ضلع شرقی در خط مرز حدود 60 کیلومتر و طول ضلع شمالی آن از پاسگاه مرزی کوشک تا محل تلاقی رودخانه دجله و فرات در القُرنه حدود 60 کیلومتر و طول ضلع غربی آن در کرانه شرقی رودخانه دجله حدود 90 کیلومتر است.

در راسهای جنوبی، شمالی و غربی این مثلث به ترتیب پاسگاه مرزی شلمچه ایران، پاسگاه مرزی کوشک ایران و شهر القرنه عراق واقع شده است. مساحت تقریبی منطقه حدود 2700 کیلومتر مربع، مهمترین هدف این منطقه شهر بصره عراق است که دارای اهمیت سیاسی و نظامی بالایی است. این منطقه  شرق بصره نام دارد و رودخانه دجله در خاک عراق و رودخانه کارون در خاک ایران و باتلاق هورالعظیم در قسمتی از مرز مشترک بین دو کشور از مهمترین عوارض طبیعی منطقه محسوب می شود. اگر بارندگی های موسمی در حوزه رودخانه های دجله و کارون زیاد باشد به نسبت افزایش آب باتلاق و رودخانه های ذکر شده محدوه این باتلاق به سمت جنوب گسترش می یابد و هنگام طغیان رودخانههای دجله و کارون بر اثر بارندگیهای زیاد تمام منطقه بهصورت باتلاقی شده و هر گونه حرکات زمینی را محدود یا غیر عملی میکند و تانکها و نفرات نمیتوانند عمل کنند.
 

برآورد اطلاعاتی نیروهای ما در منطقه عملیاتی رمضان را چه بود؟

در منطقه عملیاتی رمضان کلا برآورد اطلاعاتی نیروهای ما این بود که زمین برای آفند نیروهای خودی مناسب است و برای نیروهای دشمن نامناسب؛ اما اشکالی که در این محاسبات مشهود بود عدم توجه برخی فرماندهان به واقعیات بود، چراکه فکر میکردند، تامین جناحین و کمبود عمق منطقه به علت وجود شطالعرب و پلها و وجود هورالعظیم در شمال و اروند در جنوب به نفع نیروهای تکپر است، و با برآورد اشتباه، این موارد را جز محسنات تلقی میکردند.

یکی دیگر از نکاتی که در این برآورد غلط موثر بود، پیروزی در عملیاتهای فتح المبین و بیتالمقدس بود که در برآوردهای بعدی این عزیزان اطلاعاتی موجب عدم واقعگرایی در تهیه برآورد اطلاعاتی شده بود. و به همه عوامل موثر بر عملیات، مانند دفاع سربازان عراقی، انظباطی که صدام با زور و تحکم بر آنها اعمال کرده بود از سوی کارشناسان عملیاتی ما کمتر مورد توجه قرار گرفته بود و مهمتر اینکه از این پس عراق در سرزمین خودش در مقابل آنان دفاع میکرد.

براساس طرح عملیاتی قرارگاه فتح یگانهای ارتشی و سپاهی تا پایینترین رده با هم ادغام شدند؛ یعنی گردان مکانیزه ارتش با گردان پیاده سپاه، گردان تانک ارتش با یگانهای تانک سپاه، گردانهای توپخانه ارتش با گردانهای توپخانه سپاه بهطور مشترک ادغام شدند.

برآورد اطلاعاتی دشمن به چه صورت بود؟

دشمن از انجام عملیات در منطقه عملیاتی رمضان آگاهی کامل داشت؛ یعنی فرصت را با توطئه حمله به اسرائیل جهت پاسخگویی آنان به تجاوز به لبنان گرفته بودند تا آماده بشوند. و این هم بواسطه استراتژیستهای نظامی آمریکا و اعراب بهویژه مصر صورت دادند، تا فرصت حمله پیشدستانه را از ما بگیرند و متاسفانه عدهای هم در داخل فریب خوردند؛ لذا دشمن با فریب تاکتیکی ما از این فرصت جهت ایجاد استحکامات مواضع خود در منطقه استفاده کرد و با استقرار در موقعیتهای استراتژیک منطقه، پدافند مستحکم و مطمئنی فراهم کرد که اجازه ادامه پیشرویهای موثر را از ایران گرفت.

ادامه دارد...