مردم به سینمای دفاع مقدس نیاز دارند

 

او که به اعتراف خودش به صورت کاملا اتفاقی از 31 شهریور 1359 از طریق دانشگاه وارد سازمان صدا و سیما شده، در زمان بنی‌صدر خبرنگار دولت بود و بعد خبرنگار ویژه در دولت‌های محمدعلی رجایی، مهدوی‌کنی و آیت‌الله خامنه‌ای. تا آن که مدیرکل اخبار داخلی شد و برای پوشش همه عملیات‌های مهم جنگ به منطقه رفت.

 

فیلم‌های مستند او از لحظاتی که خطوط مقدم مورد حملات شیمیایی قرار می‌گرفت از آثار منحصر به فرد مستند دفاع مقدس به شمار می‌آیند. آثاری که به قیمت شیمیایی شدن نوباوه تمام شد و دردهایش را از رمضان 1384 عیان کرد. بیماری بیژن نوباوه اما، او را از ادامه راه باز نداشت و هرجا که لازم بود به ساختار فرهنگی این مرز و بوم خدمت کرد. با او که در دوره پیشین مجلس شورای اسلامی نماینده مردم تهران بود و نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی، گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم برای ویژه‌نامه سینمای جنگ که در نوع خود خواندنی است.

نیاز زمانه ما به سینمای دفاع مقدس چقدر است؟

وقتی به موضوعات اجتماعی می‌نگریم، به‌راحتی ضرورت‌های جامعه را که مردم به آن نیاز دارند می‌یابیم. مردم ما همواره جویای پرداختن به ابعاد دفاع مقدس و یا همان تاریخ وقایع جنگ تحمیلی هستند. در واقع، مردم دوران دفاع مقدس را بخشی جدایی‌ناپذیر از تاریخ خود می‌دانند. قطعا با تولید آثار سینمایی از این حماسه بزرگ می‌توان به این نیاز و ضرورت پاسخ داد. پرداختن به ژانر جنگ تحمیلی در سینما یکی از نیازهای نسل آینده کشور هم هست. جنگ‌ها یک واقعیت انکارناپذیر هستند بنابراین یکی از ژانرهای مهم و اساسی سینما نیز ژانر جنگ است که چگونگی پرداختن به ابعاد مختلف آن و نکوداشت حماسه‌هایی که در آن اتفاق افتاده نیز اهمیت بسزایی دارد.

سینمای دفاع مقدس چه تاثیری بر تاریخ جنگ تحمیلی ما دارد؟

جنگ تحمیلی در واقع یک هجمه اساسی علیه ایدئولوژی ملت ایران بود و از این منظر پرداختن به ابعاد پنهان آن بسیار مهم است. ممکن است در آینده شبهه‌هایی در این خصوص به وجود آید. از همین رو نمایش صحنه‌های جنگ تحمیلی بدون هیچ روتوشی می‌تواند پاسخ هر سوالی را بدهد. وقتی ما می‌گوییم «سینمای جنگ» شاید گروهی ذهن‌شان به سمت فیلم‌های وسترن و یا فیلم‌هایی برود که تماما نمایش قدرت و سلاح‌های مختلف است، اما سینمای جنگی که ما از آن سخن می‌گوییم بسیار فراتر از این حرف‌هاست.

 

هشت سال دفاع مقدس ما با حماسه‌ها و ایثارهای مختلفی همراه بود که همۀ آن‌ها را نمی‌توان در جبهه‌ها و خطوط مقدم جنگ پیدا کرد. بنابراین ژانر جنگ در سینمای ایران باید علاوه بر نمایش حماسه‌های جنگی رزمندگان، به انگیزه‌ها و روحیه مردم برای شکست دشمن هم بپردازد. هم‌چنین از به تصویر کشیدن وقایع پس از جنگ نیز نباید غافل شد.

آیا سینمای دفاع مقدس توانسته حق مطلب را ادا کند؟

کاملا نه. ایدئولوژی ما یک ایدئولوژی اسلامی است که معنویت با آن آمیخته شده است. همین حضور معنویت در ایدئولوژی ما و در دفاع ما بر اهمیت و ارزش آن می‌افزاید، اما به نظر می‌آید یکی از اشتباهات ما در تولید آثار سینمایی جنگ، بیش‌تر پرداختن به صحنه‌های زد و خورد بین دو طرف بوده است. در حالی که حضور بی‌منت مردم و وجود یک معنویت خاص در جبهه‌های حق علیه باطل از اساسی‌ترین ابعاد جنگ تحمیلی است.

ژانر سینمایی ما در این حوزه را باید سینمای جنگ خواند یا سینمای دفاع مقدس؟

هر دو صحیح است. وقتی جنگی رخ می‌دهد قطعا یک مهاجم وجود دارد و یک مدافع، در جنگ تحمیلی هم ما در برابر هجوم ارتش بعث عراق به دفاع از سرزمین خود پرداختیم که به دفاع مقدس معروف شد. بنابراین ما یک جنگ تدافعی را به نمایش گذاشتیم.

 

سینمای دفاع مقدس به تمامیِ مسائل مربوط به جنگ می‌پردازد. این سینما حماسه‌هایی را درون خود جای داده است که باید آن‌ها را به مردمان خود و به جهانیان نشان دهیم. اوج ایثار و فداکاری و استراتژی باورنکردنیِ توکل به یاری خداوند از جمله شاخصه‌های مهمی است که باید از طریق آثار هنری به‌خصوص فیلم‌های سینمایی به نمایش بگذاریم.

با وجود گذشتن 28 سال از پایان جنگ چرا باید هنوز در سینما درباره آن فیلم ساخته شود؟

مگر الان در دوران زندگانی پیامبر اکرم(ص) هستیم که فیلم سینمایی «محمد رسول‌الله(ص)» را ساخته‌ایم؟ یا این که مگر در دوران ناصرالدین‌شاه هستیم که در مورد امیرکبیر فیلم می‌سازیم؟ بخشی از اتفاقات تاریخی هیچ‌گاه تمام نمی‌شوند و مربوط به یک دوره زمانی خاصی نیستند. دفاع مقدس هم همین‌گونه است و ما هم می‌گوییم دفاع هم‌چنان باقی است. تاریخ هیچ‌گاه به فراموشی سپرده نمی‌شود. دفاع مقدس شاخصه‌هایی را در خود دارد که سینما می‌تواند آن شاخصه‌ها را که به آرمان‌های انقلابی معروف هستند به عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه القا کند.

سینمای جنگ تا چه حد بومی است؟

سینمایی که مدنظر ما است همان سینمای دفاع مقدس است. قبل از انقلاب نیز سینمای جنگ وجود داشته که محتوای آن جنگ جهانی دوم و از این نوع موضوعات بود. البته پرداختن به نقش ایران در جنگ جهانی دوم و اتفاقاتی که در کشور ما افتاد که آن را به پل پیروزی تشبیه کردند هم کار خوبی است و تا جایی که به ما مربوط می‌شود باید در قالب فیلم سینمایی به نمایش درآید.

جایگاه معنویت در سینمای دفاع مقدس چقدر است؟

اگر نگاهی به سینمای دفاع مقدس داشته باشیم می‌بینیم که پایه آن بر اساس ایثار و شهادت است. زمانی که یک انسان هستی و حیات خود را به معرکه می‌آورد مشخص است که اخلاص و معنویت خاصی در آن موجود است. در کشورهای دیگر، این ایثار یک نگاه ناسیونالیستی است، اما دفاع مقدس ما علاوه بر این نگاه، یک دید مقدس به حفاظت از وطن دارد که مصداق «حب‌الوطن‌من‌الایمان» است.

 

جنگ ایران و عراق یک جنگ ایدئولوژیک بود. در این مدل جنگ، معنویت حرف اول را می‌زند یعنی آن طرفی از میدان که معنویت و اخلاص عمل بیش‌تری داشته باشد پیروز است. ما دیدیم که جمهوری اسلامی ایران چگونه بر یک ارتش تا دندان مسلح که مورد حمایت بزرگ‌ترین قدرت‌های وقت بود پیروز شد و یک اتفاق بی‌سابقه را در تاریخ جهان ثبت کرد. بر همین اساس ما در سینمای جنگ یا سینمای دفاع مقدس باید عمیقا به مبحث معنویت در بین رزمندگان و مردم بپردازیم.

آیا سینمای دفاع مقدس از ابتدا تاکنون یک مسیر واحد را طی کرده است؟

خیر. سینمای جنگ در طول تاریخ انقلاب اسلامی متحول شده. می‌توان گفت سینمای جنگ در دهه‌های 60 و 70 قوی‌تر عمل کرده. البته دلایل بسیاری در این موضوع دخیل هستند از جمله این که کارگردانان آن زمان، خودشان با جنگ آمیخته بودند و بیش‌تر مفهوم معنویت و ایثار رزمندگان را درک می‌کردند. امروزه فیلم‌سازان فعال در این حوزه کم‌تر به وقایع جنگ متصل بوده‌اند. ناگفته نماند که گاهی همین فیلم‌سازان جوان که وقایع جنگ تحمیلی را ندیده‌اند بسیار بهتر و درخشان‌تر از دیگر افراد ظاهر می‌شوند.

دلایل پسرفت کلی سینمای دفاع مقدس پس از دهه 70 چه بوده است؟

سینمای دفاع مقدس سینمای گیشه‌ساز نیست و نمی‌توان انتظار سود اقتصادی از آن داشت. بنابراین حمایت دستگاه‌های فرهنگی و هنری و به‌خصوص دولتی از سینمای دفاع مقدس امری ضروری است و غفلت از آن تبعات سنگینی دارد. پسرفت‌هایی که این ژانر سینمایی در سال‌های اخیر داشته نیز برگرفته از عدم برخورداری از حمایت‌های لازم بوده است.

حمایت مردم از سینمای دفاع مقدس به چه میزان بوده است؟

سینمای جنگ در بین مردم اثرگذار است. آن‌چه که مشخص است، تمایل مردم برای تماشای اتفاقاتی است که در هشت سال جنگ تحمیلی رخ داده. شما این موضوع را می‌توانید به‌راحتی درک کنید که همه افراد با سلایق مختلف از فیلم‌های ژانر دفاع مقدس استقبال می‌کنند. طبیعتا این‌گونه آثار در قلب و روح مخاطبان اثر خوبی می‌گذارد. به‌خصوص ما در آثار آقای حاتمی‌کیا شاهد این اثر‌گذاری قوی و مثبت بودیم.رهبر معظم انقلاب نیز توجه خاصی به سینمای جنگ و دفاع مقدس دارند و بارها در خصوص پرداختن به نکات نهفتۀ گنجینه بزرگ دفاع قدس از طریق آثار هنری تاکید کرده‌اند و در جایی نیز ابراز نارضایتی از تعداد آثار تولید شده در این خصوص داشته‌اند.

و حرف آخر؟

ضعف‌های مختلفی در بخش آثار هنری دفاع مقدس داریم. این ضعف‌ها، هم در بخش سینما و سریال، هم در بخش‌های مکتوب نیز به چشم می‌آیند. اگر حوزه‌های شعر و نویسندگی دفاع مقدس تقویت شوند خودبه‌خود آثار سینمایی بهتری نیز در حوزه دفاع مقدس تولید خواهند شد.

 

منبع: جنات فکه