مناجاتی که همه امامان(ع) خوانده‌اند
بنابر فرمایش امام خمینی(ره) مناجات شعبانیه تنها دعایی است که همه ائمه(ع) آن را خوانده‌اند و همه بزرگواران مفاهیم آن را در پیشگاه پروردگار صدا زنده‌اند.
به گزارش گروه سایر رسانه های
دفاع پرس، امیرالمؤمنین علی (ع) در فضیلت ماه شعبان می‌فرماید: «از زمانی که ندای منادی رسول خدا(ص) را که برای روزه این ماه ندا می‌کرد شنیدم، هیچ‌گاه روزه این ماه را از دست نداده و در تمام عمرم آن را از دست نخواهم داد، اگر خدا بخواهد.»
انسان موجودی با چند بُعد مختلف است و به تبع همین ابعاد مختلف، دارای نیازهای گوناگونی است. یکی از ابعاد وجودیِ انسان، بُعد معنوی اخلاقی و عرفانی اوست؛ این بُعد انسان شخصیت حقیقی او را شکل می‌دهد، بنابر این از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
از جمله نیازهای معنوی انسان، ارتباط قوی با آفریدگارش است؛ ارتباطی که یکی از راه‌های آن هم‌صحبتی و مناجات با خداوند است.
بررسی اجمالی سند مناجات شعبانیه
مناجات شعبانیه توسط ابن‌خالویه به صورت مرسل از امیر مومنان علی (ع) نقل شده است و در بردارنده معارف والای اخلاقی تربیتی است. قبل از شیخ عباس قمی، مرحوم سید ابن طاووس این مناجات را در کتاب اقبال در اعمال ماه شعبان نقل کرده است.
نجاشی در مورد ابن خالویه می‌گوید: «الحسین بن محمد ابوعبدالله کان عارفا بمذهبنا مع علمه بعلوم العربیه و اللغه و...» این کلمات نجاشی و نقل بزرگان همچون سید بن طاووس و متن زیبای مناجات وهمچنین مفاهیم وارسته آن، شواهد زیادی است تا به این باور برسیم که مناجات شعبانیه از زبان معصوم(ع) صادر شده است.
امتیازات این مناجات
هر مناجاتی برای خود امتیازات خاصی دارد، همانند زمان خاص و شاید مکان خاص؛ اما برای برخی امتیازات باعث فضیلت مقام شامخ آن مناجات و دعا می‌شود. اگر بخواهیم به دو امتیاز ویژه مناجات شعبانیه اشاره کنیم ابتدا باید بگوییم: بنابر فرمایش امام خمینی (ره) این تنها دعایی است که همه ائمه(ع) آن را خوانده‌اند و همه بزرگواران مفاهیم آن را در پیشگاه پروردگار صدا زنده‌اند. پس اعتماد انسان به این الفاظ دوچندان می‌شود و با ضمیری مطمئن وارد این مناجات می‌شود باید دانست که این اطمینان یکی ازمقدمات استجابت دعاست.
دوم اینکه، این مناجات برای کسانی است که در طریق معرفت الله گام‌های ابتدایی را برداشته، دنبال پرواز هستند. این مناجات نیازهای تام معنوی را در نظر گرفته و با این نگاه است که طالب به کمال انقطاع به سوی خداوند می‌رسند، بنابراین، نگاه وسیع و افق بالا معنوی دومین امتیاز این دعاست که از ابتدا تا پایان آن جاری است.
محورها و آموزه‌های مطرح شده در مناجات
در بررسی محورهای این مناجات باید در دو بخش، بررسی آداب رعایت شده در این دعا و همچنین بررسی محتوایی این مناجات اشاره کنیم؛ ابتدا در مورد آداب این مناجات باید بگوییم؛ در روایات و حتی برخی از آیات قرآن، برخی آداب دعا عنوان شده است که شخص برای رسیدن به مقصود خود که همان استجابت است، باید آن را رعایت کند. برخی از این آداب در دعاهای ائمه (ع) آمده است که به عنوان سیره می‌توان به آنها استناد کرد. در مناجات شعبانیه هم مواردی از این آداب دیده می‌شود که در این جا به دو نمونه از آن اشاره می‌کنیم.
فرستادن صلوات در ابتدا و انتهای دعا
از امام صادق(ص) روایت شده است که هرگاه یکی از شما دنیا و آخرت را از خدا طلب می‌کند، ابتدا به ستایش خداوند و صلوات پیامبر(ص) مبادرت ورزد، سپس حاجت خود را طلب کند. علت این کار هم در بیانات ایشان این طور آمده که چون صلوات دعای مستجاب است اگر دعای شما در بین دو دعای مستجاب قرار گیرد، خداوند آن را رد نمی‌کند.
اصرار در درخواست از خداوند
در روایتی از امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به این مضمون آمده است که اصرار در درخواست از بنده خدا مکروه است، اما اصرار در خواستن از خداوند پسندیده و مستحب است.
با کمی تامل حکمت، این مسئله روشن می‌شود، چرا که خواستن از بنده خدا کوچک شدن است، اما خواستن از خداوند و اصرار در این کار، یعنی شناخت منبع فیض و رها نکردن آن در هر شرایط.
دوم، محتوای این مناجات است، در مجموع می‌توان گفت این مناجات ارزشمند، در بردارنده نکات عرفانی، معرفتی تربیتی و تزکیه است که در این جا به بخش‌هایی از معارف ناب این مناجات اشاره می‌کنیم.
- اشاره به فرار از دست دشمنان و آمدن به سوی خداوند(هربت الیک). شناخت دشمنان انسان برای رهایی آنها یکی از گام‌های رسیدن به عرفان است دشمن‌هایی مثل نفس انسانی، شیاطین، جن و انسی و...
- نگاه کردن به کاستی‌های خود و توجه به ویژگی‌های خداوند مانند علم الهی به حال انسان‌ها (تعلم مافی‌نفسی)، مدیریت و ربوبیت تکوینی پروردگار (ولایخفی علیک امر منقلبی و مثواری)، درخواست رحمت و جلب عطوفت و مهربانی و ...
- بخشش و انواع عذرخواهی؛ خداوند نه تنها پذیرای عذربندگان است، بلکه شرمسار گناه بنده‌اش نیز می‌شود و بدون هیچ چشم‌داشتی او را می‌بخشد.
فرهنگ امیدواری وسیع به سبب رحمت گسترده الهی(فقد کبر فی رجائک آملی)
صحبت کردن با زبان توبیخی با پروردگار(ان اخذتنی بجرمی اخذتک بعفوک) بنده وقتی خود را در آغوش پروردگار می‌بیند و خیالش راحت است، این طور با خدای خود صحبت می‌کند. البته این شیوه انحصاری ائمه(ع) است و نمی‌توان در همه جا به این شیوه عمل کرد.
مناجات شعبانیه در دیدگاه بزرگان
دیدگاه علما در این‌باره می‌توان در چند بخش کلی دسته بندی کرد افرادی که با جملات و اظهار نظرهای خود به اهمیت این دعا اشاره داشته‌اند. در این بخش به نقل کلام امام (ره) و رهبری اکتفا می‌کنیم.
امام خمینی (ره): مناجات شعبانیه را خوانده‌اید؟ بخوانید اقا! مناجات شعبانیه از مناجات‌هایی است که اگر انسان دنبالش برود و در آن فکر بکند انسان را به یک جایی می‌رساند. البته ایشان جملات فراوان دیگری هم درباره این مناجات دارند.
رهبر معظم انقلاب: مناجات ماثوره ماه شعبان یکی از دعاهایی است که لحن عارفانه و زبان شیوای آن با مضامین بسیار والا و سرشار از معارف عالی همراه است که نظیر آن در زبان‌های معمولی و محاورات عرفی نمی‌توان یافت.
از جمله افرادی که متن دعا را شرح داده و به تفسیر معارف این مناجات پرداخته‌اند عبارتند از، آیت‌الله مظاهری و آیت‌الله مصباح یزدی که دو تن از استادان اخلاق و حوزه هستند کسانی که متن این دعا را ترجمه کرده‌اند مرحوم الهی قمشه‌ای، حجت‌الاسلام و المسلمین حسین انصاریان و جواد محدثی از جمله این افراد هستند. البته ممکن است شخصیت‌های نامبرده یا افراد دیگری در هر چهار بخش یا چند بخش کارکرده باشند.
«الهی ان حرمتنی فمن ذالذی یرزقنی، وان خذلتنی قمن ذالذی ینصرنی»
