از «سپر» نروژی تا «تندر» سپاه

از این رو برای آشنایی بیشتر با این شناورهای کوچک که در کشورهای شرقی و غربی و حتی ایران اسلامی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تعداد پنج مدل از این شناورهای رزمی را معرفی می‌کنیم.

«سپر» نروژی

Skjold کلاس ناوچه‌های سبک (skjold در نروژ به معنی «سپر» است) سریع، موشک انداز و پنهان کار است که با حداکثر سرعت 60 گره (110 کیلومتر بر ساعت)، در خدمت نیروی دریایی سلطنتی نروژ قرار دارد.

این شناور که قبلا، MTBs (قایق اژدر افکن) نامیده می‌شد، از سال 2009 به خدمت نیروی دریایی سلطنتی در آمد و آنها این شناور را به عنوان korvett (برای اهداف صلح آمیز) نامگذاری کردند؛ البته این شناور در زمان معرفی از جمله سریع ترین کشتی‌های جنگی بود.

Skjold از الیاف مواد شیشه‌ای/کامپوزیت کربن ساخته شده و بالشتک هوا که در زیر آن قرار دارد در سرعت‌های بالا سرعت موج را کاهش می‌دهد و به واسطه آن که مواد جاذب رادار در پوشش آن کار شده از قابلیت مخفی کاری هم برخوردار است.

 

این شناور با طول 47.50 متر (155.8 فوت) در شرایط نا آرام دریا با سرعت 52 مایل در ساعت(45 گره) و در شرایط آرام حداکثر با 69 مایل در ساعت حرکت می‌کند و قابلیت جابه جایی 274 تُن بار را دارد و دارای هشت جایگاه پرتاب موشک کروز سطح به سطح و سطح به ساحل، یک قبضه توپ 76 میلیمتری و یک قبضه مسلسل سنگین 12.7 میلیمتری، سامانه راداری MRR-3D-NG و جنگ الکترونیکی است.

«همینا» فنلاندی

«همینا» قایق موشک انداز و تندرو نیروی دریایی فنلاند است که در اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 ساخته شد.

بدنه این شناور از آلومینیوم، فیبر کربن و کامپوزیت ساخته شده که این باعث شده علاوه بر پنهان ماندن از دید رادارها، از قدرت جابه‌جایی و مانور پذیری بالایی نیز برخوردار شود. همچنین به جای پروانه در پیشرانه شناور از جت آب استفاده می‌کند که این امر موجب می‌شود شناور در آب‌های بسیار کم عمق و راه‌های غیر متعارف نیز بتواند حرکت کند.

این شناور گازهای خروجی را هم می‌تواند به زیر آب و هم به سمت آسمان هدایت کند تا با کاهش امواج حرارتی از کشف توسط زیردریایی‌ها مصون بماند. همچنین 50 عدد نازل نیز در اطراف عرشه و سازه‌های آن تعبیه شده تا از آن برای اسپری آب دریا جهت تمیز کردن کشتی پس از حمله شیمیایی یا رادیواکتیو استفاده کند.

 

شناور کلاس «همینا» می‌تواند حدود 200 کیلومتر(120 مایل) از فضای هوایی را با سیستم موشکی سطح به هوا که توان درگیری هم زمان حداکثر هشت فروند هواپیما را دارد، پوشش دهد.

«همینا» دارای چهار موشک ضد کشتی 15RBS-Mk.2، توپ 57 میلی متری Bofors برای مقابله با اهداف سطحی و هوایی و همچنین موشک‌های سطح به هوای اومخونتو-IR، سیستم فریب و دو مسلسل سنگین 12.7 میلی متری است.

«هوبی» چینی

نوع 22 (نامگذاری ناتو: کلاس هوبی) کشتی موشک کلاس «هوبی» در نیروی دریایی ارتش چین است که اولین نوع از این شناورها در آوریل 2004 توسط کشتی سازی Hudong-Zhonghua در شانگهای راه اندازی شد.

شناور جدید بر اساس یک شناور تجاری غیر رزمی تندرو تفریحی که دارای بدنه آلومینیومی بوده و توسط یک شرکت استرالیایی به نام catamaran ساخته شد؛ بعد از آن و در بین سال‌های 1993 تا 2000 میلادی یک شرکت چینی هفت فروند آن را از استرالیا خریداری کرد.

این شناور همانند طرح اصلی غیر نظامی برای داشتن کمترین برخورد با آب و برای کاهش اصطکاک، دارای شکل خاصی در بخش آب خور است که تنها دو بخش پایه شکل در دو طرف بدنه با آب برخورد دارد و بخش عمده بدنه برخورد مستقیم با آب ندارند؛ لذا این کار صدای کمتر و اصطکاک کمتری را ایجاد می‌کند بدین ترتیب باید گفت که تایپ 022 دارای طول 43 متر و 12 خدمه و 220 تن وزن است.

این شناور دارای دو موتور دیزل با مجموع قدرت 6865 اسب بخار با چهار جت آبی است تا شناور با سرعت بیشتری بتواند حرکت کند. جت آبی بر اساس جت آبی KaMeWa 71 SII ساخت یک شرکت سوئدی است که مانند موتور جت بوده ولی با این تفاوت که با چرخش فن، آب را از جلو با شتاب به عقب می‌راند و این باعث می‌شود تا شناور در بیشترین سرعت به 67 تا 70 کیلومتر بر ساعت دست یابد و برد آن هم به 1500 کیلومتر با سرعت 50 کیلومتر بر ساعت برسد.

شناور دارای یک رادار چند منظوره تایپ 362 است که در باند ایکس کار می‌کند و توان کشف اهداف دریایی و هوایی را دارد. برد کشف آن بر ضد یک شناور حدود 42 کیلومتر و بر ضد یک جنگنده در ابعاد یک اف16 حدود 100 کیلومتر است و می‌تواند تا ارتفاع 8 هزار متری را پوشش داده و 32 هدف را رهگیری کند.

همچنین تایپ 22 دارای یک سامانه اپتیکی گوی شکل در بالای سقف اتاق فرماندهی است کهHEOS 300 نام دارد. این سامانه اپتیکی که در چین توسعه یافته برای رهگیری اهداف دریایی و هوایی کاربرد دارد؛ سامانه دارای مسافت یاب لیزری است و توان تعقیب خودکار هدف و همچنین رهگیری هشت هدف را در یک زمان دارد.

از دیگر تجهیزات این ناو می‌توان به یک رادار ناوبری، سامانه مکان یاب جی پی اس، هشدار دهنده رادار و فروسرخ اشاره کرد. همچنین سلاح ضد کشتی اصلی تایپ 22 نیز موشک ضد کشتی رادار فعال سی 801، سی 802 و یا سی 803 است؛ هشت موشک درون دو محفظه در عقب قایق موشک انداز نصب می‌شود.

 

علاوه براین دو موشک تهاجم زمینی اچ ان-2 با برد 1800 کیلومتر و کلاهک 400 کیلوگرمی نیز از دیگر تجهیزات این شناور است؛ در واقع این شناور می‌تواند هشت موشک ضد کشتی (چهار موشک در دو محفظه عقب شناور) و یا دو موشک تهاجم زمینی اچ ان 2 (یک موشک در هر محفظه عقب شناور) و یا ترکیبی از این دو شامل چهار موشک ضد کشتی در یک محفظه و یک موشک تهاجمی در یک محفظه حمل کند.

توپ گاتیلینگ 6 لول 30 م.م. با سرعت آتش 5 گلوله بر دقیقه برای انهدام موشک‌های کروز و هواگردها در برد 4 کیلومتر و ارتفاع 5/2 کیلومتر و دو دوش پرتاب فروسرخ «ونگارد» که بر اساس «ایگلا روسی» ساخته شده و 5 کیلومتر برد دارد، از دیگر تسلیحات این شناور است.

هم اکنون 83 فروند تایپ 22 ساخته شده که اصلی‌ترین و پر تعدادترین قایق موشک انداز ارتش چین است و اگر چه پاکستان علاقه خود را برای در اختیار گرفتن این شناور نشان داده و قصد دارد آن را در داخل کارخانه کشتی سازی کراچی بسازد ولی تاکنون این نوع شناور به کشوری صادر نشده است.

بنابراین با توجه به مشخصات 022 باید گفت که این شناور چینی فقط برای گشت زنی و فعالیت در مناطق ساحلی چین طراحی شده است زیرا به لحاظ تاریخی در مقابله با ناوهای بزرگ و هواپیمابر ناکارآمد هستند.

«کمان» ایرانی

قایق موشک‌انداز کلاس «کمان» یک شناور تندرو تهاجمی موشک‌انداز و توپ‌دار است که نیروی دریایی ایران سفارش خرید 15 فروند از آن را در سال 1974 به فرانسه داد و 12 فروند از آن‌ها بین سال‌های 1976 تا 1981 تحویل ایران شدند.

این قایق‌ها مشابه قایق‌های کلاس Combattante IIa ساخت فرانسه و کلاس تایگر نیروی دریایی آلمان هستند که طراحی آن‌ها از سال 1968 به سفارش اسرائیل آغاز شده اما به دلایل سیاسی به این کشور فروخته نشدند؛ با این حال تعداد 20 فروند از این شناورهای تندرو بین سال‌های 1972 تا 1975 وارد ارتش آلمان شد و حدود سی سال با دو نوبت به‌روزرسانی گسترده و افزودن رادار و تجهیزات جنگ الکترونیک در خدمت نیروی دریایی آلمان باقی ماند.

قایق‌های آلمانی بین سال‌های 1994 تا 2000 به نیروی دریایی یونان (6 فروند)، در سال 1998 به نیروی دریایی شیلی (6 فروند) و در سال 2002 به نیروی دریایی مصر (5 فروند) واگذار شدند و سه فروند باقی‌مانده هم در سال 2003 اوراق شدند. البته ده فروند قایق از کلاس مشابه نیز به لیبی فروخته شد.

 

این شناورهای سریع و تهاجمی به چهار (دو لانچر دوتایی) موشک کروز ضدکشتی آمریکایی «هارپون» (قایق‌های آلمانی و فرانسوی به موشک مشابه فرانسوی اگزوسه مسلح شده‌اند)، یک توپ اتوماتیک 76 میلی‌متری ایتالیایی اوتوملارا (یا مدل ایرانی آن فجر 27)، یک توپ ضدهوایی 40 میلی‌متری «بوفروس» و دو تیربار 12.7 میلی‌متری آمریکایی ام2 برونینگ (که آن‌ها احتمالاً با تیربار مشابه روسی دوشکا جایگزین شده‌اند) مسلح شده‌اند.

در سال 1995 لانچرهای موشک‌های «هارپون» برداشته شده و پنج سال بعد لانچرهای موشک نور مدل تولید ایران موشک کروز چینی سی-802 بر روی این شناورها نصب شد؛ رادار کنترل آتش شناورهای کلاس «کمان» هم رادارهای 28WM- ساخت هلند بود علاوه بر این نصب موشک‌های ضدهوایی آمریکایی ریم-66 استاندارد (که کاربرد دوگانه ضدکشتی هم دارند) بر روی این قایق‌ها هم گزارش شده‌ است.

وزن خالی قایق‌های موشک‌انداز کلاس کمان 249 تن و حداکثر وزن قابل جابجایی آن‌ها 275 تن است و حداکثر سرعت آن‌ها هم به 36 گره دریایی (نزدیک به 67 کیلومتر بر ساعت) می‌رسد و برد عملیاتی آن‌ها نیز 700 مایل دریایی (حدود 1300 کیلومتر) با سرعت 33 گره دریایی (61 کیلومتر بر ساعت) است.

 

قایق‌های کلاس «کمان» در جنگ ایران و عراق حضور فعالی داشتند. به نحوی که در روزهای آغازین جنگ (هفتم آذر ماه 59) نیروی دریایی ایران در عملیات مروارید با دو قایق موشک‌انداز کلاس «کمان» به نام‌های «جوشن» و «پیکان» در کنار شش کشتی آبی‌خاکی و با کمک بالگردهای کبرا، بل-214 و سی‌اچ-47 شنوک به بندر «ام‌القصر» و دو سکوی نفتی مهم عراق یعنی «البکر» و «الامیه» حمله کردند.

جوشن و پیکان علاوه بر گلوله‌باران سکوهای نفتی دو همتای روسی خود یعنی قایق‌های موشک‌انداز کلاس «اوسا» را با موشک‌های «هارپون» غرق کردند اما پیکان با دو موشک ضدکشتی پی-15 ترمیت از بین رفت. سپس جنگنده‌های ایرانی و عراقی وارد صحنه نبرد شدند و چهار میگ-23بی‌ان به جوشن حمله‌ور شدند. ملوانان جوشن با موشک‌های دوش‌پرتاب سام-7 دو میگ را سرنگون کرد. در نهایت با حمایت جنگنده‌های نیروی هوایی، جوشن و بقیه ناوگان دریایی ایرانی توانستند به سلامت از معرکه نبرد خارج شوند.

جوشن در اواخر جنگ در سال 1988 با نیروهای آمریکایی درگیر شده و با اصابت سه موشک ریم-66 استاندارد از ناوشکن «واین‌رایت» و ناوچه «سمپسون» و گلوله‌باران توپ‌های ناوچه‌های «واین‌رایت» و «بیگلی» غرق شد و از سال 2003 هم ساخت مدل‌های مهندسی معکوس این کلاس با نام کلاس «سینا» در ایران آغاز شد به نحوی که دو شناور اولیه تولید شده به نام شناورهای غرق شده یعنی پیکان و جوشن نام‌گذاری شدند.

«تندر» سپاه

در اوایل دهه هفتاد شمسی سپاه تعدادی ناوچه سریع «هودونگ» را به چین سفارش داد که البته آن‌ها نیز کپی از ناوچه‌های کلاس «اوسا» روسیه بودند. در اصطلاح نیروی دریایی به این گونه شناورها craft missle می‌گویند.

با تطبیق خوب این ناوچه با آب‌های گرم خلیج فارس که در سپاه به «تندر» معروف شدند، سپاه دست به مونتاژ تعدادی دیگر از آن‌ها تحت امتیاز چین کرد و همگی را به سیستم‌های مدرن جنگ الکترونیک امروزی و سامانه هوشمند موشکی «نور» مجهز کرد و آنها را در اسکله‌های بندرعباس، بوشهر، ماهشهر و بندرامام قرار داد.

البته توجه داشت که «تندر» تنها شناور کلاس نیمه سنگین سپاه است چون استراتژی اصلی سپاه شناورهای موشک انداز فوق سریع با سرعت 140 کیلومتر بر ساعت است تا بتواند به سرعت حمله کرده و به سرعت هم فرار کند.

بنابراین معرفی شناور کلاس تایپ 21 به این دلیل مهم است که سنگین‌ترین شناور رزمی سپاه محسوب می‌شود؛ شناوری که چین در دهه 1950 در توسعه برنامه قایق‌های موشک انداز خود دست به وارد کردن دو قایق موشک انداز «کومار» و «اوسا» از شوروی زد. «اوسا» که 7 فروندش وارد چین شد پیشرفته‌تر بود و مجهز به دو توپ 30 م م و چهار موشک ضد کشتی پی 15 بود.

اما از آنجایی که این تعداد برای چین کم بود، از سال 1968 دست به ساخت نسخه بومی شناور کلاس «اوسا» در داخل چین با نام کلاس Huangfeng زد؛ این نسخه یک کپی مستقیم با برخی تغییرات بود که تعداد بسیاری از آنها ساخته شد.

 

این شناور دارای بدنه‌ای از ترکیب آلومینیوم و فولاد بود و همانند «اوسا» دارای چهار لانچر پرتاب موشک در عقب، ساختمان فرمانده‌ای در میانه بدنه و توپ سینه در جلو بود. قایق دارای سه موتور دیزل ام 530 و ام 530 ساخت شوروی با 42 سیلندر بود و هر سه موتور هم روی هم 8025 اسب بخار قدرت فراهم می‌کرد البته در نسخه بعدی، موتور 12 هزار اسب بخار نصب شد که باعث می‌شد با سرعتی معادل حداکثر 65 کیلومتر بر ساعت برسد.

همچنین این شناور از یک رادار تایپ 352 بهره می‌برد که نسخه برگرفته شده از رادار 331MR- قایق موشک انداز «اوسا» بود. این رادار به عنوان یک رادار چند منظوره برای کاوش آسمان و دریا با حداکثر برد ۱۰۰ کیلومتر بر ضد یک هدف هوایی و حدود 70 کیلومتر هم بر ضد یک هدف دریایی بود.

علاوه بر این شناور مورد اشاره دارای یک رادار کنترل آتش برای کنترل آتش توپ 30 م.م. آن است که در میان دو لانچر پرتاب موشک در عقب همانند «اوسا» نصب شد البته در نسخه‌های بعدی این رادار با رادار تایپ 347 که در جلو قرار داشت، تعویض شد.

از سوی دیگر این شناور دارای دو توپ دو لول 30م.م. ای کی 230 است و در قسمت عقب ناوچه هم همانند «اوسا» چهار محفظه بزرگ برای حمل چهار موشک HY-2 (کرم ابریشم) است. موشکی که در چین از روی موشک پی 15 روسی مهندسی معکوس شد و در غرب به «کرم ابریشم» شهرت یافت از سوخت جامد استفاده می‌کند و دارای برد 200 کیلومتر و ارتفاع پرواز 20 متر است.

بدین ترتیب حدود 150 فروند از کلاس تایپ 21 تولید و تعدادی هم صادر شد که هم اکنون تعداد محدودی از آن‌ها از نوع «هودونگ» همچنان در خدمت ارتش چین هستند.

مشتریان این قایق موشک انداز عبارتند از: بنگلانش 5 فروند، کره شمالی، پاکستان، و یمن هر کدام چهار فروند.

البته ایران بین سال‌های 1994 تا 1996 موفق به دریافت 10 فروند کلاس «هودونگ» مجهز به پرتابگر موشک سی 801 شد که در ایران کلاس «تندر» نامیده شد. این شناورها در خدمت نیروی دریایی سپاه قرار گرفتند که هم اکنون سنگین‌ترین شناور این نیرو به حساب می‌آید.

 

همان طور که گفته شد این شناور در مرحله اول با پرتابگر موشک سی 801 تحویل ایران شد و ایران نیز 125 فروند موشک سی 801 از چین در دهه 1990 وارد کرد ولی بعدها روی این قایق‌ها، موشک دوربرتر سی 802 که نسخه ایرانی آن با نام «نور» شناخته می‌شود، نصب شد.

در واقع قایق موشک انداز کلاس تایپ 21 یک شناور سریع موشک انداز است که توان دفاع هوایی آن بسیار محدود است و در برابر حملات ضد کشتی نیز تقریبا بی دفاع و البته همانند تمامی این شناورهای فاقد توان ضد زیر دریایی و یا تهاجم زمینی است.

با این وجود شناور کلاس «تندر» داریا یک توپ 30 م.م. در جلو و چهار لانچر پرتاب موشک سی 801 در عقب است. همچنین کلاس تندر سپاه در زمینه رادار هدایت آتش نیز ارتقا یافت و دارای یک توپ 30 م م در جلو و چهار لانچر پرتاب موشک سی 801 در عقب شد.

بنابراین شناورهای «تندر» که به تعداد 10 فروند در اردیبهشت 1376 تحویل نیروی دریایی سپاه شد، در رده بندی بین المللی یک قایق موشک انداز(Missle Boat) است که در ایران ناوچه نامیده می‌شود.

لذا این شناور با جابجایی 205 تن، طول 38.6، عرض 6.8 و آبخور 2.7 متر دارای بیشینه سرعتی در حدود 65 کیلومتر بر ساعت بوده و در صورت حرکت با سرعت 55.5 کیلومتر بر ساعت به برد 1480 کیلومتر می‌رسد که این نشان می‌دهد در صورت لزوم، تندر می‌تواند چندین روز در آب به گشت زنی بپردازد.

اما باید این را هم اضافه کرد که سلاح اصلی ناوچه‌های تندر چهار پرتابگر موشک‌های کروز ضدکشتی از نوع «نور» و اخیراً «قادر» است؛ موشک‌های ضد کشتی «نور» (نمونه بومی سی-802 چین) دارای برد 120 کیلومتر بوده و دارای یک بوستر راکتی برای سرعت دهی اولیه هستند که پس از جدا شدن آن از موشک، موتور توربوجت شروع به کار کرده و 155 کیلوگرم سرجنگی نیمه زرهی را در ارتفاع بسیار پائین و نزدیک سطح آب به هدف می‌کوبد. همچنین موشک «قادر» نیز با برد 220 کیلومتر قدرت ناوچه‌های «تندر» را دو چندان کرده و فاصله خطرناک برای ناوهای دشمن را 83.3 درصد افزایش داده است.

انتهای پیام/231