رهبری که به نت‌های حماسه در سینمای دفاع مقدس انتظام بخشید

گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس- رسول حسنی؛ در تاریخ سینمای ایران به ندرت اتفاق افتاده است که یک نام بیش از نام بازیگر یا نهایتا کارگردان برای مخاطب حساسیت ایجاد کند، تا پی‌گیر اخبار آن فیلم شود. بخصوص در مورد موسیقی فیلم که چندان ـ حتی برای متخصصان فن ـ مورد توجه قرار نمی‌گیرد. بسیار پیش آمده که کارگردان بدون در نظر گرفتن اهمیت موسیقی فیلم، یا به سراغ موسیقی انتخابی رفته که اغلب هم کپی رایت آن رعایت نمی‌شود و یا ساخت موسیقی را به کسانی سپرده‌اند که درکی از فیلم و موسیقی فیلم ندارند.

هرچقدر کارگردان لزوم موسیقی فیلم را بهتر درک کند تاثیر آهنگساز بر فیلم بیشتر خواهد شد. همچنین اگر آهنگساز سواد بصری بیشتری داشته باشد نتی که او برای فیلم خواهد نوشت بر فضای فیلم تاثیر زیادی خواهد داشت و «مجید انتظامی» در زمره این آهنگسازان است.

همراهی نت و نگاتیو

مجید انتظامی از دوره تحصیلات ابتدایی شروع به فراگیری موسیقی کرد و یک سال پس از گرفتن دیپلم هنرستان وارد ارکستر سمفونیک شد و زیر نظر «آنتوان کاتلوسی» ابوا آموخت. او سلفژ و تئوری و هارمونی را نزد «ثمین باغچه‌بان» و «مصطفی کمال‌پورتراب» آموزش دید و نخستین نت موسیقی را به کمک پورتراب نوشت.

او سپس برای معالجه بیماری کلیه و ادامه تحصیل به آلمان سفر می‌کند و در آنجا به دانشگاه می‌رود و از کنسرواتوار برلین فارغ‌التحصیل می‌شود. انتظامی در آلمان نزد اساتیدی چون «کارل اشتاین» تحصیل موسیقی را ادامه می‌دهد و با ارکسترهای زیادی همچون ارکستر سمفونیک برلین و ارکستر فیلارمونیک آلمان همکاری می‌کند. سال ۱۳۵۳ پس از بازگشت به ایران در ارکستر سمفونیک تهران استخدام شده و تدریس در دانشگاه تهران و هنرستان عالی موسیقی را از همین سال آغاز می‌کند و قطعاتی را نیز برای کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان می‌سازد.

اولین تجربه موسیقی تصویری اش با ساخت موسیقی فیلم کوتاه «زال و سیمرغ» در سال ۱۳۵۶ بود و با ساخت موسیقی فیلم «سفر سنگ» بطور حرفه‌ای کار ساخت موسیقی فیلم را آغاز کرد. وی تاکنون بیش از ۸۰ موسیقی فیلم نوشته است و از پرکارترین آهنگسازان سینمای ایران به شمار می‌آید. از آثار دیگرش حدود ۱۰ موسیقی صحنه‌ای می‌باشد که در اجرای بعضی از آنها به عنوان نوازنده حضور داشته است.

انتظامی بخت آن را داشت تا زیرز سایه پدری چون «عزت‌الله انتظامی» رشد کند و در عین حال خود فقط زیر این سایه قرار نگیرد. می‌توان گفت بخش عمده سواد سینمایی مجید انتظامی مرهون حضور پدر وی در سینما باشد. همچنان که عزت‌الله انتظامی در بازیگری مولف است مجید انتظامی در موسیقی فیلم نیز آهنگسازی مولف است.

حضور او در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی بخش مهمی از موفقیت فیلم را تضمین کرده است. تسلط انتظامی بر زبان موسیقایی فیلم چنان چشمگیر است که خود به اثری مستقل از فیلم تبدیل و در عین حال با آن عجین می‌شود. چنان که تصور حذف قطعات موسیقی از فیلم ممکن نیست.

برای مثال آثار درخشانی مثل «آژانس شیشه‌ای»، «از کرخه تا راین»، «بوی پیراهن یوسف»، «تنهاترین سردار»، «دوئل»، «روز واقعه»، «بازمانده» بدون موسیقی ماندگار آن امکان مانایی کمتری داشتند. بخش مهم ماندگار موسیقی این آثار سادگی آن است تا در ذهن مخاطب رسوب کند و ماندگار شود.

انتظامی خود درباره موسیقی فیلم «از کرخه تا راین» گفته است: من به نوعی از موسیقی فکر می‌کردم که به ساده‌ترین شکل ممکن قابل اجرا باشد، مردم عادی می‌توانند این موسیقی را با سوت زدن اجرا کنند.

 

در مورد برخی از آثار حاتمی‌کیا که انتظامی ساخت موسیقی آن را بر عهده داشته گفته شده که ضعف این فیلم‌ها این است که فیلم زیر سایه موسیقی قرار گرفته است. به عنوان مثال «آژانس شیشه‌ای» بدون موسیقی آن اثر قابل اعتنایی نیست. این ادعا در مورد آثار مشترک حاتمی‌کیا و انتظامی مطرح شده است.

البته تا حدی می‌توان این نظر را پذیرفت نه تا جایی که بگوییم آثار حاتمی‌کیا فارغ از حضور انتظامی قابل اعتنا نیستند. در تمامی آثار حاتمی‌کیا موسیقی فیلم قابل شنیدن است. این مساله نشان از درک موسیقایی حاتمی‌کیا دارد. وجه به یاد ماندنی اغلب فیلم‌های حاتمی‌کیا موسیقی آن است. با نام بردن فیلم‌های او ملودی موسیقی آن‌ها را نیز در ذهن تداعی می‌شود. سریال «خاک سرخ» با آهنگسازی «محمدرضا علیقلی» شاهد مثالی برای این مدعاست. حال آنکه انتظامی و علیقلی هر دو از آهنگسازان صاحب سبک هستند و آثار متعددی خلق کرده‌اند اما نقطه اوج کار آنها را در کنار حاتمی‌کیا می‌بینیم.

 

این مهم نشان از تعامل آهنگساز و کارگردان است تا نشان دهد آنچه که باید خلق شود می‌بایست توجه به عنصر شنوایی در کنار عنصر بینایی برای درک فیلم اهمیت بالایی دهد. موسیقی فیلم در کنار تصویر فیلم، رسیدن به هدف نهایی کارگردان را سهل‌تر می‌کند. انتظامی با هوشمندی تمام به این مهم رسیده است که اگر موسیقی شنیده نشود یا راه خود را برود در نهایت نه موسیقی مانا خواهد بود نه فیلم. حال آنکه اگر موسیقی در جهت فیلم پیش برود و بیننده آن را بشنود هم فیلم عمق بیشتری خواهد داشت و هم موسیقی در ذهن مخاطب می‌نشیند.

حضور ارزشمند انتظامی در سینمای دفاع مقدس چنان است که باید بخشی از توفیق این گونه سینمایی را مرهون آثار وی دانست. قطعاتی که انتظامی برای فیلم‌های دفاع مقدسی ساخته است کمک بسیاری به دیده شدن این آثار کرده است. همچنین حضور او در سریال‌های دینی «تنهاترین سردار» و «مردان آنجلس» این خصیصه را دارا هستند که موسیقی فیلم دینی دارای ظرایفی است که باید درک شوند و انتظامی به درک این ظرایف رسیده است.

افتخارات

دریافت لوح زرین بهترین موسیقی متن برای فیلم «ترن» از ششمین جشنواره فیلم فجر

دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برای فیلم «بایسکل ران»‌ از هفتمین جشنواره فیلم فجر

دریافت دیپلم افتخار بهترین موسیقی متن برای فیلم «راز خنجر» از یازدهمین جشنواره فیلم فجر

دریافت دیپلم افتخار بهترین موسیقی متن برای فیلم «از کرخه تا راین» از یازدهمین جشنواره فیلم فجر

دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برای فیلم «روز واقعه» از سیزدهمین جشنواره فیلم فجر

دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برای فیلم «آژانس شیشه‌ای» از شانزدهمین جشنواره فیلم فجر

دریافت سیمرغ بلورین بهترین دستاورد هنری برای فیلم «دیوانه‌ای از قفس پرید» از بیست و یکمین جشنواره فیلم فجر

دریافت تندیس زرین بهترین موسیقی متن برای فیلم «نورا» از ششمین جشن خانه سینما

دریافت تندیس زرین بهترین موسیقی متن برای فیلم «دیوانه‌ای از قفس پرید» از هفتمین جشن خانه سینما

همچنین برای فیلم «دوئل»، «اعتراض»«نون و گلدون»، «راه افتخار» نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن فیلم شد و در جشن خانه سینما نامزد دریافت تندیس زرین بهترین موسیقی متن برای فیلم‌های «دوئل»، «عروس افغان»، «من ترانه 15 سال دارم» شد.

انتهای پیام/ 161