یکی دیگر از دلایل امامت امام باقر (ع) برتریاش نسبت به همعصرانش بود. شیخ مفید مینویسد: امام باقر از نگاه دانشمندان؛ شخصیت امام نهتنها در نظر اهل تشیع ممتاز است، بلکه در منظر دانشمندان اهل سنت نیز شخصیت یگانهای است. ابن حجر هیتمی مینویسد: ابوجعفر محمد باقر، به اندازهای گنجهای پنهان علوم، حقایق احکام و حکمتها و لطایف را آشکار کرده که جز بر عناصر بیبصیرت یا بد نیت، پوشیده نیست و از همین روست که وی را «باقر العلم» (شکافنده علم) و جامع آن و برپاکننده پرچم دانش خواندهاند. او عمرش را در طاعت خدا گذراند و در مقامات عارفان بدان حد رسیده بود که زبان گویندگان از وصف آن ناتوان است. او سخنان بسیاری در سلوک و معارف دارد. عبدالله بن عطا که یکی از شخصیتهای برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام بود، میگوید: علما را در محضر هیچکس کوچکتر از آنها در محضر ابوجعفر (یعنی امام باقر) ندیدم. ذهبی درباره امام باقر(ع) مینویسد: از کسانی است که بین علم و عمل و آقایی و شرف و وثاقت و متانت جمع کرده، و برای خلافت اهلیت داشت.
امام محمد باقر (ع) در تاریکی و خفقان توانست دین اسلام را ترویج دهد
حجتالاسلام «مسعود نوروزی» فعال فرهنگی با اشاره به سوم صفر سالروز میلاد امام محمد باقر(ع) در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی دفاع پرس اظهار داشت: در خصوص شرایط فرهنگی آن امام بزرگوار مطالب زیادی است؛ امام محمد باقر (ع) در زمان واقعه کربلا به همراه پدر و مادر خود در کنار جدش سیدالشهدا حضور داشت و در آن زمان چهارمین بهار زندگی خود را میگذراند.
این فعال فرهنگی با اشاره به اینکه امام باقر (ع) در زمانه و شرایطی زندگی میکرد که حاکمان آن دوره با اینکه از علم بالایی برخوردار نبودند؛ اما خود را سرآمد میدانستند، گفت: امام باقر (ع) در علم، زهد قدر و منزلتش بالایی داشت و همهکس او را به عظمت میستود و مورد احترام عامه و خاصه بود. بدان اندازه که از ایشان در خصوص علم دین و آثار و سنت نبوی و دانش قرآن و سیره و فنون اخلاق و آداب، آشکار شده است.
حجتالاسلام نوروزی با بیان اینکه در زمان امامت امام محمدباقر (ع) ترجمه متون علمی یونان وارد جهان اسلام و باعث به وجود آمدن مسلکهای فقهی میشد، بیان داشت: در این زمان عقاید فقه و شیعه محدود بود؛ اما با وجود امام محمد باقر(ع) یک قدمی در راستای تدوین علوم فقه برداشته شد و در این زمان جنبش علمی وسیعی به وجود آمد که در زمان امام صادق (ع) به اوج خود رسید.
این فعال فرهنگی در ادامه گفت: در زمان امام محمد باقر(ع) و با توجه به ضیعفشدن دولت بنیامیه و درگیری میان سران دولت برای در اختیار گرفتن قدرت امام محمد باقر (ع) توانست مباحث دینی و اسلامی را علیرغم سرکوبگری ترویج دهد.
وی با اشاره به اینکه در زمان امامت امام محمد باقر(ع) دشمنان اسلام به بیان مسائلی میپرداختند که غیر واقعی بود، اظهار داشت: امام باقر(ع) استدلالهای اصحاب قیاس را به تندی رد کرد و در برابر سایر فرق اسلامی منحرف نیز موضع تندی اتخاذ کرده و با این برخورد کوشید محدوده اعتقادی صحیح اهل بیت را در زمینههای مختلف از سایر فرق، مشخص و جدا کنند.
حجتالاسلام نوروزی با بیان اینکه در زمان امام محمد باقر (ع) با توجه به جلوگیری از فعالیتهای این امام بزرگواز کارهای خوبی انجام گرفت، گفت: بعد از امامت امام محمدباقر (ع) امام صادق (ع) توانست ادامه دهنده سیر علمی آن امام بزرگوار باشد.
این فعال فرهنگی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از دلایلی که موجب شده است، ما امام محمد باقر (ع) را در علم و زهد بیشتر بشناسیم، این است که این امام بزرگوار در شرایط سخت توانست دین اسلام را ترویج دهد. شهرت علمی امام باقر(ع) نهتنها در حجاز، بلکه در عراق و خراسان نیز بهطور گسترده فراگیر شده بود.