ماجرای عبرت‌آموز «شل» در عراق

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع پرس، وحید حاجی‌پور در یادداشتی نوشت:

شرکت انگلیسی - هلندی رویال داچ‌شل از مجنون عراق خارج شد، این خروج با ابراز علاقه شرکت‌های شورون آمریکا، توتال فرانسه و پتروچاینا چین همراه شده است و این کنسرسیوم برای حضور در یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان خود را آماده می‌کند. 

گرچه شل در توضیح چرایی خروج از این میدان  توجه به گاز طبیعی را مطرح کرده است اما باید نگاهی گذرا به عملکرد این شرکت در عراق داشت. این شرکت جزو پنج شرکت بزرگ نفتی جهان قرار داشته و دارد، به دلیل بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز از طریق شرکت‌های فنی‌ومهندسی و همچنین مدیریتی‌حساب شده همواره در زمره موفق‌ترین شرکت‌های نفتی جهان قرار گرفته است. اما اختلاف شل و وزارت نفت عراق در میدان مجنون از چه زمانی آغاز شد؟ همه چیز به سال 2009 برمی‌گردد، سالی که شل برای تولید 1/8 میلیون بشکه از این میدان اعلام آمادگی کرد. در سال 2010 این قرارداد به امضا رسید و شرکت‌های شل با 45 درصد سهام   و پتروناس با 30 درصد سهام، شریک شرکت ملی نفت عراق با 25 درصد سهام شدند. 

تولید میدان مجنون در سال 2010 و در زمانی که شل فعالیت خود را در آن شروع کرد 45 هزار بشکه در روز بود که این شرکت  فعالیت مجنون و تولید نفت از آن را برای انجام کارهای نگهداری و بازسازی تعطیل کرد. شل تعهد داده بود طی قراردادی 20 ساله، در ازای دریافت یک‌دلار و 39 سنت پاداش بابت تولید هر بشکه نفت، میزان تولید از این میدان را تا 8/1 ميليون بشکه افزایش دهد. 

این رقم اما دچار تغییرات بسیاری شد و روزی به 1/2 ميليون بشکه، مرتبه بعدی به یک میلیون بشکه  یکبار به 800 هزار بشکه و روزی دیگر به 600 هزار بشکه رسید. تأخیرهای مکرر شل و عدم‌تحقق برنامه‌های این شرکت برای تولید نفت از این میدان با عصبانیت وزارت نفت عراق همراه شد به‌طوری که وزیر نفت این کشور طی نامه‌ای رسمی به هانس نیجکامپ نایب رئیس شرکت نفتی شل در آگوست 2013 - شهریور 92 - نوشت: به دلیل تأخیر در عملیات تولید، بیش از 4 میلیارد و 600 میلیون دلار از درآمدهای نفتی عراق از دست رفته است. 

در این نامه به شدت از عملکرد شرکت نفتی شل به دلیل تأخیر در استخراج نفت از میدان نفتی مجنون در جنوب عراق انتقاد شده است.

در این نامه آمده در شرایطی که بغداد می‌کوشد نقش خود را به عنوان یک تولیدکننده کلیدی انرژی در جهان تثبیت کند، عملکرد منفی شرکت شل باعث‌شده میزان صادرات نفت عراق کاهش یافته و به پایین‌ترین سطح طی 16 ماه گذشته برسد. تولید نفت در میدان مجنون به شکل غیرقابل قبولی برای مدت طولانی متوقف شده و برآوردها نشان می‌دهد در این مدت تولید بیش از 44 ميليون بشکه نفت معطل مانده است. وزارت نفت عراق در این نامه نوشت: در نتیجه تأخیر شل عراق ضرر و زیان سنگینی را متحمل شده که بیش از 4 میلیارد و 600 میلیون دلار برآورد می‌شود و این خسارات مالی نتیجه کوتاهی شرکت شل از عمل به تعهدات خود در قراردادهای امضا شده هر روز ادامه دارد. 

در نامه وزارت نفت عراق همچنین آمده است: به درخواست شرکت شل میدان نفتی مجنون از اول ماه ژوییه سال 2012 تعطیل و تولید نفت برای اجرای عملیات مرمت و بازسازی تأسیسات موجود متوقف شده و همچنین این شرکت هیچ اقدام جدی برای انتقال و فرآوری گازهای تولیدی همراه از این میدان نفتی صورت نداده است. سوختن این گاز علاوه بر پیامدهای منفی اقتصادی برای عراق بر محیط‌زیست منطقه نیز تأثیرات منفی به همراه دارد که نقض آشکار قوانین عراق محسوب می‌شود. 

پس از این نامه بود که شرکت شل اعلام کرد: طی هفته‌های آینده تولید 175 هزار بشکه‌ای را در مجنون آغاز می‌کند. عاصم جهاد، سخنگوی وزارت نفت عراق هم در آن زمان گفت: این تولید اولیه است و در آینده به سطح بالاتری (بیش از یک میلیون بشکه در روز) خواهد رسید. این در حالی است که شل تعهد داده بود در همان سال میزان تولید از مجنون را به 450 هزار بشکه در روز برساند که نه تنها محقق نشد، بلکه به 250 هزار بشکه هم در سال 2017 نرسيد! حالا عراق در برنامه جدید خود قرار است میزان تولید از این میدان را در سال 2020 به 400 هزار بشکه برساند. 

شکست شل در مجنون عراق با برخورد جدی عراقی‌ها مواجه شد و این شرکت جریمه شد که همین جریمه  عزم این شرکت را برای خروج از عراق راسخ کرد تا در نهایت قرارداد میانشان فسخ شود. شرکت شل با رقم رؤیایی 8/1 ميليون بشکه‌ای خود عراق را ترک کرد تا بار دیگر اثبات شود  ارائه اعداد بزرگ و جذاب به معنای بزرگی یک شرکت نفتی و خودتحقیری داخلی نیست. متأسفانه در کشورمان این اعداد خریداران بزرگی دارند هر شرکتی که رقمی بیشتر ارائه دهد محبوب‌تر و نشانه عقب‌ماندگی شرکت‌های ایرانی است. مثلاً طی چند هفته اخیر پیشنهاد شرکت مرسک دانمارک برای افزایش تولید نفت از میدان آب تیمور به میزان 400 هزار بشکه نشانه‌ای شده است در ضعف شرکت‌های ایرانی و بهره‌برداران نفت. 

در دید چنین کارشناسانی  اگر این شرکت پیشنهاد یک‌میلیون بشکه‌ای ارائه می‌کرد، قطعاً بهره‌برداران نفت ایران به خاک ذلت می‌نشستند و چاره‌ای جز تعطیلی آنها نبود. ماجرای شل و شکست برنامه تولیدش در مجنون عراق به خوبی نشان می‌دهد که نباید به اعداد دل‌خوش کرد، چراکه شل به عنوان یک ابرشرکت نفتی و برخوردار از همه امکانات روز جهان، به چنین وضعیتی دچار می‌شود. شل در چنین وضعیتی از عراق خارج می‌شود پس بهتر است خیلی به پیشنهاد رؤیایی شرکت‌های خارجی در ایران دلخوش نباشیم کما اینکه این پیشنهاد دارای جزئیات فنی است که اما و اگرهای بسیاری دارد که فرصت پرداختن به آن در این نوشتار نیست.