شکاف سیاسی و نظامی در لیبی و سناریوهای پیش رو

به گزارش خبرنگار بین الملل دفاع پرس، روند عملیات انتقال دموکراتیک در لیبی با چالشهای بسیار پیچیدهای مواجه است، چون عوامل بسیاری در تعمیق شکاف سیاسی و نظامی موجود میان طرفهای بحران نقش دارد، به ویژه پس از آنکه توطئه علیه انقلاب لیبی با هدایت و حمایت طرفهای منطقهای و قدرتهای بین المللی به امری عیان و آشکار تبدیل شد.

 در این خصوص ناظران امور لیبی بر این باورند، مراحلی که بحران لیبی پشت سر گذاشت و تغییر و تحولات جاری در این مراحل را نمیتوان از تحولات جاری در مصر پس از انقلاب جدا دانست، کشوری که طرح آمریکا و غرب برای مقابله با انقلابهای مردمی منطقه و جلوگیری از انتقال دموکراتیک در این کشورها کلید خورد، اما به دلیل پیچیدگی اوضاع جاری در لیبی کفه ترازو در آن به سود هیچ طرف یا موسسه و دستگاهی جهت حاکمیت و برقراری ثبات و استقرار مورد نظر خود، در هیچ یک از مراحل درگیری و نزاع سنگینی نکرد.

ساختار شکافهای سیاسی و نظامی در لیبی

شکاف سیاسی و نظامی در لیبی به دلیل پلفشاری طرفهای منازعه بر در دست گرفتن دستگاههای قانونگذاری و اجرایی و نظامی آن، ساختاری عمودی دارد. این امر موجب شده، دو جناح تلاش کنند، قدرت را در دست گیرند، دو جناحی که هریک دارای موسسات و حوزههای نفوذ خاص خویش هستند.

در این میان عملیاتهایی که سرلشکر بازنشسته ارتش لیبی «خلیفه حفتر» دست به آن زد، موجب تجزیه این شکاف به ابعاد ایدئولوژیکی، قبیلهای و منطقهای شد.

اما دلایل و پیشینههای این شکاف سیاسی و نزاع نظامی در لیبی چیست؟ نقش عوامل قبیلهای و طایفهای در آن چیست؟ تاثیر این نزاع بر روند انتقال دموکراتیک کشور و یکپارچگی آن چیست؟ نقش نیروهای منطقهای و بین المللی در بحران لیبی چیست؟ تلاشهای جامعه بین المللی برای حل این بحران چه بود است؟ آیا راهبرد نظامی برای حل این بحران سودمند است؟ آیا امکان دستیابی به توافق سیاسی میان طرفهای متخاصم وجود دارد، یا طرح اقدام علیه انقلاب لیبی به پیروزی خواهد رسید؟

در ادامه مطلب تلاش خواهد شد، به این سوالات پاسخ داده شود.

ابعاد نزاع داخلی در لیبی

انقلاب لیبی نتوانست به طور کامل بر رژیم سرهنگ قذافی غلبه کند و به پیروزی برسد، به همین دلیل اقدام علیه این انقلاب از روز بعد از سرنگونی رژیم سابق این کشور آغاز شد و در این میان میتوان گفت که پایه و اساس نزاع سیاسی و نظامی در لیبی را نزاع میان انقلابیون 17 فوریه و نیروهای ضد انقلاب تشکیل میدهد که بخش مهمی از آنها بازماندگان رژیم هستند که امروزه به برخی از کشورهای عربی پناهنده شدهاند و از جمله حامیان سرلشکر حفتر به شمار میآیند، همچنین باید از قبایلی نام برد که همچنان هوادار رژیم سابق هستند و خواهان بازگشت آن به قدرت هستند.

در تبیین و تشریح این شکاف و نزاع نمیتوان طرح قبایل جدایی طلب در شرق لیبی از جمله استان «برقه» را نادیده گرفت که تلاش دارند، طرح دیرینه خود مبنی بر جدایی از دولت مرکزی را محقق کنند که خواستهها و مطالباتی مشترک با ضد انقلابیون دارند. به عوامل فوق بخشی از طیفهای جامعه لیبی افزوده میشوند که مانعی در بازگشت رژیم سابق ملاحظه نمیکنند.

این ساختار و ترکیب موافقان و مخالفان انقلاب تاثیری بر روند عملیات سیاسی لیبی گذاشت و موجب شد، نمایندگانی به پارلمان لیبی راه یابند که وابسته به رژیم سابق بودند، این موضوع زمینه را برای حضور مجدد آنها در عرصه سیاسی لیبی فراهم کرد تا به بحران حاکم بر عرصه سیاسی بیش از پیش دامن بزند.

در این میان نمیتوان عوامل خارجی را نادیده گرفت که در دخالت شماری از کشورهای منطقه و کشورهای غربی نمود پیدا میکند و نقش مهمی را در جلوگیری از موفقیت روند انتقال دموکراتیک در لیبی بازی میکند.

اگرچه در میان برخی از کارشناسان امور لیبی بر این باورند که قانون عزل سیاسی بازماندگان رژیم سابق موجب تشدید شکافها و اختلافات اجتماعی و سیاسی در جامعه لیبی شد و طرفهای خارجی از این شکافها در راه تحقق اهداف خود در لیبی بهره برداری کردند.

ابعاد نزاع منطقهای و بین المللی

جوهر نزاع سیاسی و نظامی در لیبی را نمیتوان خارج از چارچوب تغییر و تحولات جاری در جهان عرب و انقلابهای رخ داده در این جهان ملاحظه کرد و در این میان عربستان سعودی و قطر و امارات را باید از جمله کشورهای عربی شمرد که طی این سالها همواره در راه روند تحول دموکراتیک در جهان عرب گام برداشتهاند و در این میان امارات نقش تاثیرگذار و علنی را در مبارزه با انقلاب لیبی ایفا کرد تا در مقابل مصر به حمایت از دولت حاکم در این کشور اقدام کند، تا به این طریق لیبی به عرصه رویارویی مصر و لیبی تبدیل شود.

در این میان الجزایر نقشی ثابت در برابر این نزاع اتخاذ کرد و تصمیم گرفت تا موضع بیطرفی و عدم دخالت در عرصه لیبی را پیش گیرد. در این میان تونس و سودان به حمایت از انقلاب لیبی پرداختند.

به این ترتیب باید گفت، حمایتهای منطقهای از انقلاب لیبی و یا علیه موجب متوقف شدن روند انقلاب در لیبی شد تا اختلافات کشورهای عربی در لیبی و اوضاع جاری در آن و نیروهای فعال در عرصه سیاسی این کشور را که تلاش دارند، نظامی دموکراتیک بنا کنند، تشدید کند.

افقهای نزاع و بازتابهای آن

 ادامه درگیری و نزاع نظامی بین طرفهای بحران لیبی دستیابی به راه حل سیاسی مورد توافق که از طریق عملیات روند دموکراتیک موجب برقراری ثبات و استقرار در کشور شود، را پیچیدهتر میکند و بازتاب چنین امری مطرح شدن سناریو نظامی در کشور است و در این حالت در صورت توقف حمایتهای خارجی از ضد انقلابیون، گزینه پیروزی انقلابیون مطرح است.

در چنین شرایطی ضد انقلابیون نخواهند توانست به اهداف مورد نظر خود دست یابند، به همین دلیل انقلابیون باید به دنبال ابزارهایی برای حمایت از انقلاب خود و روند آن و تضمین این انقلاب باشند و در این میان حمایت بین المللی از انقلابیون به اقدامات آنها مشروعیت میبخشد.

این سناریو تا حدودی زیادی به سناریو حل نزاع در لیبی نزدیک است. در این سناریو گفته شده که اوضاع جاری در لیبی نیازمند راه حل داخلی است و آنچه این راه حل را تقویت میکند، طرحهای بین المللی برای گشودن باب گفتوگو مذاکره میان طرفهای بحران است.

در چنین شرایطی به نظر میرسد که در برابر طرفهای درگیر در لیبی دو سناریو وجود دارد، سناریو تونسی و سناریو سوری و تنها راه حلی که تضمین کننده دستیابی لیبی به ثبات و امنیت باشد، دستیابی به راه حل سیاسی توافقی است.

نتیجه گیری

 از آنچه گذشت میتوان نتیجه گرفت که عوامل بسیاری در پیچیدگی منازعات سیاسی و نظامی لیبی دخالت دارند و این موجب میشود، با توجه به اقدامات ضد انقلابیون که مورد حمایت برخی از طرفهای منطقهای و قدرتهای جهانی است، دستیابی به راه حل توافقی امکان پذیر نگردد، در حالیکه تشدید این اوضاع سناریو نظامی را در لیبی مطرح میکند که به سود هیچ یک از طرفهای درگیر در نزاع نیست، چراکه تحولات نزاع نظامی سختی و مشکلات پیروزی یکی از طرفها و رقم زدن پیروزی به سود خود را از بین میبرد.

انتهای پیام/ز

منابع

- مستقبل الدولة الموحدة فی لیبیا یقف على ابواب بنغازی، پایگاه خبری میدل ایست آنلاین

- لیبیا فی مرحلتها الانتقالیة الثالثة: صراع الإرادات وتنازع الشرعیات، مرکز تحقیقات شبکه الجزیره

- صحیفة أمریکیة: لیبیا تعیش الآن حرباً من أجل انتزاع السلطة، پایگاه خبری عربی سبق

- المیلیشیات المسلحة تؤجج الفوضى داخل لیبیا، پایگاه خبری عربی صدی البلد

- لیبیا تغرق فی تحدیاتها بین الأمن والسیاسة... وأمیرکا، روزنامه لبنانی السفیر