به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع پرس، مصطفی اسلامی در یادداشتی نوشت: نگاهی به مهندسی کلمات اروپایی‌ها در خصوص برجام نشان می‌دهد که نه تنها اروپا در بازی آمریکایی ضدبرجام قرار نگرفته، بلکه به صورت هوشمندانه در حال ایفای نقش تعریف شده‌ای است که در یک تقسیم کار بین المللی برای او تعیین شده است؛ بنابراین اینکه چرا اروپا تعمدا یا ناخواسته وارد این مسیر شده است، ابتدائا موضوعی است که بایستی به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد. اما آن چه ضروری است به آن توجه شود مسئولیت اروپا در خصوص برجام است.
رهبر انقلاب در روز چهارشنبه (۲۶ مهر 1396) در دیدار جمعی از دانشجویان نخبه، نفرات برگزیده المپیاد‌های علمی، رتبه‌های برتر کنکور و اعضای بنیاد ملی نخبگان فرمودند: «دولت‌های اروپایی بر برجام تأکید دارند، اما این کافی نیست. اولاً اروپا باید در مقابل اقدامات عملی آن‌ها بایستد؛ ثانیاً از ورود به مسائل دفاعی ما باید پرهیز کند؛ اینکه همان حرف را بزنند که چرا ایران در منطقه حضور دارد، یا چرا ایران موشک دارد؛ ما این را از اروپایی‌ها قبول نمی‌کنیم.» ذکر چند مقدمه و چند وظیفه در خصوص مسئولیت اروپایی‌ها در قبال برجام ضروری است. در اینجا به ذکر دو مقدمه و شرح مسئولیت اروپا در قبال برجام می‌پردازیم.
مقدمه اول؛ سیاست کارآمد، اما ناکافی «تفکیک اروپا از آمریکا»
ایجاد تفکیک و شکاف بین اروپا و آمریکا که در ماجرای برجام خصوصا در یک سال و نیم گذشته به وجود آمد، سیاستی کارآمد بوده است، به گونه‌ای که منافعی برای ایران در سال‌های گذشته داشته است. هرچه دامنه اختلافات اروپایی‌ها از آمریکا بیشتر شود، متعاقبا بیشتر می‌توان بر روی آن شکاف برنامه ریزی کرد، اما این موضوع هیچ منافاتی با مسئولیت اروپا در قبال برجام ندارد.
مقدمه دوم؛ مسائل هسته‌ای، فی نفسه مسئله برجام هستند
تفهیم تفکیک بین مسائل هسته‌ای و مسائل غیر هسته‌ای به اروپا، موضوعی ضروری است. برجام سند توافق هسته‌ای ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت به همراه آلمان است، برجام سندی برای مشروعیت دادن به برنامه‌های اروپایی‌ها برای شروع مذاکرات در متمم‌ها نیست. هر آن چه وجود دارد همین سند است، این سند نه متمم دیگر و نه ضمیمه غیر هسته‌ای دارد. بایستی به اروپایی‌ها یادآور شد که هر آن چه که هست همین سند و ویژگی ها، بندها، مفهوم و منطوق آن است.
مسئولیت اول؛ ممانعت از هرگونه تحریم علیه ایران
تحریم، ماهیتا نقض توافق هسته‌ای است. هرگونه تحریمی اعم از تحریم‌های هسته‌ای و غیر هسته‌ای با روح و جسم توافق هسته‌ای کشور‌های اروپایی با ایران منافات دارد. اروپایی‌ها نمی‌توانند ایران را تحریم کنند و سپس با قائل شدن تفکیک بین مسائل غیرهسته‌ای و مسائل هسته‌ای، به آن مشروعیت بخشند.
لزوم همکاری اطراف مذاکره براساس این بند نشان‌دهنده‌ی همان قاعده‌ی کلی حقوق معاهدات است که در «کنوانسیون وین حقوق معاهدات» و به‌طور خاص در ماده‌ی ۱۸ این میثاق نیز بیان شده است؛ آنجا که در خصوص «الزام به خودداری از لطمه زدن به هدف و منظور یک معاهده قبل از لازم‌الاجرا شدن آن» به‌صراحت گفته شده است که «یک کشور ملزم است از اقداماتی که به هدف و منظور یک معاهده لطمه وارد می‌کند، خودداری ورزد.» اقدامات ناهمسوی اروپایی‌ها نسبت به متن برجام، موضوعی است که در تضاد با روح و جسم موافقتنامه‌های بین المللی الزام آور و حقوق آمره بین المللی قرار می‌گیرد.
مسئولیت دوم؛ اروپا مسئول حفاظت از برجام
نزدیک به 32 ماه از امضای توافق هسته‌ای می‌گذرد، اینک زمان خوبی برای ارزیابی این موضوع است که آیا اروپا به تعهدات خود در این توافق پایبند بوده است یا خیر، و اینکه مسئولیت اروپا در خصوص این توافق چه بوده است؟ برچیدن تحریم ها، رفع موانع بانکی، حل و فصل اختلافات، حسن نیت در اجرای تعهدات، از بین بردن فضای تحریمی و موانع به منظور سرمایه گذاری در ایران، و ... جزو مسئولیت‌های مستقیم طرف اروپایی در برجام بوده است.
سوای از مقدمه و برخی از مواد کلی که در خصوص تعهدات طرفین در برجام از آن سخن گفته شده است، در برخی مواد نیز به صورت ویژه در خصوص تعهدات اروپایی‌ها سخن گفته شده است. برای مثال در ماده 29 نقش دولت‌های اروپایی اینگونه مقرر شده است که «اعمال سیاست‌هایی جهت عادی‌سازی روابط اقتصادی ـ تجاری ایران با کشورها» بایستی صورت گیرد.
یا در بخشی از ماده ۲۸ بخش مقدمه و مفادعمومی برجام می‌آید: «گروه ۱+۵ و ایران متعهد هستند که این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، برمبنای احترام متقابل اجرا و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و نیت این برجام که اجرای موفقیت آمیز آن را مختل سازد، خودداری کنند.»
در پیوست شماره ۲ توافق هسته‌ای که اختصاص به «تعهدات مرتبط با تحریم ها» دارد اروپایی‌ها نقش تعیین کننده‌ای در ۱۰ بخش مهم از جمله «تدابیر مربوط به امور مالی، بانکی و بیمه»، «بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی»، «طلا، سایر فلزات گرانبها، اسکناس و سکه»، «بخش‌های کشتیرانی، کشتی‌سازی و حمل و نقل» و «تدابیر مرتبط با اشاعه هسته‌ای» دارند که اهتمام آن‌ها در هرکدام از این ۱۰ بخش (در دوران پسابرجام) می‌توانست شرایط متفاوتی را برای ایران رقم بزند.
یا در پیوست چهار متن توافق هسته‌ای (بخش ۴ـ ۱) مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و در برگزاری جلسات کمیسیون مشترک و همچنین صدور بیانیه‌های این کمیسیون نقش پررنگی دارد.
دربخش ۴ـ ۱ پیوست چهار می‌آید: «نماینده عالی اتحادیه اروپایی در امور خارجه و سیاست امنیتی (از این پس: نماینده عالی) یا نماینده او به عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک انجام وظیفه خواهد کرد.»
این تعهدات در حالی است که رویه کشور‌های اروپایی در جهت مخالف این تعهدات بوده است. اروپا درست بعد از توافق هسته‌ای و در مهر 1395 بود که به نقض پیوست 2 برجام دست زد و «شرکت ملی نفتکش از طرف دادگاهی در اتحادیه اروپا تحریم شد». همچنین در ششم تیر ماه ۹۶ اتحادیه اروپا فهرست اسامی ۲۳ شخص حقیقی و ۱۴ شخص حقوقی را در رابطه با «تحریم‌های موشکی بالستیک / منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای» ایران مطابق با اصلاحیه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعمال و به روز کرد که برخلاف ماده۲۹مقدمه ومفاد مندرج در پیوست۲برجام بود.
حالا در شرایط فعلی که نزدیک به سه سال از امضای توافق هسته‌ای می‌گذرد، اروپایی‌ها با آمریکا در موضوعات فراهسته‌ای هم آوا شده‌اند و درست برخلاف تعهدات خود در مسیر اجرای برجام، رفتار می‌کنند و این نشان می‌دهد که اروپا به مرور زمان از مسئولیت خود در قبال حفظ توافق هسته‌ای با ایران فاصله گرفته است.
مسئولیت سوم؛ مسئولیت در برآورده کردن انتظارات
توافق نامه‌های بین المللی از ماهیتی دو جانبه برخوردارند، این حالت دوجانبه نیز به واسطه انتظارات متقابل شکل می‌گیرد، اروپا نمی‌تواند از ایران انتظار ایفای تعهداتش را داشته باشد در حالی که خود در انجام تعهداتش کوتاهی می‌کند. انتظار ایران از اروپا این است که فضای تهدید و توسل به زوری که آمریکا در خصوص این توافق به وجود آورده است را از بین ببرد. اروپا نمی‌تواند از یک سو به تعهدات ایران اصرار ورزد و از طرف دیگر تعهدی برای وادار کردن آمریکا به التزام به تعهداتش نداشته باشد.
منبع: فارس
