به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع پرس، سعید ساسانیان در یادداشتی نوشت: آیا بازیگری که به لحاظ توانمندی‌های نظامی و مولفه‌های سخت قدرت، ضعیف‌تر از بازیگر متخاصم خود است، همواره محکوم به شکست است؟ واقعیت این است که بازیگر ضعیف[۱] اگر قصد نداشته باشد تا تسلیم شود، ناگزیر از نبرد با بازیگر قوی است. این نبرد حتما با هدف پیروزی در سطوح مختلف و در دوره‌های زمانی متفاوت صورت می‌پذیرد. چنین رویکردی، مبنایی برای طرح «نبرد نامتقارن» (نبرد ناهمطراز)[۲] در چارچوب مطالعات راهبردی شده است. ایستادگی نظامی و امنیتی گروه‌های مقاومت اسلامی در فلسطین اشغالی در مقابل رژیم صهیونیستی و تلاش برای وارد آوردن ضربه به این رژیم، در چارچوب چنین نبردی قابل تحلیل است. طی هفته‌های اخیر ابزاری جدید از سوی مردم غزه (عمدتا غیرنظامی‌ها) به‌کار گرفته شد که به اعتراف مقامات و رسانه‌های رژیم صهیونیستی، موجب درماندگی آن‌ها گشته است. بادبادک‌های آتش‌زا، طی این مدت به یکی از کلیدواژه‌های دفاعی و امنیتی رژیم اشغال‌گر قدس تبدیل شده است. این مقاله می‌کوشد ضمن تشریح دستاوردهای روش مبتنی بر بادبادک‌های آتش‌زا، ضرورت بهره‌گیری از ایده‌های عملیاتی و خلاقانه جهت نبرد نامتقارن با رژیم صهیونیستی را طرح کند.
نبرد نامتقارن و جایگاه ایده‌های خلاقانه در آن
موسسه مطالعات استراتژیک آمریکا در سال ۲۰۰۱، تعریفی کلی و کامل از نبرد نامتقارن ارائه کرده است. بر این اساس، نبرد نامتقارن در حوزه نظامی و امنیت ملی یعنی اقدام و سازماندهی با تفکری متفاوت با دشمنان، به روشی که برتری و توانمندی‌های خودی را به حداکثر رسانده، از نقاط ضعف دشمنان بهره‌برداری نموده و نیز ابتکار عمل را در دست گرفته و یا این‌که آزادی عمل بیشتری را کسب نماید.[۳] بر این اساس، تفاوت دو سوی نبرد در سه مولفه‌ی نظام فکری (فرهنگ و ایدئولوژی)، سازماندهی نیروها (آرایش نظامی و ماهیت نیروها) و نحوه‌ی اقدام (زمان، مکان، شدت، ابزارهای مورد استفاده و …)، زمینه‌ساز نبردی نامتقارن را فراهم می‌سازد.
از سوی دیگر در نبرد نامتقارن، ایده‌های عملیاتی می‌تواند مبتنی بر هر سه حوزه‌ی نظام فکری، سازماندهی نیروها و نحوه‌ی اقدام صورت پذیرد. اساسا و طبق آن‌چه بارها در تاریخ تکرار شده، این ایده‌های عملیاتی خلاقانه هستند که می‌توانند به بقای یک بازیگر در مقابل دشمن قوی‌تر کمک کرده و در تعیین نتیجه نبرد موثر باشند. در بیان ویژگی‌های یک نبرد نامتقارن که به نوعی تشریح سه حوزه نظام فکری، سازماندهی و اقدام است، موارد متعددی ذکر شده است از جمله؛ انسان‌محوری، ایدئولوژی، اتکای به مردم، حفظ توان، روش‌ها و ابزارهای متفاوت و بدیع متناسب با مقتضیات، همه‌عرصه‌ای، متمرکز علیه مواضع ویژه، فرسایشی‌سازی نبرد، بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی، عدم قطعیت و پیش‌بینی ناپذیری، جنگ اطلاعاتی، فریب و غافل‌گیری و جنگ روانی.[۴] تمامی این موارد می‌توانند محملی برای ایده‌های خلاقانه عملیاتی جهت پیشبرد نبرد نامتقارن با دشمن باشند.
بادبادک‌های آتش‌زا و خسارت‌های وارده به رژیم صهیونیستی[۵]
طی هفته‌های اخیر، جوانان ساکن غزه با استفاده از بادبادک‌های آتش‌زا، علاوه بر این‌که مزارع کشاورزی مجاور با غزه و تحت اداره صهیونیست‌ها را به آتش کشیدند، عملا انفعال مقامات نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی در مقابله با ایده‌های مبارزاتی خلاقانه را نیز آشکار ساختند. جوانان غزه البته علاوه بر بادبادک، از بالن‌های آتش‌زای حامل بمب‌های انفجاری کوچک نیز استفاده می‌کنند. برخی از خسارت‌های وارده‌ی ناشی از این حاملان آتش به شرح زیر است؛
– آتش سوزی گسترده در مزارع شهرک‌نشین‌ها؛ حداقل ۴۵۰ آتش‌سوزی از اواخر ماه می تا اواخر ماه ژوئن ۲۰۱۸ در این مزارع صورت گرفته و موجب سوزاندن حدود هفت هزار جریب (دو هزار و ۸۰۰ هکتار) از زمین‌های کشاورزی و حدود دو میلیون دلار خسارت شده است. علاوه بر محصولات کشاورزی، سیستم‌های آبیاری مستقر در مزارع نیز دچار خسارت شده‌اند.
– لغو اقامت در هتل‌ها و مهمان‌خانه‌های محلی به دلیل احساس ناامنی از سوی برخی مسافران
– صدمه وارد شدن به بخشی از زیرساخت‌های توریستی رژیم صهیونیستی؛ پارک‌هایی نظیر «کرن کایمث لی اسرائیل» و جنگل‌های «ذخیره ملی یهودی» که محبوب مسافران و توریست‌ها هستند، مورد حمله بادبادک‌های آتش‌زا قرار گرفته‌اند.
– افزایش هزینه‌های امنیتی ناشی از استقرار نیروهای پلیس در نزدیکی جاده‌ها برای خنثی‌سازی فوری بالن‌های آتش‌زای حامل مواد منفجره.
– اختلال در برخی راه‌های مواصلاتی؛ به‌عنوان مثال یک جاده در سدیروت به دلیل فرود یک بالن آتش‌زا بسته شد.
– خسارت وارد شدن به دام و طیور متعلق به صهیونیست‌ها؛ تنها در آتش‌سوزی‌های روز ۱۸ ژوئن، صدها بوقلمون در نتیجه استنشاق دود آتش‌سوزی‌ها در منطقه اشکلون خفه شدند.
با وجود خسارت‌های وارده که در حوزه‌های کشاورزی، دامپروری، توریستی و حمل‌ونقل می‌باشد، اصلی‌ترین خسارت رژیم صهیونیستی را باید کاهش احساس امنیت شهرک‌نشینان ساکن در نواحی نزدیک به غزه دانست. انتشار فیلم‌هایی از تماشای هراس‌آلود آتش‌سوزی در مزارع پیرامونی شهرک‌ها توسط صهیونیست‌ها و واهمه از هدف قرار گرفتن شهرک‌ها توسط بالن‌های آتش‌زا، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای روش جدید جوانان غزه برای مبارزه است.
بادباک‌های آتش‌زا و نبرد نامتقارن با رژیم صهیونیستی
بادبادک‌های آتش‌زا دقیقا یک ایده عملیاتی در نبرد نامتقارن با رژیم صهیونیستی است. این ایده، هر سه ویژگی نظام فکری خاص، سازماندهی و اقدام را داراست. مجریان این روش، به لحاظ فکری رژیم صهیونیستی را در کلیت خود، نامشروع دانسته و تفاوتی میان شهرک‌نشینان و نظامیان رسمی قائل نبوده و بر مقاومت تاکید دارند. به لحاظ سازماندهی نیروها، این روش متکی به مردم و نیروهای غیرنظامی است تا جایی که رژیم صهیونیستی تصویر چهار نوجوان را به‌عنوان سردسته راه‌اندازان بادبادک‌ها معرفی کرده است و به لحاظ اقدام نیز، روشی بدیع و غیرقابل مهار (تا کنون) است که با استفاده از وسایل عادی غیرنظامی عملیاتی می‌شود. برخی از ویژگی‌های این روش مبارزاتی عبارتند از؛
– عملا مردم عادی و نوجوانان غزه وارد عمل شده‌اند.
– روشی جدید برای مبارزه برگزیده شده است.
– از ابزارهای دم‌دستی و عادی برای مبارزه استفاده می‌شود.
– همراه با فاز مسلحانه و آسیب جانی از سوی گروه‌های نظامی، حالا خسارت‌های اقتصادی نیز به شهرک‌نشینان تحمیل می‌شود.
– چندین حوزه از جمله کشاورزی و گردشگری و امنیت دچار خسارت می‌شود.
– شهرک‌نشینان که خود اشغال‌گر تلقی می‌شوند مورد هدف قرار می‌گیرند و لذا حس ناامنی که برای مقامات رژیم صهیونیستی بسیار حائز اهمیت است، در میان آنان که به ظاهر غیرنظامی‌اند تشدید می‌شود.
– دشمن توان واکنش دقیق نظامی و امنیتی نداشته و نوعی آشفتگی و پراکندگی در مواضع مقامات آن دیده می‌شود.
برای نمونه، در تشریح مورد آخر باید گفت مواجهه رژیم صهیونیستی با بادبادک‌ها و بالن‌های آتش‌زا، عمیقا بیان‌گر سردرگمی و انفعال آنان است. واکنش ارتش این رژیم تاکنون، تیراندازی هشدارآمیز به اطراف مکان‌های استقرار راه‌اندازی این بادبادک‌ها، حمله به خودروی رهبران این افراد و حمله به مواضع حماس بوده است. با این حال، برخی مقامات صهیونیست مانند گیلعاد اردان وزیر امنیت داخلی، نفتالی بنت وزیر آموزش و آویگدور لیبرمن وزیر دفاع، خواستار به کارگیری سیاست شلیک مستقیم به راه اندازان این بادبادک‌ها و نیز واکنش شدیدتر نسبت به حماس شده‌اند. برخی خبرها گویای شلیک مستقیم به عاملان این روش است. مساله بادبادک‌ها آن‌قدر برای رژیم صهیونیستی به یک مساله جدی تبدیل شده که سخنگوی ارتش این رژیم به ساکنان شهرک‌های مجاور غزه گفته است که اگر ارتش واکنشی خشن‌تر به بادبادک‌ها و بالن‌های آتش‌زا نشان دهد، ممکن است منجر به جنگ شود. این جمله‌ی لیبرمن مبنی بر این‌که «اگر کسی فکر می‌کند ما می‌توانیم روزانه با بادبادک‌های آتش‌زا و آتش‌سوزی‌های ناشی از آن درگیر باشیم در اشتباه است»، بیان‌گر درگیری ذهنی و عملی مقامات صهیونیستی با این روش جدید مبارزاتی است. علاوه بر این مواضع اعلانی و با وجود خبرهایی در خصوص استفاده از پهپاد جهت انهدام این بادبادک‌ها، آن‌چه اکنون و البته با ضریب خطای قابل توجه عملیاتی شده است، استقرار سیستمی در نزدیکی غزه است که به گفته مقامات نظامی رژیم صهیونیستی می‌تواند بادبادک‌ها و بالن‌های آتش‌زا را در آسمان تشخیص داده و پیشروی آن‌ها را ردیابی کند. این سیستم می‌تواند آتش‌نشانان را به نقطه فرود بادبادک‌ها راهنمایی کرده و آن‌ها را قادر به فرونشاندن شعله‌ها و کاهش خسارات کند. این سامانه صرفا وظیفه رهگیری بادبادک‌ها جهت مهار پیامدهای آتش‌سوزی را برعهده دارد نه ممانعت از فرود آمدن آن‌ها.
ضرورت ایده‌پردازی عملیاتی در نبرد نامتقارن با رژیم صهیونیستی
بادبادک‌های آتش‌زا یک ایده عملیاتی بدیع است که در شرایط حساسی که آمریکا و متحدانش در پی «معامله قرن» هستند، واجد پیام‌های معناداری برای ادامه مقاومت است. واقعیت این است صحنه فلسطین و حمایت از آرمان رهایی قدس شریف، اکنون بیشتر از هر زمانی نیازمند ایده‌های عملیاتی (و نه صرفا نمادین و تبلیغاتی) در چارچوب نبرد نامتقارن است. یکی از کمک‌های اثرگذار به مجاهدان فلسطینی در شرایط کنونی، علاوه بر ایده‌های حمایتی، ارائه ایده‌های خلاقانه‌ای است که با ظرف زمانی و مکانی و امکانات موجود آن‌ها برای مبارزه با رژیم صهیونیستی سازگاری داشته باشد. البته که مجاهدان فلسطین، منتظر چنین ایده‌هایی نخواهند ماند و چون عمیقا در میدان مبارزه‌اند، ناگزیر از ابتکار خواهند بود همان‌گونه که مهندس شهید یحیی عیاش چنین کرد و این همانی است که «حاییم یالین» عضو کنست رژیم صهیونیستی و ژنرال سابق ارتش گفته است: «کسانی که قبلا اشیائی همچون لوله را به تمسخر می‌گرفتند، امروز می‌بینیم که این اشیاء پیشرفت کرده و به خمپاره تبدیل شده‌اند و کسانی هم که امروز بادبادک‌ها را به تمسخر می‌گیرند، به مروز زمان خواهند دید که این بادبادک‌ها آسمان شهرک‌های اسرائیلی در نزدیکی غزه را احاطه خواهند کرد.»[۶]
منابع:
[۱] . «ضعیف» و «قوی» در این مقاله، در چارچوب ادبیات رایج و معطوف به عناصر عرفی قدرت است که مولفه‌های سخت بخش مهمی از آن را تشکیل می‌دهد. اساسا در نبرد نامتقارن، به دلیل ماهیت غیریکسان دو طرف در مبانی قدرت و شیوه به‌کارگیری آن، تقسیم‌بندی ضعیف و قوی چندان محلی از اعراب ندارد.
[۲] . Asymmetric warfare
[۳] . مرکز برنامه‌ریزی و تالیف کتاب‌های درسی، «جنگ نامتقارن؛ مجموعه مقاله‌ها و سخنرانی‌ها»، معاونت آموزش و نیروی انسانی ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴٫
[۴] . سید یحیی صفوی، «الزامات راهبردی و شرایط برتری در جنگ‌های ناهمطراز»، ماهنامه نگرش راهبردی، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۷، شماره ۸۹ و ۹۰، ص ۶۰٫
[۵] . داده‌های این بخش از کانال هاکریا ۲۰۴۰ (مطالعات اسرائیل) اخذ شده و دسته‌بندی از نویسنده است؛
https://t.me/hakirya2040
[۶] . مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، «بادبادک های غزه، تهدیدی جدی برای جبهه داخلی اسرائیل است»، ۲۴ آوریل ۲۰۱۸، قابل بازیابی در؛
https://farsi.palinfo.com/13128
نویسنده: سعید ساسانیان/ دانشجوی دکتری مطالعات غرب آسیا
منبع: پایگاه تبیین
