به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی دفاع پرس، موضوع «دیپلماسی دفاعی» از گذشته در دستور کار نیروهای مسلح قرار داشت؛ اما اخیراً توجه بیشتری نسبت به آن صورت گرفته و تلاش شده تا با استفاده از این ظرفیت به حل مخاصمات و کاهش تنش‌ها پرداخته و در جهت تقویت صلح و دوستی با کشورهای مختلف از جمله همسایگان گام برداشته شود.
گرچه «دیپلماسی دفاعی» موضوعی مهم در روابط بین الملل است؛ اما تاکنون در محافل علمی و دانشگاهی به خوبی به آن پرداخته نشده است. خبرگزاری دفاع مقدس در نظر دارد در گفت‌وگو‌هایی با کارشناسان حوزه بین‌الملل و مسائل نظامی به تبیین چرایی این نوع دیپلماسی و تاثیر آن در روابط کشورها بپردازد.
در شماره نخست پرونده «دیپلماسی دفاعی» به سراغ ناوسالار «نقی پوررضایی» معاون دانش و پژوهش نیروی دریایی سپاه رفتیم موضوع دیپلماسی دفاعی و نقش آن در امنیت خلیج فارس را بررسی کنیم که در ادامه می‌خوانید:
دفاع پرس: ابتدا در خصوص مفهوم «دیپلماسی دفاعی» و تاریخچه آن بفرمایید.
دانش روابط میان سیاست‌مداران، دولتمردان و سران کشورها را دیپلماسی می‌گویند؛ اما دیپلماسی یک مفهوم جدید در ادبیات سیاسی و مباحث راهبردی است. امروزه این واژه و این مفهوم یکی از روش‌های مقایسه با تهدیدات بکار گرفته می‌شود. جایی که دیپلماسی است، دیگر جنگ و نزاع نخواهد بود و بالعکس، البته عده‌ای هم معتقدند این ساز و کار جدید هم نیست و ریشه در گذشته دارد، جایی که «سن‌تزو» استراتژیست چینی، 2400 سال قبل از دیپلماسی یاد کرده است و حتی از مفهوم دیپلماسی در حوزه دفاعی و نظامی بکار برده است.
امروزه دیپلماسی دفاعی مفهوم وسیع‌تر و جامع‌تری پیدا کرده است. در واقع این مدل به روابط بین دولت‌ها و نظام‌ها در حوزه دفاعی با تاکید بر تعامل و جلوگیری از تنش تاکید دارد. دیپلماسی دفاعی به دنبال ثبات و تعامل طرفین است و می‌تواند زمینه مناسبی برای انجام اقدامات مشترک و آگاهی از وضعیت دفاعی طرفین باشد؛ البته برای این واژه و این مفهوم تعاریف مختلفی ارائه شده که همه آن‌ها در جای خود قابل قبول است ولی برآیند همه تعاریف از دیپلماسی دفاعی ایجاد ثبات در روابط سیاسی و عدم بکارگیری خشونت، جنگ و نزاع در تعاملات است. مهمترین اثر دیپلماسی دفاعی می‌تواند بازدارندگی فعال باشد.
دیپلماسی دفاعی هر کشور ناشی از سیاست دفاعی است
دفاع پرس: چه ارتباطی بین دیپلماسی رسمی، سیاست خارجه و دیپلماسی دفاعی وجود دارد؟
سیاست خارجی در واقع راهبرد بلند مدت یک نظام و یا یک دولت برای رفتار با دیگر دولت‌ها و ملت‌ها در راستای اهداف و منافع ملی یک کشور است. بنابراین مجموعه برنامه‌های یک دولت برای انجام روابط با سایر کشورها را سیاست خارجی می‌گویند. همانطور که اشاره شد دیپلماسی امروزه یک دانش و هنر برای برقراری روابط مسالمت‌آمیز بین دولت‌هاست. دیپلماسی یک مدل برای اجرای سیاست خارجی هر کشور جهت تحقق برنامه‌ها و اهداف سیاسی است و به اعتقاد اینجانب دیپلماسی دفاعی از سیاست دفاعی هر کشور ناشی می‌شود. گرچه با هم ارتباط دارند ولی دیپلماسی دفاعی پشتوانه دیپلماسی سیاسی و سیاست خارجی است.
سیاست دفاعی یک کشور در واقع خطوط کلی و اقدامات اصلی و کلیدی و فعالیت‌های دفاعی یک کشور را مشخص می‌کند و چارچوبی است که راهبردهای نظامی در سطوح ملی را شکل می‌دهد. سیاست دفاعی بر پایه سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌ها طراحی و تدوین می‌شود. با این وجود سیاست دفاعی شامل فعالیت‌های نظامی، برنامه‌ها و دکترین‌های دفاعی برای هماهنگ کردن همه ابزارهای سیاسی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی یک کشور در جهت دفع تهدیدات و ایجاد ثبات در یک کشور است.
اگر بخواهیم اهداف کلی سیاست دفاعی را بشماریم می‌توانیم بگوییم سیاست دفاعی دفع تهدیدات و پیشگیری از جنگ‌ها (بازدارندگی)، قدرت‌سازی، انسجام‌بخشی درون نظام، تعامل و... است. با این تعاریف می‌توان نتیجه گرفت که دیپلماسی دفاعی می‌تواند از مولفه‌های سیاست دفاعی باشد؛ البته باید روابط تعریف شده‌ای با موضوع سیاست خارجی و دیپلماسی خارجی در هر کشور برای این موضوع تنظیم کرد.
چهره جمهوری اسلامی ایران باید صلح‌طلب معرفی شود
دفاع پرس: دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران بر پایه چه اصول سیاسی و اعتقادی شکل گرفته است؟
منابع سیاست دفاعی و دیپلماسی دفاعی از چند عامل مهم شامل انگیزه‌های دینی، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تدابیر و رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری و همچنین سند چشم‌انداز بیست ساله سرچشمه می‌گیرد؛ اما اصولی که ما در دیپلماسی دفاعی از آن استفاده می‌کنیم با توجه به مبانی سیاست دفاعی شامل پایبندی به آرمان‌های اسلامی-ایرانی، عدالت اجتماعی، پیروی از ولایت فقیه، مبارزه با استکبار جهانی، گسترش روابط با جهان، ترویج الگوی ایرانی و اسلامی، استقلال‌گرایی، هم‌گرایی بین کشورهای منطقه، ارتقاء عوامل وحدت‌آفرین، مشارکت جمعی کشورها، دفاع مشروع و بومی‌سازی دفاعی است.
در مجموع دستگاه دیپلماسی چه در حوزه سیاسی و چه در حوزه دفاعی باید بتواند چهره جمهوری اسلامی ایران را معرفی کند. به تعبیر مقام معظم رهبری، دستگاه دیپلماسی بخش اصلی سیاست خارجی کشور و نمای بیرونی نظام جمهوری اسلامی ایران است؛ لذا در دیپلماسی دفاعی نیز ما با این چهره مواجه می‌شویم که جمهوری اسلامی ایران نباید یک چهره جنگ‌طلب بلکه باید صلح‌طلب داشته باشد.
دیپلماسی دفاعی راه مقابله با دیپلماسی اجبار آمریکا
دفاع پرس: دیپلماسی دفاعی کشورهای حاشیه خلیج فارس را تا چه حد نسبت به جمهوری اسلامی ایران مهم می‌دانید؟
جمهوری اسلامی ایران در محیط منطقه‌ای و جهانی با تهدیدات متعددی مواجه است. در محیط ایدئولوژیک این پیچیدگی بیشتر است. دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در محیط منطقه‌ای بر مبنای هم‌گرایی بین کشورهای منطقه است و این موضوع بارها توسط مقامات سیاسی کشور مطرح شده است؛ اما به‌دلیل رویکرد فرامنطقه‌ای برخی از دول عرب منطقه، این موضوع به چالش در روابط بین این کشورها با ایران تبدیل شده است.
متاسفانه با تبلیغات منفی برخی از کشورهای معاند جمهوری اسلامی ایران پروژه ایران‌هراسی در حال پیگیری است تا جمهوری اسلامی ایران دچار انزوای سیاسی شود؛ اما این واقعیت وجود دارد که تنش و بحران در روابط کشورهای حوزه خلیج فارس به نفع و مطلوب هیچ کشوری نخواهد بود. با این وجود دیپلماسی دفاعی دولت‌های منطقه برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت برخوردار است؛ چرا که 8 کشور حوزه خلیج فارس به دلیل قرابت جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی نیاز به همکاری با یکدیگر دارند و علیرغم مشکلات سیاسی و نگاه بیرونی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به مسئله امنیت، وجود دیپلماسی فعال با این کشورها از الزامات مهم محسوب می‌شود.
در بهترین شرایط نیز می‌توان دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران را در منطقه راهکاری جهت مقابله با دیپلماسی اجبار و فشار آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران برشمرد؛ البته در حین دیپلماسی باید از توان کافی برای حفاظت از دستاوردهای انقلاب اسلامی تلاش کرد. اخیراً مقام معظم رهبری از واژه دیپلماسی ایدئولوژیک یا دیپلماسی انقلابی یاد کردند؛ لذا در حوزه دیپلماسی دفاعی نیز باید از این واژه استفاده کرد.
لزوم ارتقای دیپلماسی دفاعی در حوزه خلیج فارس
دفاع پرس: دیپلماسی دفاعی تا چه حد در تنش‌زدایی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس نقش دارد؟
اتخاذ دیپلماسی دفاعی فعال می‌تواند بسیار موثر باشد؛ زیرا کارکردهای دیپلماسی دفاعی در حوزه‌های آموزشی، فنی و دفاعی، تبادل هیئت‌های نظامی در قالب اعزام مستشاران و نیروهای متخصص، زمینه پیمان‌های منطقه‌ای و معاهدات دوستی را می‌تواند فراهم کند.
خلیج فارس در چند دهه اخیر یک منطقه پر تنش بوده و مداخلات قدرت‌های فرامنطقه‌ای در خلیج فارس فضای تنش را تشدید کرده است. این منطقه از اهمیت راهبردی برخوردار بوده و ژئوپیلتیسین‌های دنیا بر این امر معتقدند که امروزه مناطق ژئوپلیتیک بر مناطق ژئواکونومیک منطبق هستند و خلیج فارس یکی از آن مناطق است که دارای چهار ویژگی ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچرال می‌باشد و به همین دلیل در طول تاریخ مورد توجه قدرت‌های بزرگ قرار گرفته است.
در حال حاضر ایالات متحده آمریکا به عنوان یک قدرت استکباری و هژمون منافع خود را در اختلاف سیاسی و دیپپلماتیک کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس با ایران می‌بیند تا حضور خود را در این منطقه تداوم بخشد و از سیاست‌های ایران هراسی جهت واگرایی بین این کشورها با ایران استفاده می‌کند؛ لذا باید جمهوری اسلامی ایران با استفاده از دیپلماسی فعال سیاسی همراه با توان بالای دفاعی در جهت بازدارندگی، دیپلماسی دفاعی خود را در منطقه ارتقاء بخشد؛ بطوری‌که همواره دیپلماسی دفاعی تقویت کننده دیپلماسی سیاسی خواهد بود. با توجه به اینکه دونالد ترامپ رئیس دولت جدید آمریکا، دیپلماسی فشار و اجبار خود را علیه جمهوری اسلامی ایران در منطقه با کمک عربستان سعودی افزایش داده است، برای مقابله با این ترفند باید از دیپلماسی دفاعی و سیاسی تواماً در ارتباط با کشورهای حوزه خلیج فارس استفاده کرد.
می‌توانیم تمام مشکلات‌مان را با دنیا در خلیج فارس حل کنیم
دفاع پرس: نقش دیپلماسی دفاعی ایران در منطقه خلیج فارس در برابر دیپلماسی اجباری که بدان اشاره کردید، چقدر موثر می‌دانید؟
دیپلماسی اجبار که توسط دولت ترامپ شکل جدی و عملیاتی به خود گرفته در دوره‌های گذشته به شدت کمتری نیز وجود داشته است. اگر نگاهی به دولت‌های گذشته آمریکا بیاندازیم در خلال سال‌های 2001 تا 2006 آمریکایی‌ها، 11 راهبرد علیه جمهوری اسلامی ایران عملیاتی کردند. در سال‌های 2006 تا 2007 اوج تقابل بین ایران و آمریکا بود. اتخاذ استراتژی چیکن توسط آمریکایی‌ها کار به جایی نبرد و ما توانستیم راهبردهای آمریکا را علیه جمهوری اسلامی ایران نظیر چماق و هویج (تهدید وفریب)، مکانیسم کلت و ماشه (کلت روی شقیقه) و چیکن (نشان‌دهنده شجاعت یا ترس) را پشت سر بگذرایم.
اعتقاد بنده این است که راه برون‌رفت در برابر فشارهای آمریکا اتحاد و همبستگی در نظام داخلی و اتخاذ یک مدیریت صحیح در شرایط تحریم است؛ چرا که ملت ایران در هر شرایطی قوی عمل کرده است و پشتوانه قوی برای سیاست خارجی و دیپلماسی بوده است. لذا در سیاست دفاعی نیز می‌توان با تکیه بر اراده و مقاومت ملت و همچنین ایستادگی برای آرمان‌های جمهوری اسلامی موفق عمل کرد. همچنین با اتخاذ راهبردهای موثر همراه با گرفتن زمان از حریف و دشمن می‌توان از بحران‌ها عبور کرد.
در مورد خلیج فارس ما معتقدیم آنقدر این منطقه برای غرب و آمریکا مهم است که ما می‌توانیم تمام مشکلات‌مان را با دنیا در خلیج فارس حل کنیم. رئیس جمهور تندروی آمریکا حرف‌ها و ادعاهایش برخلاف جامعه علمی و آکادمیک آمریکاست. ترامپ بابرخی مسائل خرد سعی در مطرح کردن آمریکا دارد اما نخبگان آمریکا نظرشان در مورد خلیج فارس چیز دیگری است. ما در سیاست دفاعی و خارجی در حوزه بیرونی مشکلی نداریم اما باید مسائل داخلی را تقویت و آن را پشتوانه سیاست دفاعی وسیاست خارجی کنیم.
انتهای پیام/ 211
