به مناسبت سالروز بازگشت آزادگان خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس به گفتوگو با «اصغر عزیزی» معروف به «حاج آقا عزیزی» عضو کمیسیون اداره اسرای جنگی و «حسین فروتن نژاد» مدیر اسبق کمیسیون اسرا و مفقودین جنگ پرداخت. در بخش نخست این گفتوگو به ماجرای عبور اسرای ایرانی از روی مین‌های ضدتانک اشاره شد. در بخش دوم نیز به نحوه تبادل اسرا پرداخته شده است که در ادامه می‌خوانید.
دفاع پرس: محوطه‌های تبادل اسرا چه زمانی آماده شد؟
عزیزی: محل اسکان، حمام، مسجد و ... جهت تبادل اسرا از سال 67 آماده شده بود. طی این سال‌ها بازدید‌هایی صورت گرفت و نقص‌هایی که وجود داشت، برطرف شد. به همین جهت در سال 69 ما مشکلی جهت خدمات رسانی در تبادل نداشتیم.
رژیم بعث چادرهایی را در منظریه تعبیه کرده بود تا اسرا در آنجا نگهداری شوند. اسرای ایرانی چند ساعت در گرمای طاقت‌فرسا با اتوبوس به مرز آمده بودند، سپس باید چندین ساعت نیز به انتظار تبادل می‌نشستند. وضعیت جسمی اسرا و محوطه نگهداری آن‌ها به حدی حاد بود که آن‌ها سرهایشان را از چادر بیرون می‌آوردند تا نفس بکشند. گفتن از وضعیت ناگوار آن روزها بسیار دشوار است و در این خصوص باید خود اسرا سخن بگویند. حدود 2 سال بعد از تبادل اسرا، منظریه عراق همچنان از برق این چادرها استفاده می‌کردند.
پس از پاکسازی خسروی، تعدادی چادر با تجهیزات نصب کردیم تا اسرا در آنجا نگهداری شوند. استانداری، وزارت راه و هلال‌احمر کرمانشاه جهت انتقال هر چه سریع‌تر و بهتر اسرا تلاش‌های بسیاری انجام دادند.
امیر محمدی‌فر فرمانده لشکر 81 کرمانشاه در دوران جنگ تحمیلی حین بازدید از جاده خسروی تا قصرشیرین بر اثر انفجار مین به شهادت رسید. دو نفر دیگر نیز در پاسگاه ژاندارمری روی مین رفتند و هر دوی آن‌ها به شدت مجروح شدند. در چنین شرایطی ما اسرا را تبادل کردیم و خدا را شکر که اتفاق ناگواری برای هیچ یک از اسرا رخ نداد. انتقال اسرا در آن حجم گسترده بدون ایجاد مشکلی، یک معجزه است.
دفاع پرس: ایران چه تدابیری را در تبادل گسترده انجام داد؟
عزیزی: در تبادل اسرا، تدابیری مختلفی صورت گرفت. ابتدا عراقی را به پشت نقطه صفر مرزی کشاندیم. سپس چادرهایی را برای نگهداری اسرای ایرانی در دوران انتظار بنا کردیم. تدابیری صورت گرفت تا اتوبوس‌های اسرای عراقی و ایرانی در کنار هم قرار گیرد، تا اسیر در فضای گرم قرار نگیرد و به سرعت جا به جا شوند. زمانی که اسرای ایرانی وارد خاک کشور می‌شدند، از ماشین پیاده شده و بر روی زمین می‌افتادند و گریه می‌کردند. از آنجایی که منطقه به طور کامل پاکسازی نشده بود، امکان داشت انفجاری رخ دهد، به همین جهت منطقه پیاده شدن اسرا را پاکسازی کردیم. گاهی ما به سختی می‌توانستیم یک اسیر را از زمین بلند کنیم.
هر روز پس از تبادل اسرا، کمیسیون اسرا و نمایندگان بعثی به مذاکره می‌نشست تا مشکلات بیان و نقص‌ها برطرف شود. مسوول تدارکات، هر آنچه که نیاز داشتیم را از سر پل ذهاب برایمان تهیه می‌کرد. مذاکرات ابتدا در زیر آفتاب انجام می‌شد. هر دو کشور نقشه کشور خود را کنارشان داشتند. در نقشه عراق دیدیم که شهرهایی از کشور ما را نیز تحت پوشش خود کشیده‌اند، آنجا اعتراض کردیم که شما باید نقشه را اصلاح کنید. پس از اینکه چادرها مجهز به امکانات سرمایشی و خوراکی شد، مسوولین عالی رتبه عراقی درخواست می‌کردند که در چادرهای ما مذاکره کنیم.
دفاع پرس: چرا در دوران تبادل اسرا تنها یک روز سه هزار اسیر مبادله شدند؟
عزیزی: در یکی از مذاکرات مسوول تبادل عراقی، گفت که روز بعد سه هزار اسیر را تبادل می‌کنیم. جهت مشورت بر سر این موضوع به مسجدی که تحت پوشش مرتضی قربانی فرمانده قرارگاه نجف بود رفتم. در آنجا فرماندهان و مسوولین نشسته بودند و در خصوص توقف تبادل صحبت می‌کردند. من گفتم: «تبادل اسرا متوقف نشده و تنها تعداد تبادل اسرا تغییر کرده است.» در آنجا تصمیم گرفته شد که روز بعد دو مرحله تبادل با تعداد هزار و 500 نفر هر بار، انجام شود. در آن جلسه متوجه شدیم که رسانه‌های بیگانه جهت ایجاد تنش و اختلال در تبادل اسرا، اخباری مبنی بر توقف تبادل منتشر شده است. روز بعد با افزایش تبادل اسرا، نقشه‌های آن‌ها خنثی شد.
یک روز تبادل به تعداد سه هزار نفر انجام شد اما مسوول عراقی اذعان کرد که به جهت کمبود اتوبوس نمی‌توانیم این تعداد اسیر را به مناطق مرزی بیاوریم. از این رو مجدد روزانه هزار نفر تبادل شدند.
دفاع پرس: در دوران تبادل اسرا، چه تعداد از آن‌ها اسرای مفقودی بودند؟
عزیزی: مفقودین و درجه‌دارهای ما در آن دوران زیاد بود. از این رو در مذاکرات اعلام کردیم که گروه بعدی باید علاوه بر ثبت‌نام شده‌ها از اسرایی که در صلیب سرخ نام نویسی نشده‌اند، در لیست تبادل باشند. از این رو 21 هزار مفقودالاثر در دوره‌های بعدی تبادل شدند.
در آن دوران ما تمام اسرای عراقی را ثبت نام می‌کردیم و گاهی از طریق نامه نیز به خانواده‌هایشان اطلاح می‌دادیم که عزیزانشان به اسارت درآمده‌اند. اینگونه اسرا را «اسیر مکاتبه‌ای» می‌نامیدیم.
تبادل گسترده سال 69، طی 30 روز 80 هزار اسیر منتقل شدند. آخرین تبادل انبوه در 26 شهریور 69 انجام شد. عراق اعلام کرد که دیگر هیچ اسیری در بند این رژیم نیست. ما حدود 48 ساعت در منطقه ماندیم که اگر باز اسیری در عراق بود، تبادل شود. زمانی که تبادلات تمام شد، به گفتوگو با اسرای مفقودی پرداختیم تا آمار دیگر اسرای مفقودی را به دست آوریم. مذاکرات ما در آن دوران به اتمام نرسید و با مذاکرات بعدی تعداد دیگری اسیر آزاد شدند.
دفاع پرس: آیا جامعه المعارفی در خصوص اسرا وجود دارد؟
عزیزی: متاسفانه وجود ندارد. آثاری به طور پراکنده در خصوص اسرا منتشر شده است اما جامع و کامل نیست. پس از گذشت حدود 30 سال از جنگ، باید یک جامعه المعارف تهیه می‌شد. براساس پژوهش‌های صورت گرفته، عراق در دوران رژیم پهلوی طرح حمله به ایران را برنامه ریزی کرده است اما در سال 58 تدابیر چگونگی آغاز جنگ را بررسی کرده‌اند. شاید کمتر کسی این موضوع را بداند اما اگر یک منبع واحدی وجود داشت، قطعا در آن موضوعات عجیب و گاها جالبی بیان می‌شد.
اگر یک گروه منسجم به مدت 20 سال بر روی موضوع اسرا پژوهش کند، شاید تنها قسمتی از آن دوران در تاریخ ثبت شود.
ادامه دارد...
انتهای پیام/ 131
