به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، مستند سیاسی به دلیل موضوعات همه گیر و گاه ممنوعه‌اش، علاقه‌مندان فراوانی دارد. بخصوص اینکه این مستندها پرتره بوده و به یک چهره یا یک سیاستمدار نزدیک می‌شود تا زوایای پیدا و پنهان وی را مورد کنکاش قرار دهد. هر چقدر این فرد سیاسی، بیشتر شناخته شده باشد اثر ساخته شده با اقبال بیشتری مواجه شده و طبعا موافقان و مخلفان بیشتری پیدا خواهد کرد.
یکی از این چهره‌ها «مهدی بازرگان» است که بعد از پیروزی انقلاب با حکم امام خمینی (ره) در جایگاه ریاست دولت موقت منصوب شد. بازرگان از جمله چهره‌هایی است که همواره پیرامونش بحث و مناقشه بوده تا جایی که چهره این فعال سیاسی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
بازرگان در دهه 40 کتابی به نام «راه طی شده» را به نگارش درآورد که پایه گذاران «سازمان مجاهدین خلق» به شدت تحت تأثیر آن بودند. «علی ملاقلی‌پور» با توجه به اهمیت این کتاب در بین اعضای «نهضت آزادی» که باعث شد مجاهدین خلق به سمت منافقین تغییر مسیر دهند فیلمش را با نام «راه طی شده» ساخت. این فیلم که مخالفان و موافقان سرسختی دارد، به یکی از مستندهای پرفروش در چند هفته اخیر تبدیل شده است.
با توجه به اهمیت موضوع «راه طی شده» و نوآوری‌هایی که در فرم دارد با ملاقلی‌پور نویسنده و کارگردان این فیلم مصاحبه‌ای انجام گرفته است. که قسمت اول و دوم آن پیش‌تر تقدیم شد و در ادامه قسمت سوم (پایانی) این مصاحبه از نظر مخاطبان گرامی می‌گذرد:
دفاع پرس: وجود زنده یاد «رسول ملاقلی پور» چقدر در سبک و سیاق فیلمسازی شما تاثیرگذار بوده است؟
من در دوران دستیار کارگردانی که تقریبا ۳۰ فیلم می‌شود چه در حوزه تلویزیون و چه سینما خیلی با پدرم کار نکردم. وقتی در فیلم «مزرعه پدری» دستیار سه بودم متوجه این نکته شدم که با پدرم کار نکنم بهتر است. چون اگر با پدرم کار می‌کردم امروز دیگر نمی‌توانستم خودم کار کنم و حتما به من می‌گفتند آقازاده سینمایی. البته حق من هم نبود چون من به واسطه اینکه رسول ملاقلی پور پدرم بود می‌خواستم با ایشان کار کنم و این حق من نبود.
خوشبختانه این را زود فهمیدم و رفتم سراغ کارگردانان دیگر مثل «احمد مرادپور» در سریال «رقص پرواز» یا «بهرام توکلی» در فیلم «اینجا بدون من» و فیلم‌ها و کارگردانان دیگر. مهم این است که از پدر بیاموزم نه اینکه حتما با وی کار کنم. البته در منزل و در کنار پدرم چگونه فیلم دیدن را یاد گرفتم. اینکه به تصویر بها بدهم. برای چیزی که جلوی دوربین اتفاق می‌افتد ارزش قائل شوم.
رسول ملاقلی پور معتقد بود آن چیزی را که بخواهی جلوی دوربین می‌توانی خلق کنی. خیلی نیازی به امکانات نیست. درست است که حمایت و بودجه و نفرات لازم است اما باور و یقین به چیزی که می‌خواهی ضبط کنی مهم است و برای همین هر طور شده موانع را از سر راه برمی‌داری. پدرم از باور زیاد به کارش ذهنش مصور می‌شد. در همه کارهایی که می‌کرد حتی فیلم‌هایی که بودجه کمی داشت می‌دیدم با ترفندها تصاویر اعجاب‌انگیزی خلق می‌کند. من این‌ها را از پدرم یاد گرفتم. البته نمی‌توانم بگویم چه تاثیری گرفتم که در فیلم‌هایم قابل اشاره باشد.
دفاع پرس: پدرتان با ورود شما به سینما مخالفتی نداشتند؟
نه. ولی روزی که به پدرم گفتم نمی‌خواهم با شما کار کنم. گفت خیلی سخت است و باید خودت را به هر طریقی ثابت کنی. این تصور ممکن است از بیرون باشد که چون من پسر رسول ملاقلی پور هستم برای ساخت فیلم مشکل نداشته باشم. اما ببینید پنج سال از ساخت «قندون جهیزیه» می‌گذرد. فروش خوبی هم داشت اما من نتوانستم فیلم داستانی دیگری بسازم.
دفاع پرس: چه مشکلی وجود دارد که موفق نشدید، آیا مساله تفاوت نگاه‌‌هاست؟
چیزی که دغدغه من است و برای آن وقت می‌گذارم و مطالعه می‌کنم سرمایه گذارها و تهیه‌کننده‌ها چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی آن دغدغه را ندارند. اگر بخش خصوصی باشند که دنبال فیلم‌های سطحی و سخیف بوده و قصد دارند تفکر و تعقل مخاطب را نازل کنند و صرفا هم به دنبال پول هستند. در بخش دولتی هم از طریق فروش نفت تزریق می‌شوند بیلان کاری برایشان مهم است. اینکه بگویند ما در مفهوم دفاع مقدس، انقلاب و... چند فیلم کار کردیم. خیلی به دنبال حل کردن و نشان دادن درد جامعه نیستند. حتی ضرورت ساخت فیلم کمدی که مساله‌مند باشد را درک نمی‌کنند.
برای همین است که اغلب فیلمسازان هم نسل من بیکار می‌شوند. همه چیز برای یک عده مشخص در نظر گرفته شده است. از همین الان برندگان جشنواره فیلم فجر مشخص است. اصلا فیلم ساخته نشده برنده‌ها معلوم است. قطعا «ماجرای نیمروز ۲»، «تختی» و یکی دو فیلم در هنر و تجربه جایزه‌ها را می‌گیرند. من معتقدم باید دنبال فیلم متعهد بگردیم. تعریفی که امام (ره) از هنر دارد این است که «هنر عبارتست از دمیدن روح تعهد در انسان‌ها».
ما قرار است مردم را به چه چیزی متعهد کنیم. این تنبلی‌ها، بی‌مبالاتی‌ها، لاقیدی‌ها و فساد و مسائل دیگر را چگونه باید مطرح کنیم. ما باید فیلم بسازیم برای مسئولان آینده چون مسئولان فعلی اگر قرار بود از فیلم‌های متعهد تاثیر بگیرند تا الان گرفته بودند. ما باید فیلم خوب برای نسل آینده بسازیم که ممکن است وزیر و نماینده مجلس شوند و احتمالا جلوی یک فساد مالی را بگیرند. فیلم متعهد من می‌تواند منشا خیر باشد که این فیلم‌ها را در سینمای ایران کم داریم.
دفاع پرس: هنر انقلاب بخصوص سینما چه جایگاهی دارد؟
ما مواجهه عجیبی با همه دولت‌ها داریم. مسائل کلان فرهنگی برای آنها مهم نبود. انقلاب ما انقلاب فرهنگ و فکر و اندیشه بود و بر پایه عدالت و استقلال و آزادی بنا شد. اگر این انقلاب زمین بخورد همه چیز ما زمین خواهد خورد. روحیه آگاهی را باید در خود تقویت کنیم تا فریب نخوریم. متاسفانه فضا به گونه‌ای است که گویا فرهنگ حلقه مفقود شده مناسبات امروز ما شده است. ملت متعهد و بیدار می‌تواند حرکت کند. اقتصاد و سیاست پویا به فرهنگ زنده و تاثیرگذارش وابسته است. رشد اقتصادی به نیروی کار وابسته است و برای رسیدن به این امر مهم باید فرهنگ کار کردن را در جامعه نهادینه کرد. این مساله نیز با تولید فیلم و کتاب و روزنانه و سخنرانی محقق خواهد شد. البته هنر یک وجه از فرهنگ است که باید دقت شود همه وجوه فرهنگ با هم پیش برود.
دفاع پرس: قصد ندارید وارد سینمای دفاع مقدس شوید؟
پیشنهادهایی شده اما فیلم دفاع مقدسی که کمکی به امروز ما نمی‌کند را نمی‌سازم. فیلم باید با امروز جامعه پیوند داشته باشد.
دفاع پرس: البته به تاریخ دفاع مقدس هم باید پرداخت، جامعه ما به فیلم‌هایی مثل «تنگه ابوقریب» نیز نیاز دارد؟
فیلم دفاع مقدس باید زمانی ساخته شود که به صرف گفتن تاریخ تمام نشود. حداقل من نمی‌توانم چنین کاری کنم. من تاریخی را روایت می‌کنم که حتما در زمان حال هم موثر باشد. ساختن تنگه ابوقریب خوب است اما به نظرم در طولانی مدت آن تاثیرگذاری را که باید داشته باشد را نخواهد داشت. به این دلیل که از مفاهیم ارزشی کم گفته است. در این فیلم اکشن و فرم را بیشتر می‌بینیم. یعنی با روحیه رزمنده دوران دفاع مقدس کمتر مواجه می‌شویم. در تنگه ابوقریب تفکر امام خمینی (ره) کجاست؟ به نظرم وجود ندارد. در حالی که گفتن از انقلاب و دفاع مقدس بدون امام خمینی (ره) امکان ندارد. این ارزش‌ها با وجود دیدگاه رهبر آن باید در فیلم‌ها بررسی شود. تا وقتی اندیشه‌های رهبر انقلاب توسط فیلمسازان واکاوی نشود چگونه می‌شود فیلم انقلابی ساخت.
دفاع پرس: شناخت امام و راه امام در این زمانه تا چه اندازه ضرورت دارد تا فیلمی ساخته شود؟ آیا برای «راه طی شده» سراغ این شناخت رفته‌اید؟
مگر می‌شود درباره مسائل انقلاب حرف بزنم اما پایه گذار آن را نشناسم. بزگترین چالش ما همین شناخت و عدم شناخت است. وقتی حرف امام را دوباره مطرح کردی سره از ناسره جدا می‌شود و باز هم جریان‌ساز خواهد بود. مخالفان اینجا خودشان را نشان می‌دهند. مساله «راه طی شده» این است که از خط امام خمینی (ره) می‌گوید. برای همین شوری برپا می‌شود که عده‌ای تحملش را ندارند. متاسفانه ما در فیلم‌های خود از اندیشه های امام خمینی (ره) هنوز چیزی نگفته‌ایم. همه این ضعف‌ها به کم کاری ما برمی‌گردد.
دفاع پرس: برخی با اتهام‌زنی سعی دارند بگویند که فیلم شما سفارشی بوده دستمزد خوب گرفتید و با هیاهو هم تبلیغ شد. راجع به این موضوع کمی صحبت کنید.
اگر مستندسازی پول داشت معترضین به من الان برای گرفتن بودجه صف بسته بودند. من برای «راه طی شده» ۱۲ میلیون دستمزد گرفتم برای آن هم برای ۲ سال، حالا هرکس با این پول می‌تواند بسازد برود شروع کند. چیزی که آنها را عصبی می‌کند این است که فرزندان معنوی روح‌الله هنوز در حال متولد شدن هستند. ماجرا پول نیست. بلکه نشان دادن راه امام است که با راه پیامبر (ص) مترادف نشان داده شده است. مسلما این چیزها را مخالفان درک نمی‌کنند. ما از این اهانت‌ها خسته نمی‌شویم از تخریب هم نمی‌ترسیم. فقط مطالعه می‌کنیم و کار می‌کنیم و در راهی که باور داریم پیش می‌رویم.
انتهای پیام/ 161
