کودتایی که حکومت پهلوی را بر گرده‌ی ملت ایران سوار کرد

گروه استان‌های دفاع‌پرس - ثنا قراجه داغی: گرچه معمولا کودتای 28 مرداد 1332 به عنوان تنها کودتای عملیاتی به شمار می رود که ایران معاصر به خود دیده است، اما نباید فراموش کرد که  پیش از آن یعنی در سوم اسفند 1299 کودتایی عجیب در ایران رخ داد که تاریخ این کشور پهناور را تغییر داد.

کودتای رضاخان در روز دوشنبه 3 اسفند ۱۲۹۹ نقش مهمی در تحولات ایران ایفا کرد. کودتایی که آخرین تیر را به پیکر بی رمق انقلاب مشروطه زد و منجر به روی کار آمدن یکی از سیاه ترین دیکتاتوری های تاریخ جهان شد.

این رویداد ظاهراً آرام با انگیزه تصرف تهران، درپی سیاستی که در آن زمان توسط انگلیس هدایت می شد، تا پای استعمار نوین و فرانوین خود را به  داخل کشور باز کند، برنامه ریزی شده بود. لذا انگلیسی‌ها به این نتیجه رسیدند که دولت کودتا باید خود را نوگرا، انقلابی و در عین حال ضد کمونیسم  وانمود کند تا بتواند مدعی پاسخگویی به نیاز عمومی جامعه شود، مدافع باورهای دینی و ملی مردم جلوه کند، با چهره ه ای تازه، خود را از هیئت حاکـمه آن روز جـدا نشـان داده و افکـار عمومی را به خود امیدوار سازد.

سـید ضیاءالدیـن٬ بـیش از هـر کس دیگـر از رجــال آن روز٬ ویــژگی‌های مــورد نـیاز انگــــلیس را دارا بــود. قــابل اعــتماد٬ غیرنظامی٬ به ظاهرانقلابی و رادیکال، غیر وابسته به هیئت حاکمه ناکارآمد آن روز و آگاه به  مســــائل ســیاسی، مــهم ترین ویــژگی‌هایی بـودند کـه سـید ضــیاءالدیــن را بــر دیگــر نــامزدهای احــــتمالی کـــودتا و افــرادی از قــبیل نــصرت الدوله فــیروز تـرجـیح مـی داد. رضاخان نیز، که از سالها پیش تحت مطالعه و حتی آموزش مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی انگلیس بود، به اندازه ای مورد اعتماد آنها قرار گرفت که سرانجام مأمور اجرای حسـاس ترین و مـهم ترین بـرنامه انگـلیس گردید.

سرانجام، کودتا با شرکت ۲۵۰۰ سرباز قزاق به فرماندهی رضاخان میرپنج و با برنامه‌ریزی یک افسر انگلیسی به نام آیرونساید در بامداد سوم اسفند اتفاق افتاد و کودتاچیان بدون زد و خورد و مقاومتی جدی و بدون خونریزی تهران را تصرف کردند. رضاخان که تا پیش از کودتا برای مردم ایران و در بین رجال سیاسی چهره چندان شناخته‌ای نبود و فرماندهی قوای قزاق احمد شاه قاجار را بر عهده داشت، از جانب آخرین سلطان دودمان قاجاری، به بالاترین درجه نظامی، یعنی سرداری دست یافت و با لقب «سردار سپه» وزیر جنگ شد.

رضاخان بعد از کودتا در تهران اعلام حکومت نظامی کرد. او که به بهانه خطر حمله شوروی و بلشویکها به شاه و رجال ایران داعیه استقرار حکومت مقتدر را داشت، بعد از کودتا و تصرف تهران، تمام ادارات را بست، عده‌ای را به حبس فرستاد و انتشار تمام روزنامه‌ها را متوقف کرد.

وی به کمک و مشاوره همفکران و سایر کودتاگران برای کنترل هر چه بیشتر بر اوضاع، به صدور و پخش اعلامیه هایی اقدام کرد تا خود را بیشتر برای عموم معرفی کند. برای بیشتر وخیم نشان دادن اوضاع کشور، اقدام پیش بینی نشده دیگـری از سـوی بانک شاهنشاهی که درهمین ایام به طور ناگهانی اعلام کرد همه شعبه های خود در ایران و تهران را جمع می کند و از سپرده گذاران خواست تا نسبت به دریافت وجوه خود اقدام کنند.برای تکمیل این جوسازی٬ در سطح جامعه و شهرها نیز آشوبها و اقدامات مشکوکی انجام می گرفت.

در انتهای این کودتا دولت سپهدار رشتی(نخست وزیر احمد شاه) سقوط کرد و سید ضیا طباطبایی نخست وزیر شد. سید ضیاء پس از تشکیل کابینه خود در اسفند 1299 با اقداماتی هم چون لغو قرارداد ۱۹۱۹ سعی نمود مقبولیتی در بین مردم برای خود کسب نماید. علی رغم تلاشهای سید ضیاء، کابینه او به علت دستگیری بسیاری از مخالفان، به «کابینه سیاه» شهرت یافت. سید ضیا پس از برکناری از نخست وزیری به فلسطین رفت. بسیاری مدعی اند که او در آنجا از اعتماد فلسطینیها سو استفاده کرد و زمینهای آنان را به صهیونیستها می‌فروخت.

طباطبایی پس از سقوط رضا شاه به ایران برگشت؛ نماینده مجلس شد؛ مدتی روزنامه نگاری کرد و در کودتای 1332 علیه مصدق هم با کودتا چیان همکاری نمود. طباطبایی سرانجام در روز ششم شهریور سال 1348 در سن 81 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت.

انتهای پیام/