گروه اجتماعی دفاع‌پرس- رحیم محمدی؛ کشف پیکرهای تعداد بسیاری از شهدای گمنام در سال‌های بعد از جنگ تحمیلی، محققان کشورمان را بر آن داشت تا برای تشخیص هویت این شهیدان و نیز پایان دادن به چشم‌انتظاری خانواده‌های شهدای گمنام، از دانش و تکنولوژی تشخیص هویت بر اساس ژنتیک استفاده کنند؛ دانشی که که تاکنون باعث شده تعداد بسیاری از شهدای گمنام دفاع مقدس شناسایی شوند و سال‌ها چشم‌انتظاری خانواده‌های آن‌ها پایان یابد.
بر همین اساس، خبرنگار دفاع‌پرس گفت‌وگویی را با دکتر «محمود تولایی» رئیس مرکز ژنتیک انسانی نور وابسته به دانشگاه بقیةالله (عج) انجام داده است که بخش اول آن پیش‌تر منتشر شد و در ادامه بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان می‌شود.
دفاع‌پرس: همکاری‌های نیرو‌های مسلح و دستگاه‌های دیگر مانند بنیاد شهید با این مرکز به چه شکل است؟
این همکاری‌ها در حد مورد انتظار ما نیست؛ این در حالی است که طی شش سال اخیر از بنیاد شهید تقاضا داشتیم در قالب پایش سلامت خانواده شهدای گمنام این کار صورت گیرد و ما همچنان منتظر این همکاری هستیم؛ زیرا از این جهت به شدت در مضیقه‌ایم.
البته سپاه تا حد توان امکانات خود را پای کار آورده است، اما پیشرفت این اقدام هم در همه استان‌ها یکسان نیست؛ بر این اساس از تمام فرماندهان سپاه‌های استانی دعوت می‌کنم با این خدمت آشنایی بیشتری حاصل کنند و کمک کنند تا کار تکمیل اخذ نمونه خانواده‌ها، در ظرف مدت کوتاه دو سه ماهه با همت جهادی انجام شود تا ان‌شاءالله امسال بتوانیم بانک اطلاعات ژنتیکی خانواده‌ها را تکمیل کنیم. این نکته را هم یادآور می‌شوم که برای ما فرقی نمی‌کند که خانواده شهدا متعلق به ارتش، سپاه، جهاد یا بسیج باشد.
دفاع‌پرس: برای اینکه زودتر به نتیجه برسید، چرا از طریق رسانه‌های عمومی اطلاع‌رسانی نمی‌کنید؟
شاید فراخوان عمومی از طریق رسانه‌ها برای انجام نمونه‌گیری، آسان‌ترین راه حل باشد، اما مهم‌ترین دغدغه ما این است که اگر خانواده شهدا طی این مدت با تألمات روحی ناشی از شهادت فرزند و یا همسر یا عزیز خود کنار آمده‌اند، برخورد ما انتظاری ایجاد نکند که به دلیل سایر شرایط، قابل رفع نباشد؛ زیرا برای هر خانواده شهید گمنام سه حالت متصور است:
اول اینکه ممکن است پیکر این عزیز تا قبل از سال ۸۱ (که هنوز فعالیت‌های این مرکز آغاز نشده بود) در تفحص به دست آمده و به صورت گمنام در یکی از یادمان‌ها و یا گلزار‌های سراسر کشور دفن شده باشد که این یعنی نمونه جهت تهیه پروفایل ژنتیکی از این گروه فعلا در اختیار نیست؛ البته این برنامه وجود دارد که پس از پایان یافتن نمونه‌های جاری، فرآیند‌های لازم جهت اخذ مجوز‌های شرعی و قانونی برای اخذ نمونه از این گروه صورت پذیرد.
گروه دوم مواردی هستند که همچنان باید در تفحص‌های برون‌مرزی و طی برنامه‌های آتی به دست بیایند که بنابر آمار اعلام شده توسط فرمانده کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیرو‌های مسلح، حدود سه تا چهار هزار شهید دیگر باید تفحص شوند.
گروه سوم شهدایی هستند که ممکن است در یک رخداد مربوط به جنگ تحمیلی مانند انفجار و یا افتادن در اروند و نظایر آن، دیگر پیکری از آن‌ها به دست نیاید، به همین جهت از اینکه به پدر یا مادر سالخورده‌ای مراجعه شود و بگوییم برای شناسایی شهید خانواده نمونه‌گیری انجام می‌دهیم، اجتناب می‌کنیم؛ زیرا نمی‌دانیم شهید این خانواده جزو سه حالت پیشین است و یا اینکه نمونه در مرکز دارد و چون ممکن است آن خانواده در اثر ایجاد یک انتظار جانکاه مجدد در استرس و تب و تاب قرار گیرد، پس برای پرهیز از ایجاد انتظاری که ممکن است بدون پاسخ بماند و یا پاسخ موکول به گذشت زمان طولانی ناشی از تکمیل تفحص و... شود، بهتر است در قالب مثلا پایش سلامت، نمونه‌گیری انجام شود و این هم می‌تواند در دیدار با خانواده شهدا یا اردو‌های زیارتی و یا از طریق جلب همکاری سایر اعضای جوان‌تر خانواده انجام شود.
دفاع‌پرس: پیکر‌هایی که به صورت جمعی کشف می‌شوند، کار تفکیک و شناسایی آن‌ها چگونه انجام می‌شود؟
پیکر‌هایی که به صورت مخلوط پیدا می‌شوند به عنوان مثال ممکن است در سنگری چندین نفر با هم به شهادت رسیده باشند که پس از تفحص، چون تفکیک آن‌ها قدری مشکل است، تمامی اجزای پیکر‌ها به این مرکز منتقل شده و در اینجا با کمک کارشناسان پیکرشناسی و آناتومی تمامی اجزای هر پیکر با دقت بسیار تفکیک و پس از تهیه پروفایل ژنتیکی، اجزای یک پیکر، درکنار هم قرار می‌گیرند.
در تفحص‌های بروی‌مرزی نیز به منظور تفکیک پیکرهای رزمندگان کشورمان با نیرو‌های عراقی، حداقل ۱۵ مؤلفه یا ویژگی مشتمل بر نوع و برند‌های انواع البسه، تجهیزات انفرادی و مهمات همراه استفاده می‌شود و اگر در مواردی بر اساس مؤلفه‌های تعیین شده، ایرانی یا عراقی بودن پیکری در منطقه تفحص شده مشخص نشود، تمام پیکرهای یافت شده، به معراج شهدا و از آنجا به این مرکز منتقل شده و چنانچه با بررسی‌هایی که در این مرکز صورت می‌گیرد، مشخص شود که پیکری متعلق به کشور ما نیست، بوسیله معراج شهدا و کمیته جستجوی مفقودین، به عراق فرستاده می‌شود.
دفاع‌پرس: پیکر‌هایی که به صورت گمنام تشییع می‌شوند، بعضاً بر روی تابوت آن‌ها سن شهید ذکر شده است؛ آیا این سنی که درج می‌شود، حقیقی است؟
معمولاً در برگه‌های تشخیصی، بر مبنای ویژگی‌های آناتومیک یک دامنه سنی با دقت دو الی سه سال درج می‌شود که میزان دقت این امر به مهارت کارشناس بستگی دارد.
دفاع‌پرس: سخت‌ترین کار شما در شناسایی پیکر شهدا مربوط به کدام عملیات بوده است؟
عمده شهدایی که در جزایر، حاشیه اروند یا مناطق باتلاقی بویژه شهدای غواص تفحص شدند، کار‌های مربوط به نمونه‌گیری و شناسایی آن‌ها را می‌توان از سخت‌ترین کار‌های این مرکز دانست؛ بنابراین شهدایی که در مناطق «ابوفلوس»، «ابوالخصیب» و نمونه‌هایی که سال گذشته و جاری در جزیره بوارین به دست آمد و امسال نیز این تفحص‌ها ادامه دارد و همچنین پیکر‌هایی که از قرارگاه نصرت در جزیره مجنون کشف شد، از جمله نمونه‌های سخت محسوب می‌شوند.
دفاع‌پرس: برای پیشگیری از مفقودی در حوادث احتمالی آینده چه تدبیری اندیشیده شده است؟
هم‌اکنون در بسیاری از کشورها، از نیرو‌های مسلح و کارکنان مشاغل پرخطر مانند خلبانان یا کسانی که به مناطق عملیاتی منتقل می‌شوند، نمونه‌های لازم جهت انجام آزمایشات ژنتیک اخذ می‌شود تا در صورت مواجهه با هر حادثه محتمل، امکان ردیابی و شناسایی میسر باشد.
در کشور ما نیز این فرصت فراهم شده و تقریباً برای تمامی نیرو‌هایی که در خط مقدم مواجهه با دشمن قرار دارند، پروفایل‌های ژنتیکی تهیه شده است. البته به آتش‌نشانان، امدادگران، خبرنگاران و سایر مشاغل در معرض که باید در صحنه‌های خطر حضور پیدا کنند، نیز توصیه می‌کنم در سامانه ژنتیکی نمونه‌ای از آن‌ها ثبت شود تا در زمان بروز هرگونه حادثه احتمالی، مورد بهره‌برداری قرار گیرد. بر این اساس، برای همکاری با ستاد بحران کشور اعلام آمادگی کرده‌ایم.
انتهای پیام/ 231
