گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: عملیات «رمضان» ۲۲ تیر سال ۱۳۶۱ با رمز «یا صاحب‌الزمان ادرکنی» آغاز شد؛ هدف از انجام این عملیات، محاصره شهر «بصره» از طرف شرق بود تا ما بتوانیم جاده پشتیبانی و تدارکاتی مزدوران بعثی را از سمت «بغداد» به سمت بصره قطع کنیم و در نتیجه با تصرف بصره، برای گرفتن امتیاز جهت پایان دادن به جنگ ۲ ساله گام برداریم؛ اما موانعی که کشورهای حامی صدام در منطقه ایجاد کرده بودند، مانع پیشروی رزمندگان شد.
خاکریزهای مثلثی موانع بسیار پیچیده‌ای بودند که طول ضلع‌های آن حدود ۲ کیلومتر بود، در داخل این خاکریزها، خاکریزهای مثلثی کوچکتری در سه مرحله ایجاد شده بودند و وقتی رزمندگان ما وارد آن می‌شدند، از طرف ضلع‌های کوچکتری که به صورت دژ‌هایی با ارتفاع نزدیک به ۶ متر احداث شده بودند، تانک‌های عراقی سعی می‌کردند که رزمندگان ما را دور بزنند و آن‌ها را محاصره کنند.
این خاکریزها یک طرح اسرائیلی بود که کارشناسان نظامی جهان برای جلوگیری از پیشرفت رزمندگان ایران به سمت بصره ایجاد کردند و از طرفی نیز نیرو‌ها و فرماندهان ما تا قبل از حمله عراق، جنگی به این بزرگی را تجربه نکرده و چنین موانعی را ندیده بودند.
از آن‌جایی که هوا بسیار گرم و رساندن تدارکات خصوصا آب برای نیرو‌ها بسیار مشکل بود؛ با این حال عملیات آغاز و مراحل اولیه آن نیز در اکثر محور‌ها با موفقیت انجام شد؛ اما محور اصلی ما منطقه «پاسگاه زید» عراق بود که خاکریزهای مثلثی در آن وجود داشت، رزمندگان به این خاکریزها برخوردند و نتوانستند پیشروی کنند، به همین دلیل رزمندگان در محور‌هایی که عملیات را با موفقیت انجام دادند، مجبور به عقب‌نشینی شدند.
«ابراهیم چترایی» کارشناس و راوی دفاع مقدس، در گفت‌وگو با خبرنگار دفاع‌پرس، به تشریح این عملیات پرداخته است که در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
دفاع‌پرس: هدف از انجام عملیات رمضان چه بود و سرنوشت این عملیات چه اهمیتی برای ما داشت؟
هدف اولیه عملیات «رمضان» محاصره شهر «بصره» از طرف شرق بود که ما بتوانیم جاده پشتیبانی و تدارکاتی نیرو‌های «صدام» را از سمت «بغداد» به سمت بصره قطع کنیم و این شهر را محاصره کنیم. از آن جایی که شهر بصره از لحاظ موقعیت اقتصادی برای حکومت بعث عراق بسیار مهم بود؛ لذا اگر چنین اتفاقی می‌افتاد، با توجه به این که تأسیسات صنعتی و نفتی صدام بیشتر در بندر بصره قرار داشت، ممکن بود پایه‌های حکومت بعث را متزلزل کند.
دفاع‌پرس: عملیات رمضان از چه محوری انجام شد؟
اگر می‌خواستیم به صورت عمقی وارد شهر بصره شویم، شهر‌ها و غیرنظامی‌ها در مسیر ما قرار گرفته بودند؛ لذا با توجه به این موضوع، فرماندهان موضوع را با امام خمینی (ره) درمیان گذاشتند و ایشان تأکید کردند که برای محاصره بصره نباید به مردم عادی آسیبی برسد؛ به همین دلیل، محور عملیات رمضان از سمت شرق بصره طراحی شد که ما بتوانیم بدون این که مردم در شهر‌های غیرنظامی عراق آسیب بینند، بصره را از سمت رودخانه «دجله» یا همان «شط العرب» محاصره کنیم.
دفاع‌پرس: چرا عملیات رمضان به سرانجام نرسید؟
از آن‌جایی که بعثی‌ها در عملیات آزادسازی خرمشهر (بیت المقدس) شکست سنگینی را متحمل شده بودند، احتمال می‌دادند که هدف بعدی نیرو‌های ایرانی بصره باشد؛ لذا متحدان صدام از وی حمایت کردند، از طرفی اسرائیل به جنوب لبنان حمله کرد و از طرفی دیگر برای جلوگیری از ورود نیرو‌های ایرانی به بصره، کارشناسان نظامی کشورهای متحد با صدام، موانع و استحکاماتی را ایجاد کردند؛ چراکه نیرو‌های ایرانی در عملیات‌هایی که طی یک‌سال گذشته در آن زمان انجام داده بودند، به این صورت بود که در شب حمله می‌کردند و با گرفتن خاکریزهای نیرو‌های متقابل، از آن به‌عنوان جان‌پناه برای پاتک‌هایی که در طول روز‌های بعد صورت می‌گرفت، استفاده می‌کردند و دشمن نیز این تاکتیک را شناخته بود و همچنین می‌دانست که ایرانی‌ها از امکانات کمی برخوردار هستند و بیشتر به نیروی انسانی خود تکیه می‌کند؛ برای همین بود که خاکریزهای مثلثی را ایجاد کردند.
دفاع‌پرس: درباره خاکریزهای مثلثی توضیح دهید.
خاکریزهای مثلثی یک طرح اسرائیلی بود که کارشناسان نظامی جهان برای جلوگیری از پیشرفت رزمندگان ایران به سمت بصره ایجاد کردند و از طرفی نیز نیرو‌ها و فرماندهان ما نیز تا قبل از حمله عراق، جنگی به این بزرگی را تجربه نکرده بودند و چنین موانعی را ندیده بودند؛ لذا از آن جایی که این موانع بسیار پیچیده بود و برای عبور از آن باید طرح‌های گوناگونی ارائه می‌شد.
با وجود این‌که هوا بسیار گرم و رساندن تدارکات خصوصا آب برای نیرو‌ها بسیار مشکل بود، با این حال عملیات آغاز و مراحل اولیه آن نیز در اکثر محور‌ها با موفقیت انجام شد؛ اما محور اصلی ما منطقه «پاسگاه زید» عراق بود که خاکریزهای مثلثی در آن وجود داشت، رزمندگان به این خاکریزها برخوردند و نتوانستند پیشرفت کنند، به همین دلیل رزمندگان در محور‌هایی که عملیات را با موفقیت انجام دادند، مجبور به عقب‌نشینی شدند.
دفاع‌پرس: چه کشورهایی در احداث خاکریزهای مثلثی صدام را حمایت کردند؟
خاکریزهای مثلثی را اسرائیلی‌ها در بلندی‌های جولان ایجاد کردند و در احداث آن در خاک عراق کشورهایی نظیر آلمان، شوروی و برخی کشورهای اروپایی دست داشتند؛ تا جایی که نیرو‌های نظامی‌شان نیز در منطقه حضور داشتند و بر اجرای آن نظارت می‌کردند.
دفاع‌پرس: چرا رزمندگان نتوانستند از خاکریزهای مثلثی عبور کنند؟
خاکریزهای مثلثی موانع بسیار پیچیده‌ای بودند که طول ضلع‌های آن حدود ۲ کیلومتر بود، در داخل این خاکریزها، خاکریزهای مثلثی کوچکتری در سه مرحله ایجاد شده بود تا وقتی رزمندگان ما وارد آن می‌شدند، از طرف ضلع‌های کوچکتری که به صورت دژ‌هایی با ارتفاع نزدیک به ۶ متر احداث شده بودند، تانک‌ها سنگر گرفته بودند و سعی می‌کردند که رزمندگان ما را دور بزنند و آن‌ها را محاصره کنند.
بعد از این‌که عملیات با مشکل روبه‌رو شد، فرماندهان که هنوز خاکریزهای مثلثی را به خوبی نشناخته بودند، فرصتی را به یگان‌ها دادند تا این استحکامات شناسایی شوند؛ از آن جایی که دشمن نسبت به اهداف و مسیر عملیاتی ما آگاه شده بود، از آن جایی که از لحاظ مهندسی بسیار قوی بود و از سوی کشورهای زیادی حمایت می‌شد، توانست با حفر کانال و ایجاد میادین وسیع مین، جلوی پیشروی رزمندگان ما را بگیرد و عملیات از اهداف اولیه خود دست بکشد و طی ۱۵ شبانه روز عملیات، رزمندگان توانستند حدود ۴۰ کیلومتر از خاک دشمن را در اختیار بگیرند.
از طرفی نیز به دلیل این‌که عملیات رمضان اولین عملیات برون مرزی ما بود و ما می‌خواستم به صدام درس عبرت بدهیم و از طرفی از وی امتیاز بگیریم؛ اما برخی افراد ناخواسته با دشمن همصدا شده بودند و می‌گفتند که تصرف خاک دشمن اقدامی غاصبانه است، سعی داشتند به نحوی روحیه نیرو‌های ما را تضعیف کنند که تاکنون اگر می‌جنگیدید برای این بود که خاک ما اشغال شده است؛ اما اگر بخواهید به خاک دشمن وارد شوید، اقدامی غاصبانه است و از آن‌جایی که شما انسان‌های معتقدی هستید، نماز شما قبول نیست و... به همین دلیل روحیه نیرو‌های ما ضعیف شد و از طرفی نیز عراقی‌ها تا قبل از عملیات رمضان به عنوان مهاجم در خاک ما بودند و انگیزه‌ای برای دفاع کردن از خود نداشتند؛ اما در جریان این عملیات، برای دفاع از خاک خود، روحیه شان مضاعف شد و مقاومت سرسختانه تری از خود نشان می‌دادند.
در مجموع طراحی عملیات بسیار خوب و دقیق صورت گرفته بود؛ اما با وجود هوشیاری دشمن و نیز اطلاعات و حمایت‌های همه جانبه آمریکا، شوروی و کشور غربی، ما بیشتر به انهدام نیرو و تجهیزات دشمن بسنده کردیم.
دفاع‌پرس: با توجه به این‌که عملیات رمضان در ماه رمضان صورت گرفت؛ این موضوع تأثیر روحی و جسمی بر رزمندگان داشت؟
عملیات رمضان ۲۲ تیر سال ۶۱ مصادف با ماه مبارک رمضان آغاز شد و خیلی از رزمندگان به واسطه باور و اعتقاد خود، روزه بودند. موفقیت‌های ما بیشتر از آن طرح‌هایی که فرماندهان ارائه می‌دادند، با وجود این امکانات کمی که در مقابل صدام داشتیم، پاسخگو نبود؛ همین باور و اعتقادات رزمندگان بود که فرماندهان را یاری و جنگ را اداره می‌کرد.
وضعیت هوا نیز به گونه‌ای بود که گا‌ها به جرآت می‌توان گفت که دمای آن به ۶۰ درجه نیز می‌رسید و من خود شاهد بودم که وقتی رزمندگان سلاح خود را برای لحظه‌ای بر زمین می‌گذاشتند و بعد از لحظه‌ای آن را برمی داشتند، دست شان از شدتی که سلاح داغ شده بود، تاول می‌زد؛ با این وجود مقاومت و ایستادگی در این هوای گرم، یک باور و اعتقاد خاصی می‌خواهد که رزمندگان بتوانند در این شرایط و درحالی که از زمین و آسمان هم آتش بر روی سر آن‌ها می‌بارید، با لب تشنه مقاومت کنند.
دفاع‌پرس: آیا خودتان از عملیات رمضان خاطره‌ای دارید؟
من حدود ۱۷ سال بیشتر نداشتم که در عملیات رمضان شرکت کردم و خاطره‌ای که همیشه وقتی یاد آن می‌افتم بسیار تحت تأثیر قرار می‌گیرم، این است که خیلی از همرزم هایم می‌توانستند برگردند؛ اما وقتی قسمتی از نیرو‌های ما در آستانه محاصره دشمن قرار گرفته بودند، در این شرایط سخت و طاقت فرسا و این که بسیاری از آن‌ها مجروح هم بودند؛ با این حال ایستادگی کردند و بعد از این که من تواستم از حلقه محاصره خارج شوم تا به نیرو‌های خودی اطلاع دهم که بیایند و مجروحین را به عقب انتقال دهند، صحنه‌ای دیدم که آن چه را درباره کربلا شنیده بودم، به چشم مشاهده کردم و دیدم که فشار تانک‌های دشمن، موجب شد تا همه رزمندگانی که در محاصره هستند قتل عام شوند و تانک‌های دشمن وقتی نزدیک شدند، فرمانده آن‌ها از تانک پیاده شد و دستور داد تا به صورت مورب روی خاکریزها از روی پیکر‌های مجروحان و شهدا عبور کنند. من واقعا با دیدن این صحنه، یاد آن روضه عصر عاشورا افتادم که روی پیکر‌های مطهر شهدا اسب دواندند.
گفت‌وگو: سید محمد جواد میرخانی
انتهای پیام/ 113
