به گزارش خبرنگار دفاع‌پرس از شیراز، شهید سرلشکر خلبان «عباس دوران» فرزند محمد ابراهیم دوران روز بیستم مهر سال ۱۳۲۹ در محله «سر دزک» شیراز در یک خانواده مذهبی در شهر تاریخی و قهرمان پرور شیراز دیده به جهان گشود.
با آمدن این نوزاد شادی و شور خانه کوچک و با صفای خانواده را پر کرد. پدر و مادر با شوق فراوان نام حضرت ابوالفضل العباس (ع) را بر نوزاد نو رسیده خویش نهادند، و مادر به تربیت فرزند بر مبنای اصول و اعتقادات دینی همت گماشت، تا جوان شجاع و برومندی تقدیم جامعه کند. او دومین فرزند خانواده‌ای بود که هفت فرزند پسر و یک دختر داشت. آنگاه نسیم دل انگیز ایمان دست این نوجوان را گرفت و به سوی دبستان صدرا، دبیرستان سلطانی و مسجد بغدادی رهنمون کرد.
عباس پس از گذراندن مراحل شیرین کودکی و نوجوانی در زادگاهش، و طی مرحله دبستان، در سال ۱۳۴۸ موفق به اخذ مدرک دیپلم طبیعی از دبیرستان سلطانی شیراز شد. در همان سال به استخدام مرکز فرماندهی آموزش هوایی شیراز درآمد، و در سال ۱۳۴۹ به دانشکده خلبانی نیروی هوایی راه یافت و پس از گذراندن دوره مقدماتی پرواز در ایران در سال ۱۳۵۱ برای تکمیل دوره خلبانی به آمریکا اعزام شد.
عباس دوران ابتدا در پایگاه لکلند دوره تکمیلی زبان انگلیسی را گذراند و سپس در پایگاه کلمبوس در ایالت می‌سی سی پی موفق به آموختن هنر خلبانی و پرواز با هواپیما‌های بونانزا، تی. سی ۴۱ و تی. سی ۳۷ گردید. در یکی از تمرین‌های ورزشی بر اثر برخورد با زمین از ناحیه پای چپ مصدوم گشت و به مدت ۲ ماه از برنامه پروازی باز ماند. پس از بهبودی دوباره آموزش خلبانی را از سر گرفت و در سال ۱۳۵۲ پس از دریافت نشان خلبانی به ایران بازگشت و به عنوان خلبان هواپیمایی «اف ۴» در پایگاه یکم شکاری تهران و سپس در پایگاه سوم شکاری (شهید نوژه همدان) مشغول انجام وظیفه شد.
شرکت مستقیم شهید عباس دوران در دفاع مقدس:
با حمله سراسری هواپیما‌های نظامی ارتش رژیم حزب بعث عراق به تعدادی از پایگاه‌های هوایی و تأسیسات جمهوری اسلامی در بعد از ظهر روز ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ و آغاز جنگ تحمیلى، عباس دوران در مقام افسر خلبان شکارى و معاونت عملیات ستاد فرماندهى پایگاه سوم شکارى شهید نوژه همدان سرگرم خدمت به میهن اسلامی بود، و در این امر خطیر سر از پا نشناخته و به دفاع از کیان جمهوری اسلامی و تمامیت ارضی ایران برخاست.
شهید دوران در نخستین عملیات نیروی هوایی که دو ساعت پس از حمله سراسری عراق به ایران صورت گرفت شرکت کرد، و در آسمان غرب کشور از هواپیما‌های خودی پشتیبانی و مراقبت به عمل آورد. در آن عملیات حدود دویست فروند از انواع هواپیما‌های شکاری، جنگنده و بمب افکن، پشتیبانی، سوخت رسانی، شنود و رهگیری از پایگاه‌های هوایی همدان، تبریز، دزفول و بوشهر بلند شدند و مراکز مهم و حیاتی عراق را بمباران کردند، و سالم به خاک میهن بازگشتند.
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی دوباره در روز اول مهر ماه سال ۱۳۵۹ در عملیاتی با شرکت ۱۴، ۰ فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن مراکز نظامی و پایگاه‌های هوایی عراق را بمباران کرد، که شهید عباس دوران یکی از خلبانان جان برکف این پرواز‌ها بود. صدام معدوم در آن شرایط هرگز فکر نمی‌کرد که خلبانان ایرانی بتوانند در یک روز این تعداد هواپیما از زمین بلند کنند.
شهید عباس دوران در جریان دفاع مقدس حماسه‌های بزرگ و به یادگار ماندنی زیادی آفرید. او با همکاری خلبان شهید حسین خلعتبری در روز هفتم آذر ماه سال ۱۳۵۹ در یک عملیات هوایی دریایی موسوم به عملیات «مروارید» که از سوی نیروی هوایی و نیروی دریایی طراحی شده بود از پایگاه هوایی بوشهر بلند شدند و در همان دقایق اولیه پنج فروند ناوچه عراقی را که از اسکله‌های نفتی «العمیه و البکر» در شمال خلیج فارس محافظت میکردند، با موشک هدف قرار داد، و آن‌ها را به قعر آب‌های نیلگون خلیج فارس فرستاد. در این عملیات شایسته‌ترین خلبانان پایگاه همچون شهید سید علی رضا یاسینی و شهید حسن طالب مهر نیز شرکت داشتند.
شهید عباس دوران و این دسته از خلبانان فداکار و جان بر کف از آغاز تا پایان عملیات به طور مرتب به پایگاه برمی گشتند، و با هواپیمای مسلح و آماده دیگری پرواز میکردند و عملیات را تا تحقق اهداف نهایی ادامه می‌دادند. با وجودی که مسئولان رادار زمینی پایگاه بوشهر از عباس می‌خواستند به علت وجود تعداد زیادی هواپیمای دشمن در آسمان منطقه، عملیات «مروارید» را نیمه تمام رها کند، و به پایگاه بازگردد عباس نمی‌پذیرفت و با رشادت تمام تا انهدام آن دو اسکله به نبرد ادامه داد.
در یادداشت‌های به یادگار مانده از شهید عباس دوران در خصوص عملیات «مروارید» که نشان از شجاعت بی نظیر و ابتکار عمل او دارد چنین آمده است: «نیروی دریایی در اولین روز از ماه آبان سال ۱۳۵۹ فراگ آورد که سه ناوچه عراقی در حال حمله به جزیره خارک می‌باشند. بعد از بریف، ضرابی هم خود را به عنوان توپ کاور در دسته پروازی گذاشت. در ۱۰ مایلی هدف ارتفاع گرفتیم. من یک ناوچه دیدم که کابین عقب به سختی بر روی آن قفل کرد، آن را زدیم. شهید یاسینی هم دو ناوچه زد. یکی از آن‌ها که هنوز منهدم نشده بود، با یک موشک دیگر من کاملا منهدم شد. بعد از این که سه فروند منهدم شدند، سه فروند ناوچه اوزای دیگر در حالت جمع داشتند از منطقه دور می‌شدند که ما هر سه آن‌ها را دیدیم. کابین عقب من نتوانست روی آن‌ها قفل کند و با یک موشک به پایگاه برگشتیم.»
شهید دوران در یادداش تهای خود ادامه می‌دهد: «بعد از نشستن در مینی بوس حامل بچه‌های خلبان، و در مسیر گردان پرواز، بحث سر زدن ناوچه‌ها و انهدام آن‌ها بود. من گفتم همین الآن تا آن‌ها دور نشده‌اند حاضرم پرواز کنم و خلعتبری هم حاضر شد. بدون این که به فرمانده عملیات یا پست فرماندهی اطلاع دهیم هواپیمای رزرو پرواز قبلی را برداشته و بلند شدیم. زیرا انجام هماهنگی‌ها وقت گیر بود و امکان داشت ناوچه‌ها تغییر موقعیت دهند. سه فروند ناوچه عراقی از هم جدا شده بودند. یکی زیر اسکله البکر پناه گرفته بود، و یکی دیگر در حال فرار بود. مسیر رفتن را از ارتفاع پست رفتیم. بلا فاصله یکی از آن‌ها را که در حال فرار بود، با دو موشک منهدم کردم، و بعد منطقه را گشتم. از سومی هیچ خبری نبود. بنابر این رفتم سراغ آن یکی که زیر اسکله بود و یک موشک رها کردم که درست به عقب آن اصابت کرد. بعد دوباره رفتم دیدم که کاملا منهدم نشده و موشک باقی مانده را به آن زدم و ایستادم و نتیجه کار را دیدم. از شش ناوچه عراقی پنج ناوچه منهدم شد؛ و یکی هم پا به فرار گذاشته یا خود را زیر یکی از اسکله‌ها خوب استتار کرده بود. مثل پرواز قبل با ۱۵۰۰ پوند بنزین در پایگاه نشستم. نیروی دریایی هم با هلی کوپتر انهدام ناوچه‌ها را نظارت می‌کرد.
بعد از اتمام کار، شب از تلویزیون شنیدم که گفته بودند قهرمانان آب‌های نیلگون خلیج فارس پنج ناوچه اوزای عراقی را منهدم کردند. مهم نیست، به هر حال هدف یکی است. نجات میهن.
گواهی شهادت عباس دوران که توسط کمیته عراقی قربانیان جنگ برای دفتر سازمان صلیب سرخ در بغداد ارسال شده است.
شصت پرواز گشتی رزمی عباس دوران در دو ماه اول جنگ:
هموطنان غیور میزان فداکاری و تواضع شهید عباس دوران در راه دفاع از سرزمین مقدس اسلامی را هرگز فراموش نخواهند کرد. با وجودی که دو ماه از آغاز جنگ تحمیلی گذشته بود این شهید گرانمایه همچنان به دور از خانه و خانواده در پایگاه هوایی بوشهر بسر می‌برد، و به طور مرتب به عملیات می‌رفت. در این خصوص در خاطرات این شهید آمده است: «بیش از یک ماهه که با تکرار پرواز‌های بی وقفه حماسی عرصه را بر دشمن زبون تنگ ساخته‌ایم و این تنها بخشی از فعالیت‌های پایگاه شکاری بوشهر است که من نقش کوچکی در آن داشته‌ام. نظیر چنین عملیات‌هایی توسط بچه‌های خلبان در پایگا ههای دیگر به مراتب بیشتر از این صورت می‌گیرد. امروز وقتی به خونه رسیدم، به محض این که در حیاط را باز کردم پاکت نامه‌ای از لای در روی زمین افتاد. نامه نرگس بود، همسرم.
مدت سی تا چهل روز است که همسرم نرگس را ندیده‌ام و به کلی چهره اش را از یاد برده‌ام، از نامه اش، پیدا بود که او نیز همین احساس را نسبت به من دارد، چه کنم دست خودم نیست.
یکی از خلبانان همرزم شهید عباس دوران درباره ابتکار عمل‌ها و رشاد تهای او در دوران چنین نقل کرده است: «در یکی از نبرد‌های کم نظیر هوایی که ایشان فرماندهی یک دسته دو فروندی «اف ۴» را به عهده داشت، برای جلوگیری از تجاوز هوایی ۹ فروند هواپیمای میگ ۲۳ پیشرفته دشمن از زمین پایگاه بوشهر بلند شد. دقایقی بعد در حالی که رادار کنترل زمینی به او هشدار داد که به پایگاه بازگردد، تا مورد اصابت قرار نگیرد، عباس مثل همیشه به هشدار‌های رادار زمینی توجه ننموده و با ابتکار عمل و مهارتی وصف ناپذیر با جنگند‌ها مهاجم در آسمان خوزستان درگیر شد، و پس از سرنگونی دو فروند میگ عراقی و وادار نمودن بقیه هواپیما‌ها به فرار از آسمان خوزستان به پایگاه بازگشت.»
به درستی که خلبان شهید عباس دوران همواره در عملیات جنگی پیشگام بود و برای دفاع از میهن اسلامی و حراست از آسمان کشور لحظهای آرام و قرار نداشت. شکی نیست که این نبرد درخشان هوایی در فهرست آمار‌ها و رکورد درگیری‌های هوایی جهان بانام پر آوازه عباس دوران به ثبت رسیده است. چرا که او دارای سابقه پروازی درخشان و توانایی فوق العاده در کنترل هواپیما در وضعیت‌های استثنایی و پیش بینی نشده بوده است. همچنین در مجوز تیم پزشکی که برای ایشان صادر شده آمده است که عباس دوران از سلامت کامل جسمی و داشتن سلامت کامل روحی برخوردار بوده و شرکت ایشان در عملیات رزمی بلا مانع است. همچنین شهید عباس دوران از اعتقادات ملی و مذهبی محکم و ریشه دار برخوردار بوده است.
خلبانان همرزم و برخی از فرماندهان توانمند پایگاه‌های شکاری که عباس دوران در آ. نها خدمت کرد معتقدند که ایشان هنگام پرواز با کمک خلبان و مأمور رادار صحبت نمی‌کرد؛ و همواره تذکر میداد که اگر از مسیر منحرف شده و یا عدم تعادل در هواپیما بروز کرده با من صحبت کنید و مواظب اطراف باشید. همچنین بسیارى از خلبانان همرزم از زبان او شنیده بودند که اگر روزى هواپیماى من دچار سانحه شد، هرگز آن را ترک نخواهم کرد و به وسیله آن به قلب دشمن میک‌وبم؛ لذا آگاهان معتقدند که قدرت تمرکز روحی این خلبان پر آوازه در پرواز‌های جنگی مثال زدنی بوده و ایشان در نهایت سلامت عقل و جسم و با آگاهی از درک ارزش شهادت و دستیابی به فیض شهادت، جنگنده سانحه دیده اش را به یکی از ساختمان‌های دولتی رژیم بعث عراق کوبید.
نامگذاری خیابانی در شیراز به نام عباس دوران:
در پی پیروزی‌های پیاپی رزمندگان اسلام در جبه‌های نبرد حق و باطل در سال ۱۳۶۰ مخصوصا در عملیات ثامن الائمه و نیز در پی پیروزی در عملیات بیت المقدس در خرداد ماه سال ۱۳۶۱ که با کمک خلبانان سلحشور نیروی هوایی تحقق یافت، و موجب شکست استراتژی نظامی عراق و ناکامی در تحقق اهداف از پیش تعیین شده از سوی استکبار جهانی و موجب بروز تزلزل در ترکیب رژیم بعثی عراق شد، مسئولان سیاسی و نظامی شهر شیراز تصمیم میگیرند به پاس رشادت‌ها و دلاوری‌های خلبان جان بر کف، عباس دوران در عملیات‌های یاد شده، یکی از بلوار‌های این شهر را که مقابل پایگاه هوایی شیراز قرار دارد به نام ایشان نامگذاری کنند؛ لذا در یکی از روز‌های بهاری سال ۱۳۶۰ طی مراسم باشکوهی با حضور جمعی از مقامات کشوری و لشکری از عباس دوران دعوت میشود تا در مراسم مزبور شرکت نماید و‌ای نیز می‌پذیرد و در محل برگزاری مراسم حضور می‌یابد. معمولا تا آن روز تنها پس از شهادت رزمندگان اسلام نامشان زینت بخش خیابان‌ها و میادین و کوچه‌های سایر شهر‌های ایران می‌شده است. تا آن روز سابقه نداشت که مسئولان در زمان حیات کسی نام مکانی را به نام او نامگذاری کرده باشند؛ لذا عباس دوران اولین کسی بود که قبل از شهادت نام خیابانی به نام این خلبان رشید نقش بست. از آنجا که عباس ضربات کوبنده و مهلکی بر دشمن بعثی وارد کرده بود، و همیشه مورد تهدید منافقین بوده، این گروهک تروریستی وطن فروش که همیشه حامی دشمنان ملت مسلمان ایران بوده تصمیم می‌گیرد عباس دوران را در این مراسم ترور کند. اما هوشیاری و مراقبت دست اندرکاران برگزاری مراسم مزبور، توطئه منافقین ناکام می‌ماند.
همچنین عباس دوران به خاطر رشادت‌های کم نظیری که در سال‌های اول جنگ از خود بروز داده بود از درجه سروانی به درجه سرهنگی ارتقا یافت.
شهید گرانقدر عباس دوران در همان روزی که یکی از خیابان‌های شیراز را به نام او نامگذاری کردند و به پاس جانفشانی‌های او حواله زمینی را به او پیشکش کردند به خبرنگاران حاضر در مراسم با زبان ساده چنین گفت: «دلم نمی‌خواهد از سخت یها با همسرم حرفی بزنم. دلم می‌خواهد وقتی خانه می‌روم جز شادی و خنده چیزی با خودم نبرم. نه کسل باشم، نه بی حوصله و خواب آلود تا دل همسرم شاد شود. اما چه کنم؟ نسبت به همه چیز حساسیت پیدا کرده‌ام. معده‌ام درد می‌کند.
دکتر می‌گوید فقط ضعف اعصاب است. چه طور می‌توانم عصبانی نشوم؟ وقتی بلوار نزدیک پایگاه هوایی را به نام من نامگذاری کردند، غرور و شادی را در چشمان همسرم دیدم. خانواد هام هم خوشحال شده بودند. حواله زمین را که دستم دادند، من فقط به خاطر دل همسرم گرفتم، و به خاطر او و مردم که این همه محبت دارند و خوبند، پشت تریبون رفتم. ولی همین که پایم به خانه رسید، دیگر طاقت نیاوردم. حواله زمین را پاره کردم و ریختم زمین.
دوست ندارم برخی از افراد جامعه فکر کنند که ما پرواز می‌کنیم و می‌جنگیم تا شجاعت‌های ما را ببینند و به ما حواله خانه و زمین بدهند؟ در جریان جنگ جهانی دوم وقتی آمریکای یها به ژاپن حمله کردند، بعضی از خلبا نهای ژاپنی کار شگفت انگیزی کردند. آن‌ها هواپیما‌های خود را به ناو‌ها و ناوشکن‌های آمریکا در سواحل ژاپن کوبیدند و جنگ افزار‌های متجاوزان آمریکایی را به هوا فرستادند و خودشون هم کشته شدند. آ. نها مردم میهن خویش را دوست داشتند. گمان نکنید آ. نها با این عملیات متهورانه به خودکشی دست زدند.»
تو دهنی خلبانان پر افتخار ایران به صدام:
همرزمان شهید عباس دوران نقل کرده‌اند که صدام معدوم روزی در گفت و گویی با خبرنگار رادیو بی. بی. سی. در بغداد خلبانان ایرانی را تحقیر کرده بود. او ادعا کرده بود که حاضر است به هر خلبان ایرانی که تا ۵۰ مایلی نیروگاه برق بصره نزدیک شود برابر حقوق یک سال خلبان نیروی هوایی عراق را به او جایزه دهد.
شایسته است جزئیات این خبر را از زبان خبرنگار مزبور بخوانیم: «من امروز با آقای صدام حسین رئیس جمهور عراق، مصاحبه داشتم و او با اطمینان کامل از وجود پدافند قدرتمند هوایی در حراست از نیروگاه ها، تأسیسات و دیگر مراکز اقتصادی عراق در برابر حملات خلبانان ایرانی سخن گفت. باوجودی که تا آن لحظه هنوز مصاحبه او را تنظیم و پخش نکرده بودم، خبر رسید که خلبانان نیروی هوایی ایران نیروگاه برق بصره را منهدم کرده‌اند. اکنون جنوب عراق در خاموشی فرو رفته و باطری چراغ قوه در بازار‌های عراق نایاب شده است.
چون با توجه به خسارت سنگینی که به نیروگاه برق بصره وارد آمده است جنوب عراق تا چند روز آینده در خاموشی قرار خواهد داشت. البته هنوز فرصتی پیش نیامده تا از صدام بپرسم جایزه خلبانان ایرانی را چگونه تحویل خواهد داد؟».
البته عملیات انهدام نیروگاه برق بصره توسط خلبانان جان بر کف نیروی هوایی، ارتباطی به مصاحبه صدام با خبرنگار بی بی سی نداشت.
خلبانان تیز پروازی همچون عباس دوران، علی رضا یاسینی و حیدریان پس از دریافت دستور مسئول عملیات پایگاه هوایی بوشهر با پرند ههای آهنین خود از زمین برخاستند، و چند دقیقه بعد نیروگاه برق بصره را با خاک یکسان کردند، و سالم به پایگاه خود مراجعت کردند، و با این عملیات متهورانه تو دهنی دندان شکنی به صدام زدند.
برخی از همرزمان سرلشکر شهید عباس دوران نقل کرده‌اند که روزی ایشان طبق دستور فرماندهی پایگاه مأموریت یافت پل ارتباطی را که روی یکی از رودخانه‌های جنوب عراق قرار داشت و به وسیله آن انواع تجهیزات نظامی و کمکی به لشکریان ارتش بعث در جبهه ارسال میشد منهدم نماید. عباس هنگام پرواز و در آستانه حمله ملاحظه می‌کند که یک خودروی سواری شخصی در حال گذر از روی پل م. یباشد. او برای این که آسیبی به خودروی غیر نظامی نرساند، پل را دور م. یزند، و وقتی مطمئن میشود کسی روی پل نیست، آن را با موشک منهدم می‌کند. این حرکت بیانگر اوج انسان دوستی است که در روح بزرگ عباس دوران وجود داشت.
در آستانه اجرای عملیات بیت المقدس به منظور آزاد سازی خرمشهر، دشمن زبون به تحرکات گسترده‌ای دست زده بود و به طور مستمر سرباز و تجهیزات نظامی به جبهه خرمشهر اعزام می‌کرد؛ لذا از سوی کارگزاران نیروی هوایی تدبیری اندیشیده شد تا ضربات مهلکی بر پیکر دشمن زبون وارد شود، و از رسیدن نیرو‌های کمکی به محور خرمشهر جلوگیری به عمل‌اید.
خلبانان جان برکف میهن اسلامی بعد از کسب اطلاعات لازم و تهیه نقشه‌های پروازی، تصمیم گرفتند در یک عملیات هماهنگ و گسترده هوایی عقبه دشمن از جمله ستو نهای نیرو‌های کمکی و تجهیزات آ. نها از ارتفاع بالا بمباران نمایند. طرح عملیات در روز ۲۹ اسفند سال ۱۳۶۰ به مورد اجرا گذاشته شد و عباس دوران به عنوان فرمانده دسته پروازی انتخاب و ۱۵ تن از خلبانان ورزیده و تیز پرواز نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز انتخاب شدند. بعد از بریف لازم توسط دوران، همگی به پرواز درآمدند و با هدایت او مواضع و را ههای امداد رسانی دشمن را به شدت بمباران کردند. شکی نیست که این حرکت با اهمیت نقش بسزایی در زمینه سازی فتح خرمشهر داشت.
نقل شده که یکی از دوستان شهید عباس دوران روزی از او پرسید آیا تاکنون امام زمان (عج) را با چشم دیده‌ای؟ عباس در جواب به او چنین گفت: «امام زمان را با چشم ندیده‌ام. ولی معجزات آن بزرگوار را با چشم بصیرت به روشنی دیده‌ام. زیرا هرگاه در کابین هواپیما مینشینم به امام زمان (عج) متوسل میشوم. به همین دلیل بار‌ها دید هام موشک‌های دشمن که بطرف هواپیمای من رها می‌شدند، از دو طرف هواپیما م. یگذشتند، و هیچکدام آن‌ها نه عمل میکردند، و نه به هواپیما اصابت میکردند. معمولا موشک‌های عراقی دارای دو چاشنی هستند که یکی موقع نزدیک شدن به هواپیما و دیگری هنگام بر خورد باهواپیما عمل می‌کنند.»
شهید عباس دوران پس از گذراندن مراحل تحصیل و آموزش و دریافت مدرک خلبانی با نمرات عالی تصمیم به ازدواج و تشکیل خانواده می‌گیرد، و در روز ۲۲ تیر ماه سال ۱۳۵۸ بانویی صبور و شایسته‌ای را به نام نرگس خاتون دلی ر. روی فرد به عقد خود درمی آورد.
جلوگیری از برگزاری کنفرانس جنبش عدم تعهد در بغداد:
در تابستان سال ۱۳۶۱ صدام رئیس معدوم رژیم بعثی عراق که بغداد را دژ نفوذ ناپذیر عنوان کرده بود بر لزوم برگزاری کنفرانس سران جنبش عدم تعهد در بغداد پافشاری می‌کرد، و اصرار داشت این نشست هرچه باشکوهتر برگزار شود. ولی عباس دوران در سحرگاه ۳۰ تیر ماه همان سال با جنگنده دوست داشتنی «F۴ – E۳» خود آسمان بغداد را جولانگاه جنگنده‌های ایرانی قرار داد و با بمباران پالایشگاه الدوره طلسم امن بودن پایتخت عراق را شکست. عباس در یک حرکت وصف ناپذیر شجاعانه ضمن به نمایش گذاشتن عزت و غرور و خشم انقلابی ملت ایران جنگنده سانحه دید هاش را به یکی از ساختمان‌های وزارت دفاع عراق کوبید، و خواب را در آن سحرگاه تاریخی از سر صدام پریشان کرد، و دیری نپایید که دبیرخانه جنبش عدم تعهد در پی این عملیات تصمیم گرفت محل برگزاری کنفرانس را از بغداد به دهلی نو جا به جا کند. این عملیات از نظر سیاسی برای جمهوری اسلامی بسیار مهم و غرور آفرین بود.
عباس دوران در آن سحرگاه فراموش ناشدنی که رهبری دسته پروازی دو فروندی را به عهده داشت به همراه سه تن دیگر از برگزیده‌ترین خلبانان نیروی هوایی و با اراد‌های پولادین به پالایشگاه الدوره یورش برد و بم بهایش را بر قلب حاکمان جنگ افروز عراق فرو ریخت و پس از نمایش قدرتی بی نظیر و شکستن دیوار صوتی در آسمان بغداد، هنگام بازگشت، هواپیمای لیدر مورد اصابت موشک دشمن قرار گرفت. اگر چه شهید دوران اجازه پرش و ترک هواپیما را به همرزمش منصور کاظمیان خلبان کابین عقب داده بود، اما شخصا با وجودی که میتوانست با استفاده از چتر نجات سالم فرود آید، صاعقه وار خود و هواپیمای سانحه دیده اش را بر متجاوزان کوبید و بدین ترتیب یک حماسه تاریخی و به یاد ماندنی در تاریخ هشت سال دفاع مقدس آفرید. عباس با روحی بلند و عاشقانه، به وسعت آسمان‌ها پرکشید، تا ازنزدیک شاهد جمال الهی باشد و در کنار سایر شهدا و بندگان برگزیده بنشیند. چرا که ایشان بار‌ها به همرزمانش گفته بود: «بعث یها آرزوی اسارت مرا به گور خواهند برد.»
جزئیات مأموریت حمله به پالایشگاه الدوره:
یک هفته از ابلاغ مأموریت مهم و سرنوشت ساز حمله به پالایشگاه الدوره عراق به پایگاه سوم شکاری همدان میگذشت و بحث‌های داغی بین شهید خضرایی فرمانده پایگاه و شهید علی رضا یاسینی معاون عملیات درباره چگونگی و نحوه اجرای این عملیات در جریان بود. معاون عملیات که یکی از قهرمانان جنگ بود، پس از محاسبه فراگ پروازی از جمله تعداد هواپیمای شرکت کننده در عملیات، محل هدف، زمان و ساعت انجام عملیات، مسیر رفت و برگشت، اجرای چنین عملیاتی را در فاصله ۴۰۰ کیلومتری از پایگاه تا بغداد با توجه به شبکه پیچیده و گسترده
پدافندی و وجود موشک‌های سام ۶ و سام ۷ و رولاند فرانسوی، انواع آتشبار‌های ضد هوایی در طول مسیر، بازگشت خلبانان شرکت کننده در این عملیات را چیزی شبیه به معجزه میدانست. از این رو بحث‌های زیادی بین آن دو صورت گرفت و ساعات زیادی به طول انجامید. شهید یاسینی برای گزینش خلبانان ویژه و نخبگان، فهرستی از شاخ صترین خلبانان جنگی در همه پایگا هها را به همراه سابقه فعالیت و مأموریت‌های جنگ یشان تهیه و تسلیم فرمانده پایگاه نمود. در صدر این فهرست نام خود و در ردیف دوم نام عباس دوران به چشم می‌خورد. سرهنگ یاسینی طی یادداشتی خطاب به فرمانده پایگاه درباره خود نوشت: «نظر به حساسیت موضوع، من برای اجرای این عملیات آمادگی کامل دارم و با توجه به این که بیش از ۳ بار در حومه شهر بغداد مأموریت برون مرزی داشته‌ام شناخت خوبی نسبت به مسیر و رفت و برگشت و محل استقرار موشک‌ها و تو پهای ضد هوایی دشمن در منطقه دارم. در صورتی که فرمانده پایگاه صلاح بداند داوطلبانه آماده‌ام تا لیدری دسته پرواز را بر عهده گیرم و یکی از خلبانان شرکت کننده در عملیات باشم.»
نفر دوم لیست پیشنهادی سرهنگ خلبان عباس دوران بود. معاون عملیات پایگاه درباره سابقه فعالیت‌های سه ساله عباس از آغاز جنگ تا به آن روز نوشت: «شرکت در عملیات برون مرزی و بمباران پایگاه الرشید بغداد. درگیری با ۹ فروند هواپیمای متجاوز دشمن و سرنگونی یک فروند از هواپیما‌های میگ در آسمان خوزستان. شرکت در حماسه ناوچه پیکان و انهدام پنج ناوچه اوزای عراق در جریان عملیات مروارید. بمباران پالایشگاه کرکوک و انهدام پل‌های مواصلاتی و بمباران مراکز تجمع دشمن. بمباران مکرر مواضع دشمن در جبهه‌های غربی و ده‌ها ساعت پرواز گشت و شناسایی در منطقه از جمله فعالیت‌های عباس دوران از آغاز جنگ تاکنون بوده است. شهید یاسینی در پایان یادداشت یادآور شد که عباس دوران تاکنون در مجموع حدود ۱۰۵ ساعت پرواز موفق جنگی را در کارنامه فعالیت‌های عملیاتی خود ثبت کرده و در مقایسه با دیگر عزیزان خلبان، رکورد بیشترین پرواز برون مرزی را از آن خود ساخته است. فرمانده عملیات در گزارش خود یادآور شد با این سابقه درخشان و زحمات طاقت فرسایی که سرهنگ دوران متقبل شده و فداکاری‌های کم نظیر او واگذاری این مأموریت به او را منصفانه نمیدانم. هر چند که یقین دارم در صورت ابلاغ بلافاصله داوطلبانه آن را با آغوش باز پذیرا میشود.
پس از این که بحث بر سر انتخاب خلبان هواپیمای شماره ۲ مطرح شد. شهید خضرایی فرمانده پایگاه همدان گفت: بهتر است که موضوع را با عباس دوران در میان بگذاریم. چرا که بنا به نوع مسئولیتش باید ایشان از انجام این مهم که توسط این پایگاه صورت می‌گیرد با اطلاع باشد؛ لذا با دعوت از دوران که در مسئولیت جانشین معاون عملیات پایگاه انجام وظیفه می‌کرد جلسه سه نفری بین شهید خضرایی، شهید یاسینی و شهید دوران تشکیل شد. در این جلسه فرمانده پایگاه ابتدا شرایط کشور را برای حاضرین تشریح کرد و ضرورت اجرای عملیات منحصر به فردی را که بر طبق فراگ پروازی به پایگاه محول شده بود، با توجه به شرایط منطقه لازم دانست. او توضیحات جامعی هم در خصوص عملیات داد. عباس که مشتاقانه به صحبت‌های فرمانده پایگاه گوش میداد پرسید در حالی که نقاط حساس و حیاتی در حاشیه و داخل شهر بغداد وجود دارد، به چه منظور پالایشگاه الدوره به عنوان هدف انتخاب شده است؟
سرهنگ یاسینی از فرمانده پایگاه اجازه خواست تا به پرسش عباس دوران پاسخ گوید. فرمانده سرش را به علامت موافقت تکان داد و گفت: نظیر چنین پرسشی برای من هم مطرح بوده و باعث شده تا برای گرفتن پاسخ به ستاد تهران مراجعه کنم و پاسخ سؤال مورد نظر را دریافت نمایم. موقعیت و شرایط هدف برای بمباران به نحوی مورد گزینش و طرح ریزی عملیاتی قرار گرفته که آثار حاصل از حملات هوایی از دید خبرنگاران رسانه‌های گروهی جهان که در یکی از هتل‌های مشرف به پالایشگاه الدوره بغداد مستقر می‌باشند پوشیده نماند و با انجام عملیات، دفاع هوایی قدرتمند مورد ادعای صدام حسین زیر سؤال برود و مقا مهای کشور‌هایی که قرار است در کنفرانس غیر متعهد‌ها شرکت کنند به نا امنی بغداد پی ببرند؛ لذا پالایشگاه الدوره به دلایل ذیل انتخاب گردیده است. همجواری آن با پایگاه الرشید که هیچ تردیدی در مورد حضور دفاع هوایی عراق با داشتن انواع هواپیما‌های شکاری میراژ در این پایگاه در اذهان سران غیر متعهد‌ها باقی نمی‌گذارد. دود آتش حاصله از مواد خام و فرآورده‌های نفتی این پالایشگاه پس از بمباران ساعت‌ها مشتعل خواهد بود و بخش وسیعی از آسمان شهر بغداد را خواهد پوشاند و از دید خبرنگاران رسانه‌های گروهی پوشیده نخواهد بود. علاوه بر آن بازتاب وسیعی در جهان خواهد داشت و اثرات این بمباران در کوتاه مدت قابل مهار نیست که این خود سند زنده و آشکاری برای موفقیت عملیات خواهد بود.
سپس از عباس دوران پرسید با توجه به تجربه‌ای که دارید و چندین بار روی بغداد پرواز‌های عملیاتی داشت هاید نظرتان در خصوص اجرای این عملیات چیست و برای اجرای آن کدام یک از خلبانان را پیشنهاد می‌کنید؟ عباس دوران لحظهای سکوت کرد و سپس از پنجره اتاق به هواپیمایی که در حال برخاستن از باند پروازی بود چشم دوخت. افکار درونی اش ندا میداد اگر من در مسئولیت جانشین معاون عملیات باشم کدام یک از بچه‌ها را برمی گزینم؟ عباس در جایگاهی بود که باید تصمیم می‌گرفت، برای همین سیمای یکایک همکاران خلبانش از مقابل دیدگانش گذشتند. رضا، سیروس، حمد الله، ناصر، تورج، محمد، کریم، علی رضا، فریدون، منصور. رضا یک بچه یک ماهه دارد، ناصر تازه ازدواج کرده است، محمد خانمش غریبه است و با محیط نظامی آشنایی ندارد، منصور مجرد است و با پدر و مادر و خواهرش زندگی می‌کند، حسین خانمش بیمار است و در بیمارستان بستری است. هر کدام مشکلی دارند، به کدام یک از بچه‌های خلبان بگویم که با پذیرش این مأموریت نامه رفتنش را امضا کند؟ در حالی که فرمانده پایگاه و معاون عملیات به عباس چشم دوخته بودند، عباس نگاهش را از قاب عکس امام (ره) که لبخند بر چهره داشت و بر دیوار مقابل نصب شده بود بر گرفت، لبخندی زد و گفت: من آماده‌ام! شهید خضرایی که اشک در چشمانش جمع شده بود و به وجود چنین خلبانانی افتخار می‌کرد گفت: «با این وصف حاضرید مسئولیت عملیات را به عهده بگیرید؟
دوران سرش را به نشانه موافقت تکان داد و گفت: با همه مخاطراتی که به آن اشاره داشتید، بله قربان آماده‌ام.
سپس فرمانده پایگاه نامه لاک و مهر شد‌های را که چیزی جز فراگ پروازی نبود به عباس تحویل داد. در حالی که شهید یاسینی خود را برای انجام این عملیات مهم و سرنوشت ساز آماده می‌کرد، خبر ورود تعدادی از هواپیما‌های دشمن متجاوز به حریم هوایی ایران از طریق رادار پایگاه اعلام شد. شهید یاسینی سریع به صورت داوطلبانه به مقابله با هواپیما‌های دشمن برخاست که در این درگیری موفق به سرنگونی یک فروند هواپیمای دشمن شد. اما هواپیمای او به هنگام مراجعت هدف موشک قرار گرفت و در حالی که هواپیما از کنترل او خارج شده بود، به صورت اضطراری با چتر نجات فرود آمد و این عملیات باعث شد تا نتواند عباس دوران را در حمله به پالایشگاه الدوره همراهی کند. چرا که استاندارد‌های پروازی بعد از آن سانحه به او اجازه شرکت درچنین عملیاتی را نمی‌داد. سرانجام لیدری دسته پرواز را عباس دوران شخصا به عهده گرفت.
خبر حمله دو فروند جنگنده بمب افکن ایرانی به پالایشگاه الدوره در جنوب شرقی بغداد بر روی خط تلکس خبرگزاری‌های معتبر جهان خود نمایی کرد و بازتاب گسترده‌ای روی محافل سیاسی جهان به ویژه بر کشور‌های عضو جنبش عدم تعهد گذاشت. عملیات بی نظیر «منصور» یاوه گویی یک روز پیش صدام را که در مصاحبه خبری از وجود امنیت بی نظیر در بغداد برای میزبانی اجلاس سران غیر متعهد‌ها خبر داده بود، نقش بر آب کرد؛ لذا اغلب دولت‌های جهان از همان لحظه به نا امن بودن بغداد پی بردند.
لحظاتی از بمباران اهداف از پیش تعیین شده نگذشته بود که عباس دکمه رادیو را فشرد و محمود اسکندری خلبان شماره دو را صدا زد و موقعیت او جویا شد. محمود در پاسخ به سؤال عباس فریاد زد: ما موفق شدیم... الله اکبر...
محمود پیوسته الله اکبر می‌گفت و در پوست خود نمی‌گنجید. در حالی که دو هواپیما با سرعت هر چه تمام میکوشیدند خاک دشمن را ترک گویند، ناگهان صدای برخورد موشک به بخشی از بال راست هواپیمای شماره کی، عباس را به خود آورد. هواپیما ناگهان بر اثر برخورد موشک عراقی‌ها حدود ده متر به سمت بالا پرتاب شد. منصور کاظمیان خلبان کابین عقب فریاد زد: ما رو زدند.
عباس دستور داد: کوچک‌ترین تغییر در نشان دهنده‌ها را به من گزارش کن و هر چه م. یگم عمل کن.
منصور: چشم قربان.
منصور در حال گزارش چگونگی سیستم‌ها بود و هنوز مسافت چندانی طی نشده بود که بار دیگر بخشی از دم هواپیما مورد اصابت موشک قرار گرفت و منصور فریاد زد: دوباره زدند.
نشا ندهنده‌ها از وضعیت بد هواپیما خبر می‌دهند.
فشار به پایینترین حد رسید.. سیستم روغن هیدرولیکار نمی‌کند... منصور نگاهی به بال هواپیما کرد و گفت: بخشی از بال هواپیما آتش گرفته چه دستوری می‌دهید قربان؟
عباس: در حالت صد درصد پس سوز میزارم، شاید بتونه ما رو تا جایی برسونه.
عباس با استفاده از پس سوز بر سرعت هواپیما افزود، اما اثری نداشت. هواپیما در میان شعله آتش می‌چرخید. بخش دیگری از دم هواپیما نیز در حال سوختن بود. بوی سوختن اجزای هواپیما هوای نامطلوبی را در درون کابین ایجاد کرد و تنفس را برای آنان مشکل ساخت.
منصور: قربان، هواپیما تعادل خودش را از دست داده، چه دستوری می‌دهید؟
عباس: می‌تونی ایجکت کنی؟
منصور: شما چی قربان؟
عباس: من قبلا بهت گفته بودم، نم یخوام تن به اسارت بعثی‌ها بدم.
منصور: پس من هم کنارتون می‌مونم.
عباس: نه، این کارو نکن. شانس نجات تو به مراتب بیشتر از منه. در صورت اسارت با تو کاری ندارند.
منصور:، ولی قربان من حاضر نیستم هواپیما را ترک کنم.
عباس: گفتم وقت تعارف نیست، آماده باش. عباس پس از این که از آمادگی کامل همکار خلبانش برای پریدن از هواپیما آگاه شد اعلام کرد: آماده؟
منصور: آماد هام قربان.
عباس: حالا دسته ایجکت انفرادی رو بکش.
منصور که از قبل حالت پرش به خود گرفته بود، به طور خود کار آماده خروج از کابین شد. اما ناگهان بر اثر انفجار کپسو لهای راکت زیر صندلی پران، کاناپی هواپیما با صدای خشکی که ناشی از عمل کردن راکت‌های زیر صندلی هواپیما از درون کابین بود، منصور کاظمیان را با سرعت سرسام آوری به بیرون هواپیما پرتاب کرد.
در آن لحظه عباس حال و هوای دیگری داشت. از یک طرف به سرنوشت نامعلوم همکار خلبانش که تا این لحظه او را به خوبی در انجام فرامین یاری کرده بود می‌اندیشید و از طرف دیگر به وضعیت بد هواپیمای متلاشی شده و سرنوشت نامعلوم خود.
اندکی سمت گرفت تا از وضعیت همکارش با خبر شود و پس از اطمینان از اینکه چتر نجات سایه‌ای از امید بر سر همکارش گستراند تا حدودی آسوده خاطر شد.
سرانجام تلاش خلبان جسور برای سالم به مقصد رساندن هواپیما به نتیجه نرسید. او در آخرین تماس با محمود اسکندی خلبان هواپیمای شماره دو اعلام کرد: هواپیما آتش گرفته و دچار واماندگی شدید شده. کابین عقب به دستور من هواپیما را ترک کرد، اما من حاضر به ترک هواپیما نیستم. میرم به سمت هدف ثانویه.
محمود که پس از عملیات موفقیت آمیز روحیه اش دو چندان شده بود و با خوشحالی و به سرعت و با غرور در حال ترک آسمان بغداد بود، با شنیدن پیام همکارش متعجب شد و چهره درهم کشید
محمود: شماره یک، پیام مفهوم نبود، تکرار کن، کدام هدف ثانویه، هنگام توجیه به چیزی اشاره نشده بود. کجایی؟
عباس: ۲۰ درجه به راست.. ساعت ۷ بامداد.. کمی بالا.. من در ۵۰ مایلی جنوب بغداد به سوی محل برگزاری اجلاس سران در حرکت هستم.
شهید عباس دوران از ولادت تا شهادت
نگرانی در پایگاه هوایی همدان
تا آن ساعت هیچ یک از مسئولان عملیات پایگاه همدان نمی‌دانستند چه اتفاقی خواهد افتاد و نتیجه مأموریت عباس دوران و همراهانش چه خواهد شد. فرمانده و مدیر عملیات و کسانی که با نحوه اجرای عملیات هوایی آشنایی دارند، به خوبی میدانند که برای مدیران و طراحان و هدایت کنندگان این گونه عملیات، دشوارترین دقایق از هنگامی آغاز میشود که هواپیما‌ها را طبق برنامه به سوی اهداف گسیل می‌دارند، حال باید در انتظار بمانند تا پس از مدتی به تدریج با تماس دوباره از طریق رادار و پست‌های شنود از خبر سلامت و بازگشت به موقع آنان آگاه شوند. این حالت انتظار، سنگی نترین فشار‌های روحی را به افرادی که در پس تهای فرماندهی و مراکز کنترل مشغول انجام وظیفه هستند وارد می‌سازد و بی صبری و اشتیاق آمیخته با تشویش پنهان به جان آدمی چنگ می‌اندازد و تا پایان عملیات لحظهای آرام و قرار باقی نمی‌گذارد.
معمولا فرماندهان پایگاه و معاونان علمیات در این گونه مواقع دائم با محاسبه سرعت و مسافت، زمان رفت و برگشت هر دسته پروازی را معین و با در نظر گرفتن ساعات برخاستن هواپیما‌ها سعی می‌کنند زمان مراجعت هر یک از دسته‌های پروازی را محاسبه و زمان تقریبی عبور آنان از مرز و اخذ تماس مجدد را تعیین کنند. دیده بان‌های منطقه و افسران رابط پدافند هوایی مستقر در پست فرماندهی موظفند زمان‌های تقریبی خروج هواپیما‌ها از مرز و بازگشتشان را بیدرنگ به ستاد‌های فرماندهی مخابره نمایند. پست شنود و رادار خبر داد که از لحظه خروج هواپیما‌های عباس و همرزمانش و همچنین هواپیما‌هایی که از پایگاه‌های دیگر به خاک دشمن یورش برده‌اند، وضعیت مناطقی در داخل خاک عراق چند بار قرمز شده است.
همچنین در آن لحظات در خصوص فعالیت هوایی دشمن و حملات آ. نها به برخی از نقاط داخل کشورمان گزار شهای متعددی به پست فرماندهی واصل شد که چندان مهم نبوده است.
شکی نیست که سرهنگ خلبان عباس دوران در آن عملیات و پس از حمله په پالایشگاه الدوره بغداد، به راحتی میتوانست با استفاده از صندلی پران و با استفاده از چتر نجات، هواپیمای سانحه دیده را ترک کند. او دستور ترک هواپیما را به کابین عقب خود داد، اما همان طور که از قبل گفته بود حاضر نشد تا باقی عمرش را به اسارتی تلخ بسپارد. در حالی که با غرش سهمگین هواپیمای خود و بمباران پالایشگاه الدوره و شکستن دیوار صوتی بر فراز شهر بغداد، پایتخت عراق را نا امن و عرصه تاخت و تاز خود قرار داده بود، خبرنگاران رسانه‌های بین المللی را شگفت زده کرده بود، همچنان میکوشید هواپیمایش را به یکی از تاسیسات مهم عراق که فاصله چندانی با محل برگزاری اجلاس سران غیر متعهد‌ها نداشت بگوبد.
با وجودی که بمب و فشنگی در اختیار نداشت، این بار خود را به بمبی در کابین هواپیما تبدیل کرد تا نوع رسالت فداکاری اش را در مورد ایران عزیز را به نمایش بگذارد، و با آخرین ضربه به وسیله تنها سرمایه اش که جانش بود، اوج اخلاص و ایثار و از جان گذشتگی را به نسل‌های آینده نشان دهد. عباس خواست تا زمانی که ایران سرافراز همیشه زنده است، زنده بماند.
بود گاهی که مردی آسمانی
به جانی سرفرازد لشکری را
نهد جان در یکی تیر و رهاند
زننگ تیره روزی کشوری را
عباس که دیگر نه بمب و نه مسلسلی در بساط داشت، با غرش سهمگینی کوشید خود را به سمت ساختمان محل برگزاری اجلاس که در اتاق جنگ پایگاه همدان با کدی به عنوان هدف ثانویه بر روی نقشه برای خود با خودکار قرمز ضربدر کشیده بود برساند. ولی هواپیما تعادلش را از دست داده بود و به سختی کنترل میشد. در حالی که با هر دو دست استیک فرمان را به سمت خود می‌کشید تا سر هواپیما را در افق نگه دارد و از سقوط و شیرجه آن به سمت زمین جلوگیری نماید، همچنان به سمت یکی از تأسیسات مهم عراق در نزدیک محل اجلاس به پیش تاخت. در آن ثانیه‌های
واپسین، و با چشم بصیرت زندگی کوتاه خویش را بازنگری کرد. این زندگی کوتاه همچون صفحه سینما از مقابل دیدگانش گذشت و همچنان که هواپیما با سرعت برق به پیش می‌تاخت، روح او نیز به آسما نها عروج کرد، تا کنار شهداء و اولیا و صدیقین جای گیرد.
رسول رحمتی
انتهای پیام/
