گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: اسارت امری اجتناب ناپذیر در جنگ است. در دوران دفاع مقدس نیز چند ۱۰ هزار اسیر بین سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۹ در بند زندان‌های عراق بودند. عراق مجموعاً بیش از ۲۰ محل برای نگهداری اسرا تشکیل داده بود. در خاطرات تمام اسرا، روز‌های تلخ و شیرینی زیادی وجود دارد. روز‌های شیرین‌شان خلاصه می‌شد در خبر پیروزی رزمندگان در میدان‌های نبرد، اما روز‌های تلخ‌شان هر روز بیشتر و بیشتر می‌شد. چیزی که به شدت مشکلات اسارت می‌افزود، اردوگاه‌های بعثی بود. این اردوگاه‌ها به نحوی ساخته شده بودند که نور کمتری به اسرا برسد. ساختمان به گونه‌ای طراحی شده بود که اسیر در آن احساس راحتی نکند. در ادامه به طراحی اردوگاه‌های بعثی و برخورد نیرو‌های بعثی با اسرا پرداختیم که می‌خوانید:
۱- اردوگاه‌های منطقه رمادیه
معمولاً دولت‌های در حال جنگ، بیشتر اردوگاه‌های اسرا را در دورترین منطقه از مرز‌ها می‌سازند. بنابر گفته بسیاری از اسیران که در سال‌های اول جنگ به اسارت دولت عراق درآمده بودند، عراق اولین اردوگاه خود را در منطقه‌ای کویری با آب و هوای گرم و خشک در استان «الانبار» برپا کرده بود که مرکز آن شهر رمادیه بود. اولین جایگاه آزادگان در اطراف این شهر بنا شده بود و ۱۶ اردوگاه در این استان وجود داشت.
ساختمان‌هایی مکعب مستطیل شکل در ۲ طبقه که هر طبقه چهار آسایشگاه ۶*۱۷ متر داشت و رنگ قرمز زننده‌ای به صورت دو نوار بر بالای هر طبقه کشیده شده بود. برای جلوگیری از نشست زمین یا زلزله، ساختمان‌ها را در دو بلوک همانند و جدا از هم با فاصله‌ای کمتر از ۱۵ سانتی‌متر درست کرده بودند. این شکاف مکان مناسبی برای خفاش‌های بزرگ بود که شب‌ها محوطه را پر می‌کردند. خفاش‌هایی که پوستشان زیر نور، بازتاب قرمز رنگی داشت. فضله آنان و بوی تعفنی که از آن شکاف‌ها برمی‌خاست تهدیدی برای سلامت آزاده‌ها بود، اما رژیم بعث به این امر اهمیتی نمی‌داد.
هوای گرم و خشک تابستان و سرد و خشک زمستان از خصوصیات آن منطقه بود. وزش باد در طول سال قطع نمی‌شد. در پاییز و بهار گردباد‌هایی که خاک زرد و سرخ یا سیاه داشتند به کرات می‌وزید. در پی آن انواع بیماری‌های ویروسی و میکروبی در بین آزادگان شایع می‌شد.
در آن منطقه بارش برف چند سال یک بار و به ندرت اتفاق می‌افتاد، اما سرما بیداد می‌کرد. اردوگاه‌های زیادی در شهر رطبه از استان رمادی عراق وجود داشتند که از آن جمله می‌توان کمپ ۱۳ را نام برد. هر کمپ حداکثر دارای چهار ساختمان بود. امکانات موجود در این اردوگاه‌ها جوابگوی جمعیتی قریب به ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر نبود.
هر آسایشگاه بین ۵۰ تا ۶۰ نفر اسیر را در خود جای می‌داد که به هر کس جایی بیشتر از ۲ وجب نمی‌رسید. برخی مجبور بودند شب تا صبح روی یک شانه بخوابند تا مزاحم دیگری نشوند. تمامی اردوگاه‌هایی که به تدریج در شهر رمادیه برپا می‌شدند، با اندکی تفاوت در تعداد ساختمان‌ها و مساحت محوطه، وضعیت جغرافیایی مشابهی داشتند. تنها حُسن این اردوگاه‌ها نسبت به اردوگاه‌های شهر موصل این بود که از لابه‌لای سیم خاردار‌ها امکان تماشای بیرون از اردوگاه برای آزاده‌ها وجود داشت.
اردوگاه‌های منطقه موصل
شهر موصل، دومین منطقه‌ای است که برای نگهداری آزادگان انتخاب شده بود. شهر موصل مرکز استان نینوا و یکی از ۱۶ استان الانبار بود که اکثر جمعیت آن طرفدار صدام بودند. چند قلعه پیش‌ساخته در این منطقه وجود دارد که رژیم بعث از این قلعه‌ها برای نگهداری اسرا استفاده می‌کرد. به نقل یکی از آزادگان، این چهار قلعه یک شکل بوده و با اندازه‌های متفاوت، با ارتفاعی نزدیک به ۱۰ متر که از چهار طرف بسته بود، ساخته شده بود که جمعا نزدیک به پنج هزار آزاده را در خود جای داده بود.
این آسایشگاه‌ها بیشتر به انبار‌ها شبیه بودند و هر کدام بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر آزاده را در خود جای داده بود. این تراکم جمعیت همواره با اعتراض شدید آزادگان رو به رو می‌شد. با فشار‌های صلیب سرخ، رژیم صدام مجبور شد که این تعداد را کاهش دهد.
دیوار‌های قطور قلعه‌ها امکان هر گونه مشاهده مناظر بیرون را از آزاده سلب کرده بود. در پشت دیوار‌های آسایشگاه‌ها نزدیک به سقف، پنجره‌های کوچکی قرار داشت که بعد از مدتی همه آن‌ها را با بلوک مسدود کردند. فقط یکی دو سالن خالی که انبار وسایل عراقی‌ها بود پنجره‌اش به بیرون باز بود. هوای معتدل منطقه موصل با زمستانی نسبتا سرد و بدون برف، وضعیتی بدتر از رمادیه را برای آزادگان فراهم می‌کرد. حسن این اردوگاه این بود که در این منطقه، از طوفان‌های غبارآور رمادیه خبری نبود. رژیم بعث، اسرایی را که دچار بیماری‌های صعب العلاج می‌شدند، به این اردوگاه منتقل می‌کردند.
آسایشگاه‌ها آفتابگیر نبودند و از لحاظ نور و تهویه مشکل داشتند. هوای داخل آسایشگاه‌ها غالبا آلوده بود و تهویه‌هایی هم که نصب شده بودند، تاثیر به‌سزایی نداشتند، لذا میزان ابتلا به بیماری‌های ریوی و بینایی بالا بوده است. اما صرف نظر از مشکلات آسایشگاه‌ها، آنجا محل بسیار مناسبی برای اجرای برنامه‌های مخفی آزادگان به شمار می‌رفته است. درصد زیادی از اسرا هنگام آزادی سواد خواندن و نوشتن و روخوانی قرآن را آموخته بودند.
اردوگاه موصل ۲ حدود هزار و ۷۰۰ نفر از اسرا را در خود جای داده بود که اکثر آن‌ها نیرو‌های سپاهی و بسیجی عملیات خیبر بودند. تعدادی از برادران ارتشی نیز در میان‌شان بودند. با توجه به ضربه سختی که عملیات خیبر به رژیم بعثی عراق وارد ساخت، این رژیم از ابتدا با خشونت و رفتاری وحشیانه با اسرا برخورد کرد. رفتاری که نمونه آن با اسرای دیگر کمتر دیده می‌شد.
فاصله شهر موصل با مرز‌های جمهوری اسلامی نسبت به رمادیه کمتر بود و خبر‌های رسیده از وضعیت ناآرام شمال عراق، فکر فرار را در دل آزادگان تقویت می‌کرد، اما ضریب حفاظتی قلعه‌ها بسیار بالا بود.
اردوگاه‌های منطقه تکریت
منطقه‌ای در نزدیکی شهر تکریت در استان نینوا، سومین منطقه برای نگهداری اسرا بود. از نظر جغرافیایی این اردوگاه‌ها حدود ۱۰ کیلومتری شهر تکریت و نزدیک کویر واقع شده بودند و حدود ۷۰ کیلومتر با شهر موصل فاصله داشتند. بنا بر اظهارات اسرا، در آن منطقه پادگان نظامی بزرگی بود که حدود ۱۷ کمپ در آن قرار داشت. بیشتر اسرای آن در پاتک ۲۱ تیر ۶۷ توسط منافقین به اسارت نیرو‌های عراقی درآمده بودند.
بیشتر اسرای مجروح در زمان انتقال از جبهه بدون هیچ‌گونه پانسمانی به آسایشگاه‌های این اردوگاه مذکور آورده می‌شدند که در قسمت بهداری و اتاق مجروحان با وسایل بهداشتی بسیار کم درمان می‌شدند. در چنین شرایطی مجروحان دچار بیماری‌هایی اعم از اسهال خونی، عفونت کلیه و ... می‌شدند.
در جنگ عراق و کویت تعدادی از اسرای کویتی را نیز به قسمتی از پادگان یاد شده منتقل کردند. سپس با کشیدن دیوار خاکی مانع برقراری ارتباط اسرای ایرانی با آن‌ها شدند.
تعدادی از ساختمان‌های این اردوگاه هر کدام در ابتدا پذیرای حدود سه هزار اسیر ایرانی بودند، در سال‌های بعدی به دلایل مختلف از جمله بیماری به تعداد هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار نفر تقلیل پیدا کرد.
اردوگاه ۱۶ مخصوص مفقودان بود که اسرا حدود ۲۷ الی ۳۰ ماه در بدترین وضع، زیر شکنجه و بدون هیچ خبری در مقابل دشمن، مردانه ایستادگی کردند. اردوگاه‌های دیگری نیز مانند تکریت ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ نیز به همین ترتیب وجود داشت.
انتهای پیام/ ۱۳۱
