مداح نباید برای گریاندن مخاطب به هر شعر و مطلبی متمسک شود

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس به نقل از «تسنیم»، پیرغلامان و ذاکران قدیمی اهل بیت علیهم السلام تجربه‌های ارزشمندی برای انتقال به مداحان نسل جوان و حتی مردمی دارند که در هیئت‌ها و مجالس عزاداری ائمه اطهار علیهم السلام شرکت می‌کنند؛ تجربه‌هایی که هر کدام می‌تواند مسیر را برای عرض ارادت مخلصانه و بندگی صحیح فراهم کرده و مسیر سلوک را هموار کند.

خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگو با حاج اکبر بازوبند، پیرغلام و ذاکر قدیمی اهل بیت علیهم السلام به بررسی عوامل مؤثر بر مداحی موفق پرداخته است. آن طور که این ذاکر امام حسین (ع) توضیح می‌دهد، یکی از مسئولیت‌های اصلی مداح توجه به همین موضوع است که شعر‌های غنی بخواند که از وهن و توهین و خرافات دور باشد. البته گاهی در بعضی از مجالس دیده می‌شود که مداحان تازه‌کار شعر‌هایی را می‌خوانند که با شأن و منزلت حضرت سیدالشهدا (ع) منافات دارد. مداح نباید برای گریاندن مخاطب به هر شعر و مطلبی متمسک شود. بلکه باید شأن اهل بیت علیهم السلام را در نظر بگیرد و مطابق با منزلت آن بزرگان مدیحه‌سرایی کند.

این پیرغلام حضرت سیدالشهدا (ع) از مجالس روضه و هیئت‌های قدیم یاد می‌کند و می‌گوید: در قدیم این طور بود که در جلسه جامعه مداحان به یک پیرمردی که سال‌ها ذاکری اهل بیت علیهم السلام را کرده بود، می‌گفتند که او بخواند و بقیه گریه می‌کردند و سینه می‌زدند. او هم با چشمان گریان مداحی می‌کرد و در این کار اخلاص داشتند. البته امروز هم مداحان بسیار خوبی داریم. بعضی مداحان هستند که بدون وضو مداحی نمی‌کنند. این در حالی است که برای مداحی داشتن وضو ضروری نیست. اما آن‌ها ادب را رعایت می‌کنند تا در کارشان اخلاص داشته باشند که این خیلی خوب است.

با روضه حضرت سیدالشهدا (ع) قد کشیدیم

به عنوان پیرغلام اهل بیت (ع) و کسی که عمر خود را صرف ذاکری و مداحی امام حسین (ع) کرده، فکر می‌کنید اصالت دینی و فرهنگ اسلامی در خانواده تا چه اندازه می‌تواند در گرایش نسل‌های جدید به فرهنگ حسینی مؤثر باشد؟

برای اینکه یک کودکی در بزرگسالی عاشق امام حسین (ع) و نوکر این خانواده گرامی باشد، چند عامل اثر دارد: لقمه حلال و خانواده مؤمن و حسینی. هرچند که عوامل بیرون از خانه هم در تربیت بچه‌های ما مؤثر است، اما اگر لقمه‌ای که بچه در خانواده می‌خورد، پاک و حلال باشد و خانواده مؤمن و اهل هیئت و دین باشند، تأثیر زیادی در گرایش نسل جدید به هیئت و مسجد دارد.

خود شما که متولد و بزرگ شده شهر یزد هستید، در چه فضایی رشد کردید؟

مردم یزد از قدیم مردم متدینی بودند. من در خانواده باایمان و معتقدی به دنیا آمدم و فضایی که در آن بزرگ شدم، فضای حسینی بود. مردم یزد به شدت پای‌بند اعتقادات و فرهنگ دینی و حسینی هستند. اکثر آن‌ها آنقدر عاشق امام حسین (ع) هستند که باید در تمام طول سال هر از گاهی و بعضی مردم هر روز به مجلس روضه بروند. خیلی از آن‌ها صبح خود را با روضه امام حسین (ع) شروع می‌کنند، تا برای امام حسین (ع) اشک نریزند، چای روضه را نخورند، سلام بر امام شهید خود ندهند، کسب و کار و زندگی خود را شروع نمی‌کنند. برکت زندگی‌ها هم از همین حسینی بودن است.

اصلاً چای صبحانه خیلی‌ها همان چای روضه است که بعد از سلام بر حضرت سیدالشهدا (ع) و اشک چشم در عزای آن حضرت صرف می‌کنند.

ما هم در چنین فضایی به دنیا آمدیم و بزرگ شدیم. یادم هست وقتی کم‌سن و سال بودیم با بچه‌های هم سن و سال خودمان به پشت بام خانه‌ها می‌رفتیم، پارچه سیاهی که معمولاً چادر مشکی مادرمان بود آویزان می‌کردیم تا جایی مثل هیئت داشته باشیم. یکی از ما روضه می‌خواند و بقیه سینه می‌زدند. درواقع عشق به امام حسین (ع) را در همان بازی‌های بچگانه و بلکه عاشقانه تمرین می‌کردیم.

مداحی از دوران کودکی

از همان کودکی مداحی می‌کردید؟

تقریباً ده ساله بودم که مداحی کردم. خانه‌ای بود که به خانه قناد‌ها مشهور بود و من اولین بار در آنجا خواندم. وقتی وارد خانه شدم به سمت حوض وسط حیاط رفتم و بچه‌ها دورم را گرفته بودند. یک ظرف برداشتم از آب حوض پر کردم و گفتم «یا حسین (ع)! بچه‌های تو تشنه بودند.» نمی‌دانم با همین دو سه کلمه که خدا بر دهان من گذاشت چطور مجلس گرم شد و همه به گریه افتادند و شور حسینی را درک کردند.

این شور را تا جوانی هم حفظ کردید؟

بله. سال ۴۲ من در خدمت سربازی بودم و شلوغی‌های آن سال با عاشورا و ماه محرم مصادف شده بود. به یاد دارم که بچه‌های گردان از من خواستند مداحی کنم تا بقیه هم سینه بزنند. حدود چهل نفری بودیم و بچه‌ها می‌خواستند با نظم برویم. اما من گفتم این نوع نظم را رها کنید. کفش‌ها را درآوردیم و با پای برهنه راه افتادیم و روضه می‌خواندیم. همین طور در خیابان می‌رفتیم و می‌خواندیم که «محلا محلا یا ابن الزهرا» همان چهل نفر بودیم، ولی وقتی به میدان رسیدیم، حدود پنج شش هزار نفر شده بودیم. همه مردم به ما پیوسته بودند و با ما تکرار می‌کردند و می‌خواندند و اشک می‌ریختند.

همان شب در خواب، یکی از سید‌های محل‌مان را دیدم که گفت: تو آزادی برو. حدود دو ماه خدمت کرده بودم که افسر صدایم زد و گفت: حکم معافی‌ات آمده است.

اخلاص، شرط اصلی نوکری امام حسین (ع) است

در این مداحی‌ها و روضه‌خوانی‌ها از شخص خاصی پیروی می‌کردید؟

معمولاً حاج نادعلی کربلایی برایم الگو بود. او را می‌شناختم، روضه‌هایش را گوش می‌دادم و خیلی چیز‌ها از او آموختم. اما این روز‌ها بیشتر شعر‌ها را از کتاب خزائن الاشعار می‌خوانم که یک کتاب قدیمی است، ولی قصیده‌های بسیار پرمفهومی دارد.

پس این طور شد که مداح و پیرغلام امام حسین (ع) شدید.

ما خودمان را به پیرغلامان اصیل چسبانده‌ایم و سعی می‌کنیم از آن ذاکران مخلص درس بگیریم. مداحی قدیمی بود که سال‌ها قبل از دنیا رفت به نام حاج کریم ابراهیمی. یک بار در بقیع به زیارت رفته بودم که دیدم ایشان در گوشه‌ای تنها نشسته و برای دل خودش می‌خواند و اشک می‌ریزد.

آنقدر مسن بود که تعجب کردم آیا همین مرد بود که در هیئت‌های قدیم بدون بلندگو در میان انبوه جمعیت روی چارپایه می‌رفت و مداحی می‌کرد؟! به او گفتم حاج کریم! یک عمر برای مردم خوانده‌ای و مردم فیض برده‌اند. امروز می‌خواهم من بخوانم و تو گریه کنی. چند نفری جمع شده بودند. رو به بقیع کردم و خطاب به حضرت زهرا سلام‌الله علی‌ها عرض کردم: این مرد یک عمر برای حسین تو عزاداری کرد و امروز پیرغلام در خانه شما شده، به خاطر او هم که شده یک نظری به ما بیندازید. مجلس خوبی در کنار بقیع داشتیم و از اخلاص او بهره می‌بردیم. زمانی هم که از دنیا رفت و می‌خواستند بدنش را غسل بدهند، من برایش روضه خواندم.

هر جای دنیا که باشیم وقتی منصب و موقعیت شغلی را از پزشک و مهندس و قاضی بگیرند، دیگر هیچ ندارد، ولی در خانه امام حسین (ع) این طور نیست. اگر برای ارباب یک عمر نوکری کنی، تازه زمان جان دادن مدرک مهمی در دست داری و به عنوان نوکر پذیرفته می‌شوی. البته اگر نوکر بااخلاصی بوده باشی. این آبرویی است که از هر آبرویی بالاتر و باعزت‌تر است.

ضرورت استفاده از اشعار غنی

به شعر‌هایی که در مجالس عزاداری و هیئت‌ها خوانده می‌شود، اشاره کردید. مداح و ذاکر اهل بیت (ع) تا چه اندازه مسئولیت دارد در انتخاب اشعار و مضامین آموزشی و معرفتی در هیئت‌ها دقت داشته باشد؟

یکی از مسئولیت‌های اصلی مداح توجه به همین موضوع است که شعر‌های غنی بخواند که از وهن و توهین و خرافات دور باشد. البته گاهی در بعضی از مجالس دیده می‌شود که مداحان تازه‌کار شعر‌هایی را می‌خوانند که با شأن و منزلت حضرت سیدالشهدا (ع) منافات دارد. مداح نباید برای گریاندن مخاطب به هر شعر و مطلبی متمسک شود. بلکه باید شأن اهل بیت علیهم السلام را در نظر بگیرد و مطابق با منزلت آن بزرگان مدیحه‌سرایی کند.

اینکه امام حسین (ع) به برادرش حضرت ابوالفضل العباس (ع) می‌گوید جانم به قربانت، به دلیل نسبت برادری نیست، بلکه به علت جانفشانی و اوج معرفت آن حضرت است. حتی جانفشانی‌های حضرت زینب سلام‌الله علی‌ها همین طور است. هرچند که امام حسین (ع) برادر آن حضرت بوده، اما ولایت پذیری و دفاع حضرت زینب سلام‌الله علی‌ها از امام زمان خود سرمشق ماست و باید در جلسات برای مردم عنوان شود.

در گذشته معمول بوده که مداحان و ذاکران اهل بیت علیهم السلام وقتی می‌خواستند شعری را در هیئت و مقابل مردم بخوانند، آن را حفظ می‌کردند.

من هنوز هم شعر‌ها را حفظ می‌کنم. البته گاهی پیش می‌آید مداحانی شعر‌ها را از روی کاغذ می‌خوانند و این کار هم اشکالی ندارد. چون گاهی حجم اشعار و مفاهیمی که می‌خواهند در هیئت بخوانند زیاد است و مداح باید چند ساعت شعر‌های متنوع و پرمفهوم بخواند. در این صورت ناچار است از روی کاغذ بخواند. هرچند به نظر می‌رسد از حفظ خواندن بهتر است و تأثیر بیشتری بر مخاطب دارد.

تحول در هیئت‌ها و مجالس عزاداری در طول سال‌ها

البته من قبلاً این را نمی‌گفتم، ولی یک بار در محضر مقام معظم رهبری بودیم که ایشان فرمودند: آقای فلسفی سال‌ها قبل یک تکه کاغذ از جیب خود درآوردند و حدیثی را از روی کاغذ خواندند و سنت غلط را شکستند. از رو خواندن حدیث باعث می‌شود که گوینده کمتر خطا کند و مطلب را درست و بدون نقص بخواند.

البته بعضی مداحان قدیمی معتقد هستند که باید شعر را از حفظ خواند، نه از روی کاغذ. ولی به هر حال بعضی از مداحان جوان از روی کاغذ می‌خوانند. در قدیم حتی بد می‌دانستند که مداح حرف بزند، بلکه می‌گفتند مداح باید از اول تا آخر هیئت باید شعر بخواند و آن هم از حفظ.

با این توضیحات، هیئت‌های امروز چقدر با هیئت‌های قدیمی تفاوت دارد؟

در قدیم این طور بود که در جلسه جامعه مداحان به یک پیرمردی که سال‌ها ذاکری اهل بیت علیهم السلام را کرده بود می‌گفتند که او بخواند و بقیه گریه می‌کردند و سینه می‌زدند. او هم با چشمان گریان مداحی می‌کرد و در این کار اخلاص داشتند. البته امروز هم مداحان بسیار خوبی داریم. بعضی مداحان هستند که بدون وضو مداحی نمی‌کنند. این در حالی است که برای مداحی داشتن وضو ضروری نیست. اما آن‌ها ادب را رعایت می‌کنند تا در کارشان اخلاص داشته باشند که این خیلی خوب است.

به همین دلیل است که می‌بینیم نفس بعضی مداحان این اندازه سوز دارد. در قدیم گاهی یک مداح یک مصراع یا یک بیت می‌خواند و کل محجلس با همان یک بیت شعر اشک می‌ریخت و مطلب را درک می‌کرد. حاج حسن ذوالفقاری این طور می‌خواند. اما امروز می‌بینیم گاهی مداح ساعت‌ها روضه‌خوانی می‌کند، اما تأثیری در مخاطب ندارد. این هم به دلیل خلوص مداح است که سوزش و نفسش این اندازه اثر دارد.

انتهای پیام/ 113