به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، در تمام جنگ‌های دنیا موارد مختلف قابل توجهی وجود دارد که یکی از آن‌ها بحث اسرا است. در جنگ تحمیلی، نیرو‌های زیادی از ایران و عراق به اسارت درآمدند، اما موضوعی که شایان توجه است، نحوه نگهداری از آن‌هاست که تفاوت‌های زیادی با هم داشتند. در هفته دفاع مقدس جا دارد که به ایستادگی و مقاومت اسرا در زندان‌ها و اردوگاه‌های بعثی بپردازیم؛ از این با سرهنگ حسین فروتن‌نژاد مدیر اسبق کمیسیون اسرا و مفقودین جنگ تحمیلی گفتوگو کردیم که در ادامه مامحصل گفتوگو را می‌خوانید:
نحوه رفتار نیرو‌های بعثی با اسرای ایرانی
رژیم بعثی عراق با زیر پا گذاشتن کلیه قوانین و قواعد اسلامی و بین‌المللی ذکر شده، نه تنها بدترین رفتار‌ها را نسبت به اسیران ایرانی روا داشت؛ بلکه آن‌ها را از ابتدایی‌ترین حقوق انسانیشان هم محروم کرد و در بدترین شرایط زیست‌محیطی به لحاظ آب و هوا، خوراک و پوشاک، وضعیت بهداشتی و درمانی از آن‌ها نگهداری کرد. در زمان اشغال مناطق مسکونی تعداد زیادی از مردم غیر نظامی را هم اسیر جنگی قلمداد کرده و با آن‌ها نیز همان رفتار و اعمال را داشتند.
دولت عراق از بین ۳۷ هزار و ۵۳۲ اسیر آزادشده ایرانی تعداد ۲۰ هزار و ۳۱۳ نفر از آن‌ها را از نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ مخفی نگه داشت و تا زمان تبادل یعنی سال ۱۳۶۹ دولت ایران و خانواده این افراد از آن‌ها هیچ‌گونه اطلاعاتی نداشتند.
مسئولین عراقی بار‌ها مبادرت به اظهارات ضد و نقیض درباره وجود و تعداد اسرای ایرانی کرده و بواسطه عدم ثبت نام اکثریت اسرای ایرانی انواع شکنجه‌های جسمی و روحی را علیه آن‌ها اعمال کردند که شاهدین زنده آن را به وفور می‌توان در بین آزادگان سرافراز ایرانی یافت.
رفتار‌های مسئولین نگهدارنده اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراقی بقدری ضد انسانی و غیر بشردوستانه بود که هیات اعزامی دبیرکل سازمان ملل متحد به اردوگاه‌های اسرای جنگی ایران در عراق در گزارش خود به استناد سند شماره ۱۶۹۶۲/اس مورخ ۲۲ فوریه ۱۹۸۵ توسط شورای امنیت منتشر شده است درباره مشاهدات خود در عراق چنین می‌نویسد: «ما طی بازدید‌های خود از اردوگاه‌های اسرای جنگی در عراق نمونه‌های فراوانی را مبنی بر اعمال خشونت جسمانی و بدرفتاری در اردوگاه‌ها مشاهده کردیم و شنیدیم این خشونت‌ها عمدتا به زندانیان نسبت داده می‌شد. تناوب و نیز مشابهت این ادعا‌ها ما را به این نتیجه رساند که خشونت محافظین در اکثر اردوگاه‌ها معمول است. عده‌ای از اسرای جنگی دچار اختلالات شدید بینایی شدند. ما آثار زخم، کبودی و شکستگی دندان و دیگر علایم شکنجه را مشاهده کردیم».
گزارش هیات اعزامی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ که از ۱۸ تا ۲۰ آبان ۱۳۶۲ از اردوگاه موصل بازدید کرده‌اند نیز موید این نظرات است: «۴۰ تن از نگهبانان عراقی ۱۸۰ اسیر انتقالی از الرمادی را با کابل و چوب مضروب کرده‌اند. این اسیران به مدت ۲۰ ساعت بدون آب و غذا در سه سلول کوچک نگهداری شده و حتی به دستشویی نیز دسترسی نداشته و از مراقبت‌های پزشکی نیز محروم بوده‌اند.»
اردوگاه‌های پیش‌بینی‌شده ظرفیت لازم برای اسرا را نداشتند و از سطل به عنوان توالت استفاده می‌کردند و در زمستان مجبور بودند با آب سرد حمام کنند. اجازه برپایی مراسم دینی به صورت دسته جمعی و یا انجام فرائض دینی حتی به صورت شخصی را نداشتند و ده‌ها موارد دیگر که بیانگر رفتار غیر انسانی و غیر اسلامی مقامات عراقی با اسیران جنگی ایرانی بوده است.
رژیم بعثی عراق به هیچ‌وجه پایبند به تعهدات و تکالیف بین‌المللی خود نبود و اصول اخلاقی و انسانی را با بی‌اعتنایی کامل زیر پا می‌گذاشت. وظیفه هر انسان با وجدان و هر مسلمان با ایمانی است که بازگوکننده این حقایق باشد که اسرای ایرانی در عراق از ابتدایی‌ترین ضروریات حیات محروم بوده و تحت شکنجه‌های قرون وسطایی قرار گرفته‌اند.
نحوه رفتار مسئولین ایرانی با اسرای عراقی
قبل از حمله سراسری نیرو‌های عراقی به خاک ایران در تاریخ ۳۱ شهریور ۵۹ رزمندگان اسلام ۳۷ عراقی را در ماه‌های نخست آن سال به اسارت خود درآوردند که خود نشان‌دهنده تجاوزات عراقی‌ها قبل از شروع جنگ تحمیلی است.
در آغاز جنگ وظیفه نگهداری از اسرای جنگی برابر مقررات به دژبانی ارتش ج.ا.ا. سپرده شد. به تدریج به دلیل افزایش تعداد اسرای عراقی به ناچار مناطق مختلفی برای نگهداری آن‌ها پیش‌بینی شد و تا سال ۱۳۶۰ عملا کلیه امور اسرای عراقی با ارتش بود.
پس از انجام عملیات‌های پیروزمندانه فتح‌المبین، طریق‌القدس و ثامن‌الائمه (ع) و افزایش اسرای عراقی امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۱ در پیامی منشور نگهداری از اسیران عراقی را صادر کردند و فرمودند: «گرچه می‌دانم مکتبی بودن و متعهد به اسلام راستین بودن اقتضا می‌کند تا رزمندگان اسلام با اسیران جنگی و پناهندگان با عطوفت و فتوت و به گونه‌ای اسلامی رفتار کنند».
در این پیام امام (ره) ضمن پیش‌بینی رفتار بسیار بد رژیم بعث با اسیران ایرانی با سرلوحه قرار دادن رفتار پیشوایمان امام علی (ع) به برخورد خوب و اسلامی با اسیران عراقی تاکید کردند و یک روز پس از صدور این فرمان در تاریخ ۱۳ فروردین ۶۱ کمیسیون اداره اسرای عراقی تشکیل شد و از تاریخ ۱۲ خرداد ۶۲ این مسئولیت به دبیر شورای عالی دفاع حاج «محمد علی‌نظران» واگذار شد.
به منظور عملیاتی کردن منشور رفتار با اسرا در کمیسیون‌های اسرا و مفقودین کمیته‌های مختلفی همچون: کمیته بهداشت و درمان، کمیته اطلاعات، کمیته تفکیک، کمیته فرهنگی، کمیته روابط عمومی و تبلیغات، کمیته کار و کمیته تبادل تشکیل شد.
در طول دوران دفاع مقدس مسئولان ایرانی تلاش کردند تا اسیران معلول و آنان که جراحت‌های خیلی شدیدی داشتند با یکدیگر مبادله شوند، ولی طرف عراقی حاضر به همکاری نبود، ام دولت ج.ا.ا. در ۲۱ مرحله تعداد یک هزار و ۳۴۱ نفر از اسرای بیمار را یک‌طرفه آزاد کرد و نیرو‌های عراقی نیز در اقدامی مشابه ناگزیر به آزادی ۹۴۶ نفر از اسیران معلول و بیمار ایرانی شدند که تعدادی غیر نظامی زن هم در بین آن‌ها وجود داشتند.
نحوه برخورد نیرو‌های نگهدارنده اسرای عراقی در اردوگاه‌های ایرانی به گونه‌ای بود که برخی شبهات برای برخی از ایرانیان به وجود می‌آمد. شبهاتی از جمله:
۱- اسرای عراقی در اردوگاه‌ها در کلاس‌های مختلف نهضت سوادآموزی خواندن و نوشتن می‌آموختند.
۲- عده‌ای که کار و هنری بلد نبودند در کمیته کار زیر نظر هم‌وطنان خود حرفه‌های مختلفی را تجربه کرده و یاد می‌گرفتند و حتی اسرا در قبال کار خود در اردوگاه‌ها حقوق دریافت می‌کردند و با پول دریافتی خود از بوفه‌های داخل اردوگاه خرید‌های مازاد بر نیاز‌های اولیه خود را تامین می‌کردند.
۳- انجام فرائض دینی بصورت دسته جمعی و انفرادی برای کلیه اسرا آزاد بود و اسرای اقلیت دینی نیز مدام به اماکن مذهبی اقلیت دینی موجود در کشور مراجعه و آنجا اعمال دینی مربوط به خود را به جا می‌آوردند.
۴- در چندین مرحله اسرای عراقی با خانواده‌های خود در اردوگاه حشمتیه تهران ملاقات حضوری داشته‌اند که در طول تاریخ در هیچ جنگی چنین اتفاقی صورت نگرفته است.
۵- این‌گونه برخورد‌ها و رفتار‌های مشابه از سوی مسئولین دولت ج.ا.ا. با اسرای عراقی باعث شد که تعدادی از آن‌ها ضمن ابراز ندامت و پشیمانی درخواست حضور در جبهه‌های جنگ جهت مبارزه با نیرو‌های عراقی را داشته باشند که تعدادی از آن‌ها نیز در این راه به شهادت رسیده و در آرامستان‌های مختلف کشور مدفون هستند.
آمار اسرای عراقی و ایرانی
در طول هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران تعداد اسرای آزادشده از دو کشور به شرح ذیل است:
پس از قبول قطعنامه ۵۹۸ از سوی صدام از تاریخ ۲۶ مرداد ۶۹ تبادل اسرا عملیاتی شد.
۱- کل اسرای بازگشتی به کشور تحت عنوان آزادگان سرافراز ۳۹ هزار و ۱۴۰ نفر بودند.
۲- تمامی اسرای عراقی تحویل‌شده به کشور مربوط ۵۶ هزار و ۶۹۵ نفر بوده است که این تبادل بین سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۲ بین دو کشور صورت پذیرفته است.
۳- پیکر مطهر ۵۷۰ اسیر شهید در اردوگاه‌های عراق با جنازه هزار و ۱۲۴ اسیر عراقی فوت شده در اردوگاه‌های ایران تبادل شده است.
۴- تعداد مفقودین دولت جمهوری اسلامی ایران در طول دوران دفاع مقدس حدود ۱۱ هزار نفر در مقابل حدود ۶۰ هزار نفر مفقود عراقی است.
۵- بیش از ۲۰ هزار نفر از اسرای عراقی تقاضای پناهندگی به دولت ج.ا.ا. را داشتند و فرم مربوطه را پر کردند که نزدیک به ۱۰ هزار مورد آن‌ها توسط مسئولین مورد موافقت قرار گرفت.
۶- در بین اسرای عراقی اسیرانی با ملیت‌های مختلف حضور داشتند که به نیرو‌های عراقی در جنگ کمک می‌کردند جمعا تعداد آن‌ها ۲۴۷ نفر بوده که پنج نفر آن‌ها در مدت اسارت فوت کرده و سه نفر آن‌ها پناهنده و تعداد ۲۳۹ نفر نیز آزاد شدند.
انتهای پیام/ 131
