گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: «محمد دیندار» یکی از هنرمندانی است که فعالیت‌های فرهنگی و هنری خود را از سال 1365 و از دوران نوجوانی و در جریان جنگ تحمیلی آغاز کرده است. وی کارهای هنری، فیلمسازی، گزارشگری، خبرنگاری و روزنامه‌نگاری را در دوران دفاع مقدس و در روزنامه اطلاعات آغاز کرد.
فعالیت‌های وی در ستاد تبلیغات جبهه و جنگ متمرکز بود و بعدها فعالیت‌های او در آثار تلویزیونی نمود بیشتری پیدا کرد و همکاری‌های گسترده‌ای را با مجموعه‌های مختلفی چون بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، صدا و سیما و سایر دستگاه‌ها انجام داده و این فعالیت‌ها تا به امروز ادامه داشته است.
«روزهای کارون» کتابی از محمد دیندار است که به تشریح روند چگونگی برنامه‌سازی تلویزیونی دفاع مقدس می‌پردازد که در چند سال اخیر به چاپ رسیده و «یاد یاران» و «حدیث عشق» از دیگر آثار این فعال فرهنگی حوزه دفاع مقدس است که گفت‌وگویی را با وی درخصوص فعالیت‌های سینمایی انجام دادیم و در ادامه می‌خوانید؛
دفاع‌پرس: شاهدیم که با وجود مجموعه‌هایی همانند بنیاد فرهنگی روایت فتح و بنیاد فارابی و برخی از دستگاه‌های مرتبط همچنان در حوزه سینمای دفاع مقدس تولیدات منسجمی وجود ندارد این عملکرد منفعلانه به چه دلیلی است؟ آیا این رویکرد به دلیل فاصله زمانی از دوران دفاع مقدس طبیعی است یا اینکه در حوزه سیاست‌گذاری با مشکل روبرو هستیم؟
سال‌هاست در حوزه سینمای دفاع مقدس کار پژوهشی و تحقیقی انجام می‌دهم و فعالیت‌های این حوزه را رصد می‌کنم. امروزه در حوزه سینمای دفاع مقدس دچار غفلت هستیم. مدیران دولتی سینمایی در این حوزه استراتژی خاصی ندارند درحالی که در دهه‌های گذشته سینمایی دفاع مقدس پرفروش‌ترین و پرتماشاگرترین ژانر سینمایی کشور بوده است. مثلاً فیلم عقاب‌ها پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران است. امروزه می‌بینیم که فیلم‌هایی پرفروش است اما این فروش‌ها به خاطر افزایش قیمت قیمت بلیط است در حالی که تعداد تماشاگران آنها هیچ‌گاه با فیلم عقاب‌ها برابری نمی‌کند.
سینمای ایران در دو دهه گذشته تهی از قهرمان شده است/ غفلت سازمان سینمایی
سینمای دفاع مقدس در گذشته ژانری بوده که همواره مورد استقبال قرار گرفته است ولی بعد از دهه 80 مورد غفلت قرار گرفت و من در مستندی تحت عنوان «قهرمان من کو؟» به این مسائل پرداخته بودم که سینمای ایران در دو دهه گذشته تهی از قهرمان شده است و یکی از نمودهایی که ما بتوانیم قهرمانان خودمان را معرفی کنیم، سینمای دفاع مقدس است. البته ما در این مستند همه ژانرها را بررسی کرده بودیم و نشان دادیم که سینمای تاجیکستان درخصوص سعدی و فردوسی فیلم ساخته و ما از این حوزه‌ها غفلت کرده‌ایم.
در سینمای دفاع مقدس نیز موضوعات بسیاری وجود دارد که می‌توانستیم به آن بپردازیم ولی سیاست‌گذاری منسجمی دراین حوزه وجود نداشته است درحالی که ما خیلی از سینمای هالیوود، سینمای فرانسه و حتی سینمای هند شنیده‌ایم که به جنگ‌های جهانی اول و دوم می‌پردازند و سینمای هند به مبارزه مردمی با استعمار انگلیس می‌پردازد؛ چنین موضوعاتی هنوز در سینمای جهان نمود دارد ولی ما کم به این موضوعات می‌پردازیم و سازمان سینمایی وزارت ارشاد در این خصوص غفلت کرده است.
مراکزی مانند سازمان اوج به این موضوعات می‌پردازند که جای تقدیر دارد و امیدواریم بنیاد روایت فتح که زمانی در چرخه تولید فعال بود به فعالیت اصلی خود بازگردد. در سطح دنیا برای برندسازی یک سازمان فرهنگی و خبری میلیاردها هزینه می‌شود و ما در زمینه تولیدات سینمایی چند برند در زمینه دفاع مقدس داریم که مهم‌ترین آنها «انجمن سینمای دفاع مقدس» است که چندسالی است دچار افول شده و باید دوباره به چرخه تولید بازگردد و آثار فاخری را در این زمینه تولید کند که سازمان‌های دیگر سینمایی از تولید آن ناتوان هستند.
روایت فتح بایستی در زمینه تولید مستند جدی‌تر ورود پیدا کند و نگاه‌های متنوع‌تری نسبت به فیلم‌های دهه 60 و 70 داشته باشند چراکه لازم است نگاه‌ها مقداری عمیق‌تر و جامعه‌شناسانه‌تر باشد. دلاورمردی‌های دفاع مقدس تنها از طریق فیلمنامه‌های قوی قابلیت مطرح شدن دارند تا برای نسل امروزی که نیازمند قهرمانان داخلی هستند بتوانیم الگوهایی را مطرح کنیم.
دفاع‌پرس: بسیاری معتقدند سینمای ایران در دهه 60 و 70 کشش تولیدات سینمای دفاع مقدس را داشت و به همین دلیل بود که آثاری مانند «عقاب‌ها» که مورد اشاره شما بود، مورد استقبال قرار می‌گرفت لذا مخاطبین از این آثار استقبال می‌کردند. مشخصاً سینمای دفاع مقدس امروز باید به چه سمتی حرکت کند که مورد استقبال و اقبال مخاطبین قرار گیرد؟
اینکه گفته شود علت فروش سینمای دفاع مقدس در دهه 60 و 70 به دلیل ضعف سایر ژانرهای سینمایی بوده است، غلط است. چراکه زمانی که فیلمی همانند عقاب‌ها تولید شد، دوره طلایی سینمایی ایران بود و شاهد همه ژانرهای سینمایی بودیم. مثلاً سینمای خانوادگی، سینمای کودک و سینمای طنز فعالی وجود داشت و با وجود همه این آثار مردم فیلم «عقاب‌ها» را برای دیدن انتخاب کردند. اتفاقاً ما امروزه با کمبود ژانر روبرو هستیم چراکه فقط سینمای کمدی سخیف و سینمای اجتماعی سیاه فعالی وجود دارد و در سینما به خیلی از ژانرهای مهم نمی‌پردازیم درحالی که در دهه‌های 60 و 70 ما خیلی از ژانرهایمان فعال بود و مثلاً «گل‌های داوودی»، «دزد عروسک‌ها» داشتیم و فیلم‌های خیلی خوبی در ژانرهای مختلف ساخته می‌شد ولی مردم فیلمی همانند عقاب‌ها را انتخاب می‌کردند.
امروزه تنها فیلم‌های طنزِ سخیف به مردم نشان داده می‌شود و خود به خود ذائقه مردم عوض می‌شود. استقبال از فیلمی همانند «آژانس شیشه‌ای» و سایر آثاری که حاتمی‌کیا در حوزه سینمای دفاع مقدس ساخته نشان می‌دهد مردم این سینما را دوست دارند. نگاه به سینمای دفاع مقدس باید نگاه جدیدتری باشد؛ سوژه‌هایی که در دهه‌های جنگ نمی‌شد به آنها بپردازیم امروز باید بتوان به آنها پرداخت و مباحثی مطرح شود که برای مردم جذابیت بیشتری داشته باشد.
اضافه شدن بخش کودک و نوجوان به سینمای دفاع مقدس
باید از جنبه خانوادگی به دفاع مقدس پرداخت و حتی می‌توانیم شاخه سینمای کودک و نوجوان را نیز به سینمای دفاع مقدس اضافه کنیم. داستان‌ها و سوژه‌های ما در این حوزه باید به سمتی برود که برای خانواده‌ها جذابیت داشته باشد و حتی در بحث فانتزی می‌توانیم سینمای دفاع مقدس را به سمت رئالیسم ببریم. ما اگر بتوانیم تنوع سوژه‌ها را در سینمای دفاع مقدس داشته باشیم، می‌توانیم اقشار مختلفی را به سمت این سینما بکشانیم.
فیلمسازان دفاع مقدس نیز باید مقداری تلاش بیشتری داشته باشند اما آنها نیز معتقدند باید بیشتر حمایت شوند که این مسئله نیز متوجه سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی می‌شود. در کشور ما بنیاد فارابی و سازمان سینمایی وظیفه حمایت از سینمای دارند و بسیاری از چهره‌های مطرح سینما همانند «داریوش ارجمند» معتقدند که سینمای ایران به قهقهرا می‌رود اما گوش شنوایی در این زمینه وجود ندارد و سازمان سینمایی معتقد است مسیر درستی را پیش می‌رود.
دفاع‌پرس: چرا سینمای دفاع مقدس طی این سال‌ها به یک سینمای مستقل تبدیل نشده درحالی که برخی معتقدند سینمای طنز توانسته طی این سال‌ها مستقل و بدون حمایت از سازمان‌های دولتی تولیدات زیادی داشته باشد؟
اینکه گفته شود سینمای طنز مستقل است، غلط است چون من معتقدم این سینما به اشکال مختلف حمایت می‌شود. سینمای طنز در چرخه اکران حمایت می‌شود و خیلی از سالن‌های شهرداری و دولتی را اختیار می‌گیرند. اگر تحقیق درستی انجام شود متوجه می‌شویم که خیلی از فیلم‌هایی که ادعای مستقل بودن دارند، اصلاً مستقل نیستند و همواره مورد حمایت قرار گرفته‌اند. حمایت یعنی چه؟ همین‌که اجازه داده می‌شود در یک فیلم هر حرف نامربوطی گفته شود و هر صحنه نامربوطی را نشان دهند، این حمایت از فیلم نیست؟ حمایت تنها مالی و پولی نیست بلکه در مرحله ساخت و اکران حمایت‌های زیادی در جهت پیشبرد روند موفقیت یک فیلم وجود دارد.
وقتی سالن‌های زیادی در اختیار یک فیلم قرار گیرد یک نوع حمایت صورت گرفته است. باید درخصوص فیلم‌های طنز شفاف‌سازی انجام شود که آیا آثار طنز مستقل تولید شده‌اند یا نه. بعداً فرهنگسازی خیلی مهم است. وقتی یکسری فیلم طنز در سینماها اکران داده شوند مردمی که برای تماشای فیلم آمده‌اند، مجبور به انتخاب یکی از آنها خواهند شد.
استقبال از آثار طنز، گلخانه‌ای و مصنوعی است
مطرح می‌شود که از یک فیلم استقبال صورت گرفته است؛ وقتی که 85 درصد مردم ایران به سینما نمی‌روند استقبال معنی پیدا نمی‌کند چراکه سینمای امروز ایران یک سینمای ورشکسته است و استقبال از چرخه فیلم‌های طنز نیز گردش سرمایه‌ی کوچکی نسبت به سینمای ایران است. درست است عده‌ای از اکران چنین فیلم‌هایی سود میبرند اما در استقبال از این فیلم‌ها اغراق می‌شود چراکه استقبال از این آثار، گلخانه‌ای و مصنوعی است و این استقبال‌ها مقطعی خواهد بود.
در تمام دنیا فیلم‌های فرهنگی و جنگی از حمایت دستگاه‌های مربوطه برخوردارند. در آمریکا وقتی کارگردانان بزرگ می‌خواهند فیلمی درخصوص با جنگ بسازند به پنتاگون مراجعه می‌کنند؛ پنتاگون فیلمنامه را مطالعه می‌کند و از این آثار حمایت می‌کند تا سینما جلوه خوبی از آنها نشان دهد و ارتش آمریکا به دلیل اینکه سالن‌های زیادی در پایگاه‌های نظامی خود دارد؛ آنها را در اختیار فیلم‌ها قرار می‌دهد تا بیشتر دیده شوند. فیلم جنگی تنها در ایران حمایت نمی‌شوند بلکه در دنیا حمایت می‌شوند و در ایران نیز به دلیل هزینه‌های بالای ساخت چنین فیلم‌هایی نیازمند حمایت است.
سینمای دفاع مقدس یک گردان از لشکر سینمای ایران است
به هر حال کار فرهنگی خاص، نیازمند حمایت است. البته برای موفقیت در سینمای دفاع مقدس نیازمند تنوع در آثار هستیم. برخی از فیلمسازان ما به سراغ سوژه‌های تکراری در دفاع مقدس می‌روند؛ این روند نیز آسیب زننده است. برخی مواقع بیش از حد یک فیلم و سال‌های دفاع مقدس تلخ نشان داده می‌شود که آسیب زننده است. ما باید تنوع ژانر داشته باشیم و در کنار آن سینمای خانوادگی و کودک خوبی داشته باشیم. سینمای دفاع مقدس یک گردان از لشکر سینمای ایران است. اگر قرار باشد این گردان موفق عمل کند، نیاز است تمام این لشکر که شامل سینمای کمدی، سینمای خانواده است موفق باشند و در کنار آنها نیز سینمای دفاع مقدس رشد کند. تا زمانی که همه سینما انسجام نداشته باشد، سینمای دفاع مقدس نیز دچار آسیب خواهد شد.
اگر 10 فیلم خوب و عالی دفاع مقدس ساخته شود اما در کنار آنها 10 فیلم خانوادگی و کودک و اجتماعی خوب نداشته باشیم مردم فیلم‌های دفاع مقدس را نیز نخواهند دید و فیلم‌های دفاع مقدس نیز دیده نمی‌شوند و در نهایت با شکست روبرو خواهیم شد. لذا مشکل اصلی امروز مجموعه سیاست‌گذاری در سینمای ایران است؛ اگر این سیاست‌گذاری درست شود، مشکل سینمای دفاع مقدس نیز حل خواهد شد. ما امروز فیلم خوب خانوادگی نداریم؛ سینمای ایران باید طوری عمل کند که بتواند همه اعضای خانواده‌ها را به داخل سینما بکشاند درحالی که رده‌بندی‌های سنی اعمال شده برای آثار سینمایی موجب تفرقه در خانواده‌ها می‌شود چراکه در یک فیلم فرزند 12 ساله نمی‌تواند تماشاگر باشد لذا این موجب می‌شود فرزند ما در منزل به تماشای آثار خارجی بنشیند که آسیب‌های ویژه خود را به همراه دارد.
دفاع‌پرس: آینده سینمای دفاع مقدس با توجه به ورود فیلمسازان جوان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ورود فیلمسازان جوان موجب ایجاد نگاه‌های جدید در آثار سینمایی دفاع مقدس خواهد بود. وقتی یک فیلمساز جوان وارد سینمای دفاع مقدس می‌شود، از زاویه دید خودش و نگاه یک جوان می‌تواند یک سوژه جدید را رقم بزند. این مسئله می‌تواند خوب باشد البته باید باتجربه‌ها نیز حضور داشته باشند یعنی تلفیقی از جوانان و باتجربه‌ها را در کنار هم قرار دهیم. اگر بتوانیم چنین تلفیقی را بین جوانان و پیشکسوان داشته باشیم، شاهد موفقیت خواهیم بود چراکه زاویه دید مهم است.
دفاع‌پرس: اینکه جوانان فیلمسازن جنگ را از نزدیک ندیده‌اند، آسیب‌زا نیست؟
معتقدیم در ژانرهای مختلف دفاع مقدس قابلیت‌های سینمایی دارد
این مسئله به شخص و زاویه دید او بسته است. اینکه زاویه دید و تحقیقات و پژوهش چقدر در کار او جدی باشد و چقدر مطالعه داشته باشد و ارتباطی که با رزمندگان و فرماندهان جنگ داشته باشد مهم است تا بتواند به یک تصویر واقعی از دوران دفاع مقدس برسد. البته خلاقیت و زاویه دید خیلی مهم است که بتواند چیزی را به تصویر بکشاند که وارونه نباشد یعنی حقیقت دفاع مقدس وجود داشته باشد با زوایه دیدی جدید؛ ما معتقدیم در ژانرهای مختلف دفاع مقدس قابلیت‌های سینمایی دارد.
دفاع‌پرس: به نظرتان به اندازه کافی درخصوص دفاع مقدس منابع برجا مانده تا یک فیلمساز جوان بتواند در این زمینه تولید اثر سینمایی داشته باشد؟
سازمان‌های مختلفی وجود دارند که در خصوص دفاع مقدس کار می‌کنند و مطالب پژوهشی و آرشیوی زیادی دارند. باید به شکل میدانی به فرماندهان و رزمندگان دفاع مقدس مراجعه کنیم و از منابع استفاده کنیم. البته درخصوص دفاع مقدس ما به یک آرشیو مرکزی و منسجم نیازمندیم تا در روایت‌ها دچار دوگانگی نشویم و از یک آرشیو واحد بهره‌مند باشیم. برخی از مراکز منابع پژوهشی را به سادگی در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند که باید فکری در این زمینه انجام شود.
برخی موضوعات در دفاع مقدس هنوز در دسته اطلاعات محرمانه باقی مانده که باید برایشان فکری شود و مقرر شود که این محرمانه بودن تا چند زمانی است. در تمام دنیا قوانینی وجود دارد که طبق یک قاعده محرمانه بودن اطلاعات رفع می‌شود. ما نیز باید طبق یک قاعده این ناگفته‌ها را مطرح کنیم؛ خیلی از ناگفته‌های جنگ می‌تواند کمک کننده باشد و بسیاری از آنها می‌تواند در جهت نشان دادن مظلومین رزمندگان ما باشد.
سینمای دفاع مقدس و فرهنگ دفاع مقدس یک گنجینه بی انتهاست که هرقدر در آن تحقیق و پژوهش انجام شود همواره تنوع و سوژه در آن وجود دارد. من در روند تولید مستند «از آزادی تا آبادی» بعد از 38 سال که از اشغال خرمشهر می‌گذرد هنوز این شهر آباد نشده است. من با این زاویه رفتم و ورود پیدا کردم و دیدم که چقدر سوژه‌های زیادی هنوز باقی مانده است. خانه‌هایی وجود داشت که روی سقف خانه‌ها گلوله‌های کُلت وجود داشت که نشان دهنده درگیری‌های تن به تن بود. ما سوژه‌های زیادی درخصوص دفاع مقدس داریم که باید سازمان‌ها و نهادهای مربوط با آن عزم جدی داشته باشند تا این فرهنگ ارزشمند و حقانیت رزمندگانمان نمود بیشتری داشته باشد چراکه باید نشان دهیم ایستادگی آن روز ما درست بود درحالی که امروز همان کشورهای اروپایی که حمایت کننده از صدام بودند امروز نیز همان سیاست‌ها را دنبال می‌کنند.
انتهای پیام/ 121
