به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، عملیات کربلای 4 یکی از عملیات‌های دوران دفاع مقدس بود که در سال 65 در محدوده جغرافیایی جنوب خرمشهر، از جزیره مینو تا شمال پنج ضلعی در خاک عراق با رمز یا محمد رسول الله انجام شد.
این عملیات با هدف پیش روی به طرف بصره و انهدام ماشین جنگی ارتش بعث عراق، و به همت رزمندگان سپاه پاسداران صورت گرفت که با توجه به لو رفتن جزئیات آن، منجر به شکست و شهادت تعدادی از رزمندگان غیور میهن اسلامیمان شد.
پس از اتمام جنگ تحمیلی همچنان صحبت‌های بسیاری در ارتباط با چرایی و چگونگی انجام این عملیات صورت گرفته است. از این رو این موضوع بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگویی تفضیلی با «سعید وفایی مقدم» به عنوان یکی از نویسندگان، پژوهشگران و محققان حوزه جنگ در استان مرکزی به چرایی و چگونگی انجام این عملیات در سال 65 بپردازیم و آن را از دریچه نگاه محققانه این پیشکسوت جنگ مورد بررسی قرار دهیم که در ادامه می‌خوانید.
دفاع‌پرس: آقای وفایی برای ما از طرح ابتدایی و چگونگی شکل‌گیری عملیات کربلای 4 بگویید.
روند عملیات‌های دفاع مقدس به گونه‌ای رقم خورد که بعد از خیبر، عملیات‌های مهم و تاثیرگذار ما به صورت سالانه توسط رزمندگان انجام می گرفت که آن هم عمدتا در فصل زمستان و در منطقه جنوب و خوزستان بود. در طی سال عملیات های کوچک و محدود هم انجام می شد که منظور و هدف از آنها این بود که دشمن سرگرم شده و مجال حمله به ما را نداشته باشد؛ نیروهای ما نیز در پی انجام این عملیات ها اهدافی را نیز به دست می آوردند.
یک تصمیمی در شورای عالی دفاع گرفته شد، تحت عنوان اینکه ما باید یک عملیات بزرگ سرنوشت ساز انجام دهیم که منجر به پیروزی شود که از آن برای مذاکرات در شورای امنیت سازمان ملل استفاده شود. چرا که در آن برهه از زمان قطعنامه های سازمان ملل به صورت مرتب در حال صدور بود و این نیاز احساس می شد که جمهوری اسلامی در برابر آنها واکنشی را از خود نشان دهد.
پیرو این ماجرا در بهمن سال 64 عملیات والفجر هشت به انجام رسید و طی آن شبه جزیره فاو به تصرف رزمندگان اسلام درآمد. نتایج به دست آمده از این عملیات بی نظیر بود و توازن قوا را به صورت چشم گیری به نفع جمهوری اسلامی تغییر داد و سیاسیون ما نتوانستند استفاده مناسبی از این عملیات کنند. با گذشت دو ماه از این ماجرا بالاخره پاتک های دشمن در منطقه فاو تمام و دشمن از اینکه نمی تواند فاو را بگیرد مایوس شد از این رو استراتژی جدید تحت عنوان «دفاع متحرک» را مطرح کرد.
به دنبال مطرح شدن این استراتژی از سوی دشمن، چندین لشکر و گردان از سوی آنها به شکل سواره ایجاد شد تا در نقاط مختلف مرزهای مشترک به ما حمله کنند.
به طور مثال شما می بیند دو ماه بعد از عملیات والفجر هشت دوباره عراقی‌ها موفق شدند برای دومین بار مهران و قسمت های مختلفی از غرب و شمال غرب را بگیرند، و این بدان معنا بود که دشمن توانایی قابل توجهی پیدا کرده و در هر کجا که اراده کند می تواند به ما حمله کند. این موضوع مقدمه ای برای ورود ما به عملیات کربلای 4 و شکل گیری آن بود.
دفاع‌پرس: آغاز عملیات کربلای 4 در چه وضعیتی کلید خورد؟
دشمن در سال 65 وضعیتی داشت که در نقاط مختلف جبهه به ما حمله می کرد و ما باید سریع خودمان را می رساندیم و در مقابل رخنه های آنها سد می شدیم. این درحالی بود که قبلا ما در هر کجا که اراده می کردیم می توانستیم حمله کنیم اما در سال 65 این موضوع برعکس شد و این توانایی شامل حال دشمن شد.
سال 65؛ یکسال از عملیات والفجر هشت گذشته بود و نسبت به شرایط حاکم در آن دوران دو طرح مطرح بود، یک طرح این بود که رزمندگان عملیات را در منطقه فاو ادامه دهند یعنی اینکه رزمندگان که تا آن لحظه در کارخانه نمک در فاو متوقف شده بودند به پیش روی ادامه دهند که همین موضوع امکانش نبود چراکه دشمن به مقدار قابل توجهی و خارج از توان ما نیروی دفاعی در آنجا مستقر کرده بود.
طرح دوم این بود که در جبهه دیگری به دشمن بزنیم تا جبهه ای جدید در مقابل دشمن باز شود و با رخنه ای که میان سپاه سوم و هفتم عراق ایجاد می کنیم محلی از دشمن را که دارای ارزش سیاسی، نظامی و اقتصادی است مورد حمله قرار دهیم.
دفاع‌پرس: آیا توان نظامی ما در آن بازه زمانی با ارتش عراق برابری می کرد؟
در پاسخ به این سوال باید بگویم که ما در دفاع مقدس هیچوقت نتوانستیم به اندازه دشمن نیرو، تجهیزات و مهمات جمع آوری کنیم و در این موضوع در حوزه اقتصادی کاملا مشهود بود و توازنی بین ما و عراق وجود نداشت.
در تمام مدت این هشت سال مبارزه و دفاع، توان عملیاتی ما به آن صورت بود که به طور مثال می توانستیم هفتاد روز جنگ را پشتیبانی کنیم و این درحالی بود که دشمن ما با کمک هایی که از تمامی کشورها به ویژه آمریکا آدریافت می کرد می توانست دوسال پیاپی را پشتیبانی کند.
به طور مثال مثلا تانک و یا توپی که از دشمن در میدان جنگ دچار آسیب می شد سریعا جایگزین آن در میدان نبرد می شد .
در بحث نیروی انسانی نیز عراق هفت میلیون نفر مورد آموزش های نظامی خود قرار داده بود که در میدان نبرد آمادگی لازم را داشته باشند اما در مقابل ما تنها دویست گردان برای انجام عملیات داشتیم و بزرگ ترین طرحی که در راستای اعزام رزمندگان قبل از کربلای 4 انجام شد طرح سپاهیان محمد بود که به دنبال انجام آن 120 هزار نفر به جبهه اعزام شدند.
در ارتباط با امکانات دیگری نظیر پزشکی نیز در آن شرایط عراق مجهز به بیمارستان های صددرصد نظامی بود درحالی که ما بیمارستان هایی داشتیم که هم افراد نظامی و هم افراد عادی از آنها استفاده می کردند و قبل از انجام هر عملیات وزارت بهداشت به تمام شبکه های متصل خود اعلام می کرد که قرار است عملیاتی انجام شود و بیمارانی که خیلی در شرایط حادی نیستند زودتر ترخیص شده و از پذیرش بیماران جدید خودداری شود و تجهیز انبار دارویی بیمارستان ها در اولویت اصلی قرار گیرد.
هر کدام از این موارد می توانست شرایطی را فراهم آورد که منجر به لو رفتن عملیات مورد نظر شود و ما باید با در نظر گرفتن همه این شرایط و امکانات با دشمن مقابل خود می جنگیدیم.
در آن شرایط با امکاناتی که عراق به واسطه کمک بسیاری از کشورها داشت اطلاعات روز جبهه ها را به شکل کاملی به نیروهای خود می رساند و ما در مقابل تنها کمک دو کشور سوریه و کره شمالی را داشتیم که آنها هم بسته به شرایط مورد نظرشان این یاری را به ما می رساندند.
دفاع‌پرس: اگر عملیات کربلای 4 انجام نمی شد فکر می کنید وضعیت بهتری در ارتباط با استراتژی جنگی برای ما اتفاق می افتاد؟
تحت تمامی شرایطی که در بالا تشریح شد طرح عملیات کربلای 4 آماده شد و ما به دنبال این بودیم که بتوانیم در جنوب خرمشهر و آن سوی اروند رود قبل از شهر بصره به بندر ابوالخثیب حمله کنیم و آن را به تصرف خود درآوریم.
داخل اروند رود جزایر متعددی وجود داشت که چند مورد مربوط به عراق و چند مورد دیگر در حوزه نیروهای ما بود که اینها از لحاظ اقتصادی و نظامی دارای اهمیت بودند و ما اگر می توانستیم جزایری مثل ام رصاص، ام البابی، ام الطویل، جزیره ماهی و جزیره شلحه را تصرف کنیم به نوعی جای پای خود را برای عملیات های بعدی محکم می کردیم چرا که در آن زمان شلمچه هم به واسطه موانع زیادی که عراقی ها تعبیه کرده بودند قفل شده بود.
طراحی اصلی عملیات کربلای 4 به این صورت بود که از جزیره مینو که متعلق به ایران بود در اروند رود جناح سمت چپ تا پنج ضلعی که یک منطقه ای هست نزدیک پاسگاه کوتسواری یک محدوده به صورت یک زوایه قائمه، جنوبی ترین مرز ایران برای عملیات انتخاب شد و چند ماه قبل از عملیات با اشراف اطلاعاتی که نیروهای عراقی داشتند مشخص شد که از انجام عملیات اطلاع داشته و باخبرند که قرار است در این منطقه عملیات انجام شود.
انجام عملیات در فاو به همان دلایل که گفته شد و مقابله نیروهای ما در مواجه با نیروهای زرهی دشمن منتفی بود و ما هرچه که به سمت غرب فاو می آمدیم زمین بازتر و دارای گستردگی بیش تری می شد و همینطور محدوده پدافندی و دفاعی افزایش می یافت.
عملیات کربلای 4 در همچنین شرایطی طراحی و اماده شد اما عراقی ها مطلع شدند. حالا اگر ما عملیاتی انجام نمی دادیم به طور قطع با آن حجم از آمادگی که عراقی ها برای خود ایجاد کرده بودند در فاو و یا شلمچه و یا جزیره مجنون به ما حمله می کردند و با این شرایط پیش آمده ما راهی جز انجام عملیات نداشتیم حتی به قیمت اینکه این عملیات منجر به شکست در مقابل دشمنان شود.
شما وقتی میبیند که با توجه به توانتان اگر حمله نکنید دشمن بی شک به شما حمله خواهد کرد ترجیحتان بر این است که حمله کنید ولو اینکه به موفقیت هم دست نیابید، در نهایت با همه مباحثی که بود جمهوری اسلامی به این نتیجه رسید این عملیات را انجام دهد و حرف هایی که امروز پیرو این عملیات می شنویم و اینکه عده ای می گویند که جان بسیاری از جوانان به خطر افتاد حرف هایی است که امروزه گفته می شود.
این عملیات انجام شد و جالب این بود که با اینکه لو رفته بود و عراقی اطلاعات داشتند و صد درصد از چگونگی انجام آن مطلع بودند ما توانستیم در دو محور نفوذ کرده و از موانع رد شویم.
دفاع‌پرس: از استان مرکزی چه گردان هایی در این عملیات نقش آفرین بودند؟
استان مرکزی در قالب چند یگان افتخار حضور در این عملیات را داشت، در آن زمان نیروهای استان مرکزی در لشکر 17 علی ابن ابی طالب در قالب گردان های امام حسین (ع)، امام حسن (ع)، گردان روح الله، گردان امام رضا (ع) و گردان ولی عصر (عج) حضور داشتند که گردان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) مربوط به بچه های اراک، گردان امام رضا (ع) و روح الله مربوط به بچه های خمین و گردان ولی عصر (عج) شامل رزمندگان ساوه، دلیجان و محلات بود که علاوه بر این ها نیز لشکر مهندسی رزمی 42 قدر و ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی استان و گردان مهندسی و رزمی آن و همینطور رزمندگان ارتشی استان که به صورت پراکنده در یگان های ارتش حضور داشتند در این عملییات نقش آفرین بودند.
در نهایت حدود 60 نفر از بچه های رزمنده استان مرکزی در این عملیات به درجه رفیع شهادت نائل آمدند که از میان آنها می توان به شهید حجت الاسلام اکبرزاده مسئول عقیدتی لشکر 17، شهید سیدعباس میرهادی فرمانده گردان امام رضا (ع) و شهید ذبیح الله قمی اشاره کرد.
آنچه که در شان و منزلت شهدای کربلای 4 می توانیم بگوییم این است که در شب عملیات عراقی ها از پشت بلندگوها اعلام کردند که ایرانی اگر پا به میدان بگذارند به طور قطع کشته خواهند شد اما با همه اینها رزمندگان غیرتمندانه در میان نبرد حاضر شدند.
دفاع‌پرس: نقش شما در عملیات کربلای 4 چه بود؟
قبل از کربلای 4 به واسطه اینکه دشمن اشراف اطلاعاتی زیادی روی ما داشت و شنود وسیعی روی بی سیم های ما انجام می داد و در گذشته هم این را تجربه کرده بودیم که بی سیم های ما توسط آنها شنود می شوند در نتیجه مجبور بودیم که با کد و رمز صحبت کنیم.
از این رو رسته ای ایجاد شد با عنوان رابط که وظیفه آنها این بود که دو نفر همراه با موتورسیکلت و سرنشین پیغام ها را به صورت شفاهی به نقاط مختلف جبهه ببرند و پاسخ را به شکل شفاهی دریافت کنند.
این کار با دو هدف انجام می گرفت، اول اینکه از تعداد مکالمات بی سیمی کاسته و از این مکالمات به منظور فریب دشمن استفاده شود و مواردی در پشت بی سیم ها منتقل شود که دشمن را گمراه کند.
دوم اینکه چون فرماندهان باید از وضعیت خطوط درگیری آگاهی پیدا می کردند در اختیار هر موتور سوار و سرنشین دوربین فیلبرداری قرار می دادند که از تمام وقایع تصویر ضبط کرده تا به دست فرماندهان برسانند که من در آن سالها در سن 23 سالگی یکی از همین نیروهای رابط بودم.
دفاع‌پرس: با توجه به حضور شما در عملیات‌های مختلف نگاه خودتون به عنوان یک رزمنده به این عملیات چه هست؟
در واقع عملیاتی که منجر به شکست باشد جایی برای عنوان کردن و پرداختن به آن نیست، اما از دیدگاه من به عنوان یک مطلع به آنچه در کربلای 4 گذشت در واقع این عملیات را می توان شکستی پیرزومندانه در دوران دفاع مقدس دانست.
وقایع رخ داده و شرایطی که در کربلای 4 ایجاد شد بستری برای بروز اتفاقات مهمی در عملیات هایی نظیر کربلای پنج بود، به عبارت دیگر می توان گفت که بزرگ ترین دژهای دفاعی دشمن و همینطور ایده‌های نظامیه متفکران جهان در کربلای پنج شکست خورد که این نشات گرفته از عملیات کربلای 4 بود.
گفت‌وگو: مهری کارخانه
انتهای پیام/
