به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، با به کارگیری زیردریایی‌ها در عملیات‌های نظامی، فصل جدیدی در تاریخ نبرد‌های دریایی رقم خورد. زیردریایی، مهمترین عیب کشتی‌ها را ندارد که آن هم به دلیل توانایی غوطه ور شدن در زیر آب و مخفی ماندن از دید چشم‌ها و برد مؤثر سلاح‌های معمولی است.
در طی بیش از یک صد سال گذشته، توسعه زیردریایی‌ها برای مقاصد نظامی ادامه یافته و با پیشرفت فناوری در زمینه مهندسی مکانیک دریا و بعداً افزوده شدن سامانه‌های دیجیتال و موشک ها، کارایی این وسیله جنگی افزایش چشمگیری یافت.
نقش تعیین کننده زیردریایی‌ها در نبرد‌های دریایی گذشته و قابلیت‌های بالای آن در مخفی ماندن از دید دشمن و ترکیب با تسلیحات پیشرفته، امروزه آن را تبدیل به یک سلاح استراتژیک کرده است که حتی در اختیار داشتن تعداد اندکی از آن می‌تواند در زمان صلح، نقش بازدارندگی مؤثر و در زمان جنگ، برتری‌های رزمی مؤثری به دنبال داشته باشند.
با شروع جنگ سرد در قرن بیستم، گونه‌ای جدید از زیردریایی‌ها با پیشران اتمی ساخته شد. نیروی محرکه این زیردریایی‌ها از یک راکتور هسته‌ای کوچک تأمین شده و تا مدت چند سال و در نمونه‌های جدید تا آخر دوره عمر کاری نیاز به سوخت گیری ندارد و در نتیجه می‌تواند به طور نامحدود از نظر زمانی به دریانوردی بپردازد.
در دوران جنگ سرد زیردریایی‌های اتمی حامل موشک‌های بالستیک قاره پیما به عنوان ابزار مهمی برای موازنه قوا عمل کردند و حتی شوروی سابق با این موشک‌های شلیک شونده از زیردریایی اقدام به قرار دادن ماهواره در فضا کرد.
با وجود توانایی‌های چشمگیر زیردریایی‌های اتمی، زیردریایی‌های زیردریایی‌های دیزل-الکتریک مشتری خود را در نیرو‌های های دریایی دارند که به دلیل نیاز‌های عملیاتی، چون حرکت در آب‌های کم عمق، سر و صدای کمتر (با به کارگیری موتور الکتریکی در زیر آب) و قابلیت‌های تهاجمی برای درگیری با زیردریایی‌های دشمن است. ضمن اینکه کشور‌های دارنده زیردریایی اتمی، آن را برای فروش به کشور‌های دیگر ارائه نمی‌کنند.
امروزه عمده زیردریایی‌های مورد استفاده در جهان همچنان از نوع دیزل الکتریک هستند هر چند که طرح‌هایی نیز برای زیردریایی‌های تهاجمی اتمی با دوره عمر ۳۰ سال و بدون نیاز به سوختگیری ارائه شده است.
اکنون فقط شش کشور در دنیا فناوری ساخت زیردریایی‌های اتمی را در دست دارند، ولی کشور‌های بیشتری توان تولید زیردریایی‌های متعارف (غیر اتمی) را دارند.
از مزیت‌های عمده زیردریایی‌های غیراتمی نسبت به اتمی، سر و صدای کمتر و مخفی بودن آنها می‌باشد. این زیردریایی‌ها در چند رده (کلاس) طبقه بندی شده اند که متخصصان دریایی کشورمان در رده‌های مختلف، اقدام به طراحی و ساخت نمونه‌های متناسب با شرایط اقلیمی و تهدیدات پیشرو نموده اند.
تصمیم برای ساخت زیردریایی در ایران، به اوائل دوران جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران باز می‌گردد. طرحی توسط شهید چمران برای این منظور در دست اقدام قرار گرفت، اما با وجود تلاش‌های جهادی به علت پیچیدگی‌های متعدد ساخت زیردریایی‌ها ثمره نهایی نرسید.
پس از پایان جنگ سه فروند زیردریایی رده کیلو (Kilo) از روسیه خریداری شد که در دهه ۱۹۹۰ به ایران تحویل داده شدند. این زیردریایی‌ها در رده بهترین نمونه‌های دیزل-الکتریک دنیا بودند که با ۲۳۰۰ تن وزن جابجایی روی آب و تا ۳۹۵۰ تن زیر آب قابلیت حمل ۱۸ اژدر یا ۲۴ مین دریایی را دارند. شش محفظه اژدر در جلوی این زیردریایی ۷۴ متری وجود دارد. دو ژنراتور دیزل ۱۰۰۰ کیلوواتی و یک موتور ۵۵۰۰ تا ۶۸۰۰ اسب بخار در زیردریایی کیلو به کار گرفته شده است.
زیردریایی رده کیلو در نیروی دریایی ارتش
زیردریایی‌های کیلو جزو کم سروصداترین نمونه‌های دنیا هستند. با فرارسیدن زمان تعمیرات نیمه اساسی آنها، متخصصان نیروی دریایی ارتش دست به کار شده و اولین فروند از این زیردریایی‌ها با نام طارق را به صورت کاملاً بومی و به کمک صنایع مختلف وزارت دفاع در ایران تعمیر کردند.
قطعات و تجهیزات بسیاری نیز برای این زیردریایی به صورت بومی ساخته شد. مثال بارز آنها ساخت باتری‌های مختلف موجود در این زیردریایی است که نقش اساسی را مدت زمان دریانوردی آن در زیر آب دارد ضمن اینکه اهمیت‌های فنی بالایی از نظر قابلیت اطمینان و ایمنی برای آن مطرح است.
از نظر تسلیحاتی نیز بهبود‌هایی در زیردریایی‌های رده طارق ایران ایجاد شد که مهمترین آن توانایی شلیک موشک کروز ضد کشتی از زیر آب است.
زیردریایی رده کیلو
اما شرایط محیطی خلیج فارس با عمق چند ده متر، تنگه هرمز و آب‌های ساحلی ایران، نیازمند زیردریایی با طراحی خاص خود بود. نهنگ اولین طرحی بود که در داخل با مشارکت وزارت دفاع و دانشگاه‌ها به ثمر رسیده و به عنوان گام اول، به صورت تحقیقاتی وارد خدمت در نداجا شد.
زیردریایی نهنگ
با تجربیات کسب شده از نهنگ، زیردریایی غدیر بر اساس یک طرح خارجی در خط تولید قرار گرفته و تعداد زیادی از آن به خدمت ارتش در آمد. در سالهای مختلف، نمونه های جدیدتر غدیر به مرور به تجهیزات پیشرفته تر مجهز شدند به طوری که این زیردریایی امروزه مجهز به سامانه های شناسایی پیشرفته بوده و توان شلیک موشک های کروز ضد کشتی را نیز دارد.
زیردریایی غدیر
زیردریایی های کوچک کلاس غدیر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل طراحی خاص خود به شکل بسیار مطلوبی برای منطقه خلیج فارس مناسب هستند و توانایی عملیاتی بالایی را در اختیار نیروی دریایی ارتش می گذارند. البته در طراحی این زیردریایی و برنامه های ارتقاء آن شرایط اقلیمی دریای عمان نیز در نظر گرفته شده است.
غدیر به صورت گسترده در نیروی دریایی ارتش به کار گرفته شده است
این زیردریایی ۲۹ متری که وزن جابجایی آن ۱۱۵ تن است قابلیت قرارگیری در بستر دریا را دارد و در این وضعیت سامانه‌های راداری توانایی ردگیری آن را ندارند. دو محفظه اژدر برد بلند با قطر ۵۳۳ میلیمتر که قابلیت شلیک موشک کروز ضد کشتی نیز از آنها وجود دارد در جلوی زیردریایی غدیر تعبیه شده است.
در ادامه، متخصصان کشورمان برای رفع نیاز‌های بالاتر از دفاع ساحلی، طراحی زیردریایی بومی فاتح را در دستور کار قرار دادند. زیرسطحی ۵۲۷ تنی فاتح به عنوان یک زیردریایی نیمه سنگین تلقی شده و تناژ آن در زیرسطح ۵۹۳ تن است. این زیردریایی از نظر مشخصات عملیاتی بسیار برتر از غدیر بوده و توانایی حرکت در عمق ۲۰۰ متر را به صورت عادی داشته و بیشینه عمق قابل دستیابی برای آن نیز ۲۵۰ متر است. فاتح توان دریانوردی به مدت ۳۵ روز را دارد.
زیردریایی فاتح
فاتح که طول ۴۳.۵ متر و عرض ۴.۵ متر دارد از ۴ مقر پرتاب اژدر‌های ۵۳۳ میلیمتری برخوردار بوده و توانایی حمل ۸ مین دریایی را نیز دارد. زیردریایی فاتح هر چند تنها ۲۳ درصد وزن روی آب زیردریایی‌های رده کیلو را دارد، اما در عمده مشخصات عملکردی به ۷۵ درصد تا بیش از ۸۰ درصد از توانایی زیردریایی مطرح کیلو دست یافته است.
در ساخت زیردریایی فاتح بیش از ۴۱۲ هزار قطعه با دستیابی و بومی سازی ۷۶ عنوان فناوری روز دنیا به کار رفته است. این فرایند بیش از ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفرساعت کار را شامل شده است. شبکه‌ای از ۴۸ مرکز طراحی، ۱۲۰ مرکز صنعتی، ۸۰ شرکت دانش بنیان و ۵۷ مرکز دانشگاهی و ۱۹۵ مرکز پژوهشی کشور در ساخت زیردریایی فاتح نقش داشته اند.
گام بعدی نیز دستیابی به زیردریایی سنگین با تعریف نداجا با قابلیت حمل تسلیحات بیشتر و برد عملیاتی بالاتر در دریا‌های دورتر بود. پروژه زیردریایی بعثت برای رفع این نیاز تعریف شد.
در سالهای گذشته از بعثت به عنوان زیردریایی ۱۲۰۰ تنی یاد می‌شد که از این لحاظ، یک پله بالاتر از فاتح قرار می‌گرفت. اما در سال گذشته اعلام شد قرار است بعثت زیردریایی با تناژ جابجایی بیش از ۳۰۰۰ تن باشد.
در اینصورت باید گفت که این زیردریایی، حتی ۳۰ درصد سنگین‌تر از رده کیلو روسی بوده و حدود ۶ برابر سنگین‌تر از فاتح خواهد بود. در نتیجه برای ساخت و عملیاتی کردن زیردریایی بعثت، توان دانشی و فنی صنایع مرتبط در کشور نیز مستلزم یک جهش قابل توجه بوده است؛ امری که در سالهای گذشته و در راستای فراهم کردن مقدمات ساخت پروژه عظیم زیردریایی بعثت صورت پذیرفته است. مدت زمان ساخت زیردریایی‌هایی در رده ۴۰۰۰ تن به طور معمول بین ۵۰ تا ۶۰ ماه به طول می‌انجامد.
بعثت به واسطه تناژ و قاعدتا ابعاد بزرگتر، توان حمل تعداد و حجم تسلیحات بیشتر و متنوع‌تر را نسبت به کیلو خواهد داشت ضمن اینکه پیشرفت‌های صنایع کشورمان در ساخت زیرسامانه پیشرفته و با حجم کمتر و قابلیت اطمینان بیشتر نیز به کمک زیردریایی بعثت در افزایش هرچه بیشتر توانمندی‌های شناسایی، رزمی، برد و طول مدت عملیات و بقاپذیری در میدان رزم خواهد آمد. قطعا تجربه ۳۰ ساله استفاده عملیاتی در آب‌های دور و نزدیک و البته تعمیرات سنگین زیردریایی‌های کیلو در رده نیمه اساسی در داخل کشور به کمک متخصصان ایرانی در طراحی بعثت آمده است.
به گفته فرمانده نیروی دریایی ارتش، کار‌های مطالعات، طراحی‌های اولیه و طراحی دقیق زیردریایی بعثت به پایان رسیده و کار ساخت اولین فروند از آن در سال ۱۳۹۹ شروع خواهد شد. از دیگر نکات مهمی که امیر دریادار خانزادی در مورد ویژگی‌های زیردریایی بعثت اعلام کرده است استفاده از موتور‌های الکتریکی بدون جاروبک یا براشلس و به کارگیری پرتابگر‌های عمودی موشک در این زیردریایی است.
موتور‌های الکتریکی دارای تعدادی قطعه مکانیکی هستند که علاوه بر تأثیر منفی در بازدهی، سبب ایجاد سروصدا یا نویز شده و نیاز به بازبینی‌ها و تعمیرات را نیز بیشتر می‌کنند. موتور‌های براشلس، از نتایج پیشرفت در صنعت ساخت موتور‌های الکتریکی در دهه‌های اخیر بوده اند.
دستیابی متخصصان کشورمان به این فناوری نیز به صورت بومی صورت گرفته و سبب کاهش بیش از پیش سطح سروصدای تولیدی از موتور زیردریایی که از عوامل کشف آن توسط سامانه‌های شناسایی دشمن است می‌شود.
علاوه بر براشلس شدن موتور‌های الکتریکی، پیشرفت مهم دیگری در زمینه رانش زیردریایی‌ها در کشور حاصل شده است و آن هم ساخت سامانه رانش مستقل از هوا است.
این رانش نوع خاصی از سوخت را حمل می‌کند که با ترکیب چند ماده شیمیایی انرژی تولید می‌کند و با استفاده از آن با تولید برق، باتری زیردریایی را شارژ می‌کند. البته این سامانه نیز محدودیت‌های خاص خود را دارد و مدت زمان زیر آب ماندن زیردریایی را در حدود ۲ تا ۳ برابر نسبت به زیردریایی‌های دیزل الکتریک افزایش می‌دهد.
نسل اول این سامانه که به صورت بومی و پس از سال‌ها تلاش و آزمایش‌های سختگیرانه در کشور ساخته شده است، در زیردریایی فاتح ۴ به کار گرفته خواهد شد. لازم به ذکر است که هم اکنون زیردریایی‌های فاتح ۲ و فاتح ۳ در فرایند ساخت خود، در مراحل تجهیز هستند.
اما گام آخر در حوزه سامانه‌های رانش زیردریایی ها، استفاده از راکتور‌های هسته‌ای کوچک است. در واقع یک نیروگاه اتمی بسیار کوچک طراحی شده و در داخل زیردریایی نصب می‌شود. با انرژی الکتریکی حاصل از این نیروگاه، موتور‌های زیردریایی قابلیت به حرکت در آوردن پروانه‌های محرک را خواهند داشت.
سامانه رانش اتمی مزایا و معایب خاص خود را دارد، اما مزیت فعلا بی رقیب آن، امکان طول مدت دریانوردی نامحدود و در واقع به میزان عمر کاری زیردریایی است. در واقع با تزریق سوخت به میزان کافی، امکان دریانوردی بدون سوختگیری تا ۳۰ سال نیز در زیردریایی‌های اتمی جدید، ایجاد شده است.
البته سایر عوامل محدود کننده مانند آذوقه، تسلیحات و تحمل خدمه به قوت خود باقی است.
از نظر دانشی و فنی، صنعت دفاعی کشور، توان توسعه چنین نیروگاه اتمی کوچکی را دارد و به گفته فرمانده نیروی دریایی ارتش، «در ساخت زیردریایی‌های بزرگتر از فاتح این قابلیت در وزارت دفاع به صورت بومی وجود دارد و قطعا برنامه توسعه رانش زیردریایی در دستور کار نیروی دریایی قرار دارد.»
البته از اینکه طرح و برنامه زیردریایی‌های بزرگتر از فاتح، آیا تنها شامل بعثت می‌شود یا نه، مشخص نیست، اما در دنیا تقریبا تمام زیردریایی‌های اتمی، تناژ جابجایی بیش از ۵۰۰۰ تن در زیر آب دارند.
در نتیجه احتمال در دستور کار بودن زیردریایی بزرگتر از بعثت که ویژگی‌های آن شامل بهره گیری از رانش هسته‌ای برای دریانوردی نامحدود باشد، نسبت به توسعه راکتور اتمی کوچک در حد زیردریایی بعثت، بیشتر به نظر می‌رسد.
بر اساس تناژ، طول و عرض بدنه زیردریایی‌های خارجی هم رده با بعثت، می‌توان بر اساس تناژ فرضی ۳۰۰۰ تا ۳۲۰۰ تن برای جدیدترین زیردریایی ایرانی، طول ۷۴.۵ تا ۷۵.۸ متر و عرض بدنه ۸.۱ تا ۸.۳ متر را تخمین زد. در زیردریایی‌های مشابه وزنی بعثت که از فناور‌های پیشرفته در زیرسامانه‌های آنها بهره گرفته شده تعداد خدمه مورد نیاز به ۳۵ تا ۴۵ نفر کاهش یافته است.
در زیردریایی فاتح، ۱۲ نوع سونار مختلف نصب و به کارگیری شده است. تجربیات عملکردی این سامانه‌ها و نیز نمونه‌های به کارگیری شده در زیردریایی غدیر، سبب می‌شود تا متخصصان کشور با تجربه بالاتری از کارکرد در محیط عملیاتی و سطح آمادگی فناوری بالاتر این سامانه ها، برای تجهیز زیردریایی بعثت دست به کار شوند.
البته در روی دیگر سکه، پوشش‌های عایق صوتی و ضد سونار ساخت داخل نیز که روی زیردریایی‌های مختلف در کشور به کار گرفته شده است، کمک شایانی در افزایش بیش از پیش پنهانکاری زیردریایی بعثت خواهد نمود.
پوشش های عایق ساخت داخل روی زیردریایی طارق از رده کیلو
با توجه به زیردریایی‌های خارجی هم رده با بعثت، احتمالاً ۶ محفظه اژدر در جلوی بعثت تعبیه خواهد شد که اژدر‌های برد بلند والفجر و موشک‌های کروز ضد کشتی فعلی ایرانی که تا برد ۳۰۰ کیلومتر معرفی شده اند قابلیت شلیک از این محفظه‌ها را خواهند داشت.
همانطور که توسط فرمانده نیروی دریایی ارتش تصریح شده است، بعثت همچون زیردریایی‌های تهاجمی پیشرفته خارجی، به سیلو‌های پرتاب عمودی موشک مجهز می‌شود. سیلو‌های عمودی سبب اشغال فضای کمتری در زیردریایی شده و با توجه به آماده شلیک بودن موشک‌ها در آن، نیاز به خدمه برای جابجایی سلاح به محفظه پرتاب آنطور که در محفظه‌های جلویی وجود دارد را نخواهد داشت.
این موشک‌ها می‌تواند از انواع ضد کشتی، ضد زیردریایی و از همه مهمتر ضد اهداف زمینی باشد. در این صورت بعثت به یک سلاح راهبردی در دست نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده و قابلیت تأثیرگذاری بالایی چه در امر بازدارندگی نظامی و چه در زمان جنگ احتمالی برای ضربه زدن به دشمن را در خطوط دریانوردی، اهداف ساحلی و اهداف حیاتی در عمق سرزمین خواهد داشت.
موشک‌های کروز ضد اهداف زمینی که در ایران ساخته می‌شوند در برد‌های ۷۰۰، ۱۳۵۰ و ۲۰۰۰ کیلومتر معرفی شده اند. ترکیب برد موشک‌های کروز با برد حدود ده هزار کیلومتری که در زیردریایی‌هایی در رده بعثت قابل کسب است شعاع تأثیرگذاری تهاجمی زیردریایی بعثت را به حد مطلوبی می‌رساند.
ترکیب ویژگی‌های تسلیحاتی قابل کسب در تناژ بالای ۳۰۰۰ تن با سطح بالای پنهانکاری ذاتی زیردریایی‌ها و البته برد بالا و ماندگاری زیاد در زیر آب سبب می‌شود تا نیروی دریایی ارتش به قابلیت وارد کردن ضربه‌های کاری و ناگهانی به عمق راهبردی دشمنان کشور دست پیدا کند.
منبع: تسنیم
انتهای پیام/ 900
