گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ داود عامری؛ به جرأت می‌توان گفت که بعد از جنگ جهانی دوم، هیچ واقعه تاریخی به این وسعت جهان را تحت تاثیر قرار نداده بود؛ البته آثار شیوع ویروس کوئید ۱۹ از جهت تاثیر گذاری در سطح وسیعی از جهان دارای نقاط مشترک با جنگ جهانی دوم است، اما از لحاظ کیفیت و ماهیت به‌هیچ عنوان در یک حوزه قرار نمی‌گیرد؛ چرا که جنگ جهانی دوم تمامی موجودات زمین را در حوزه‌های درگیری دچار حوادث مخرب و ویرانگر قرار داد و انسان‌ها را همراه با محیط زیست آن‌ها نابود می‌کرد، اما کوئید ۱۹ در کنار حمله به انسان‌ها، به اعتقاد دانشمندان زیست شناسی، فرصتی حیاتی برای زمین فراهم آورد تا آسیب‌های غالباً انسان‌ساز به محیط‌های طبیعی ترمیم شود.
آنچه مهم است، حوادث بزرگ، روند‌ها را در کل جهان تحت تاثیر قرار می‌دهند و تبدیل به مبدا تاریخی می‌شوند، به خاطر همین با وجود این که هنوز بررسی‌های دقیق از اثرات مثبت و منفی شیوع ویروس منحوس کرونا در جهان به دست نیامده، و هنوز جهان به‌طور مستقیم درگیر آن است، در زبان عموم مردم، تبدیل به یک مقطع تاریخی شده است، پس به تبع همین مسئله در این مجال کوتاه تلاش می‌کنیم جهان بعد از کرونا را در حوزه‌های مختلف به ویژه در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی مورد بررسی و مداقه قرار دهیم.
طبیعتاً نگاه به آینده و تاثیر این واقعه در مناسبت‌های آینده ضمن آن که باعث می‌شود، از غافلگیر شدن احتراز کنیم، بلکه می‌توانیم به جای ورود به آینده نامعلوم، آینده‌های متصور خود را بسازیم و یا اینکه تاثیرگذاری روی شکل‌گیری و نحوه تاثر خود از آن‌ها بگذاریم؛ بنابراین با ملاحظه کنشگری واحد‌های سیاسی در قالب دولت‌ها به شیوع کرونا در کشور‌های آن‌ها می‌توان ملاحظه کرد که: کنشگری دولت‌ها در مواجهه با شیوع بیماری که نشانه‌های آن را می‌توان در مصادره اقلام بهداشتی از سوی کشور‌ها و یا گلایه جدی مردم ایتالیا از اتحادیه اروپا که در شرایط سخت به حال خود رها شدند، در آینده شاهد فعالیت بیشتر گروه‌های ملی‌گرا در کشور‌های مختلف به خصوص در اروپا باشیم؛ بنابراین به نظر می‌رسد که احزاب ملی گرا در کشور‌های حوزه اروپا به قدرت برسند و یک نوع ناسیونالیسم با رویکرد‌های اقتصادی و بهداشتی ایجاد گردد. این امر به مرور در اجتماع شکل گرفته و تبدیل به مطالبات سیاسی خواهد شد؛ لذا احزاب از این روند برای کسب قدرت سود خواهند برد.
در آمریکا نیز نظر به انتقاد‌های تند فرمانداران ایالت‌ها از رئیس جمهور ایالات متحده و عدم اتخاد یک سیاست کلی و متحدانه بین ایالت‌ها، اگر چه نمی‌توان انتظار استقلال‌طلبی از آن‌ها داشت، ولی سیاست‌های مستقل تری در حوزه بهداشتی و در مواقعی اقتصادی در پیش خواهند گرفت و گسست‌های سیاست‌گذاری منطقه‌ای در بین ایالت‌ها بیشتر خود را نشان خواهد داد، بنابراین احتمال یک نوع واگرایی اجتماعی و فرهنگی در بین ساکنان ایالت‌ها دور از انتظار نیست
در حوزه قدرت به خصوص قدرت نرم، با توجه به اینکه برخلاف جنگ‌های جهانی که کشور‌ها روبروی هم قرار می‌گرفتند، در مبارزه با ویروس کرونا، همه ملت‌ها و دولت‌ها در یک جبهه قرار دارند و یک موجود نادیدنی به نام ویروس که کل حجم آن را در جهان جمع آوری کنید، به ۵ گرم هم نمی‌رسد، در یک طرف قرار دارد؛ بنابراین همه کشور‌ها اگرچه با یک دشمن در حال مبارزه هستند، اما هر کدام جبهه خاص خود را دارند و پیروزی هر کشوری به پیروزی بقیه نیز منجر خواهد شد، لذا هر کشوری بتواند زودتر به دارو و واکسن این بیماری دست پیدا کند، در بین ملت‌های جهان به یک اعتبار و قدرت نرم قابل ملاحظه‌ای دست پیدا خواهد کرد. به نظر می‌رسد در مواجهه با کرونا، اگرچه تعارضات و رقابت‌های موجود در بین کشور‌ها همچنان ادامه دارد، اما با این وجود در مقابل جبهه کرونا، همه در یک طرف ایستاده‌اند و این دشمن مشترک، انسان‌ها را به اندیشه‌هایی همانند داشتن سرنوشت مشترک سوق خواهد داد که نتیجه آن می‌تواند در ابعاد اجتماعی، ملت‌ها را به همدیگر نزدیک‌تر کند.
افزایش احتمال شکل‌گیری همکاری‌های امنیتی و اقتصادی در بین کشور‌های منطقه‌ای و ظهور قدرت‌های جدید در راس هرم قدرت‌های جهانی دور از ذهن نیست؛ چرا که در شرایط حاد کرونایی، اعتماد‌ها و نحوه همکاری‌ها دچار بازنگری خواهند شد و تعاریف توسعه و همچنین شعار‌های انتخاباتی متناسب با شرایط جدید شکل خواهند گرفت، لذا احزاب و گروه‌های سیاسی در تبلیغات انتخاباتی خود بیشتر روی اقتصاد داخلی تاکید خواهند کرد و سیاست داخلی نقش پررنگ خود را تقویت خواهد کرد. اما آنچه مهم است اینکه کشف احتمالی عامل انسانی ساخت ویروس کرونا، منجر به کاهش اقتدار فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور دخیل در آن شده و منجر به افزایش احساس مسئولیت بیشتر در دولت‌ها برای این گونه فعالیت‌ها خواهد شد و آن‌ها را محتاط‌تر خواهد ساخت. بهره گیری سیاسی کشور‌ها برای تضعیف رقیب، کشور سازنده کرونا را به یک انزوای غیر ارادی در بین ملت‌ها و بخصوص با تبلیغات گروه‌های تندرو، به دشمن فرضی جدید نظام‌های سیاسی تبدیل خواهد کرد.
در حوزه‌های اجتماعی، کرونا منجر به شکل گیری نهاد‌ها و ساختار‌های جدید خواهد شد، چراکه فعالیت‌های اجتماعی غالباً توام با اجتماع آدم‌ها همراه است و کرونا این شرایط را دچار دگرگونی کرده است، لذا نحوه فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی دچار یک دگرگونی شکلی و ساختاری خواهد شد و در آینده شاهد شکل گیری نهاد‌های اجتماعی متناسب با شرایط جدید و بیشتر با تکیه بر فضای مجازی خواهیم بود، همانطور که امروزه شاهد تشکیل جلسات مجازی و کلاس‌های مجازی هستیم که طبیعتاً این اتفاقات فرهنگ و سبک زندگی جوامع را نیز دچار تغییرات ساختاری خواهد کرد.
از سوی دیگر شاهد آن هستیم که برای کنترل بیماران و کنترل محل‌های تردد بیماران کرونایی از ابزار‌های پیشرفته الکترونیکی استفاده می‌شود. این ابزار‌ها در فضای پسا کرونا، به ابزار‌های امنیتی و کنترلی تبدیل خواهد شد، چرا که دولت‌ها همیشه تمایل دارند تا شهروندان خود را کنترل و بر محیط‌های اجتماعی اشراف داشته باشند. این امر نیز روی فرهنگ فعالیت‌های اجتماعی تاثیرات خود را بر جای خواهد گذاشت و شاهد شکل گیری اپوزیسیون‌های مختلف با توجه به شرایط امنیتی جدید خواهیم بود.
عرصه‌ی دیگری که به شدت تحت تاثیر ویروس منحوس کرونا قرار گرفت و اتفاقاً بسیار سریعتر از سایر حوزه‌ها واکنش نشان داد، حوزه اقتصاد است. در حوزه اقتصاد، از یک سو ایجاد موازنه روزانه بین عرضه و تقاضا دچار چالش جدی شد و انبارداری را که از سالیان دور منسوخ شده بود، در حوزه کالا‌های بهداشتی و درمانی، احیا خواهد کرد. البته در خصوص کالا‌های دیگری مثل نفت، نشان داد که با تکیه بر انبارداری، نمی‌توان موازنه بین تولید و مصرف برای آن برقرار کرد؛ بنابراین کشور‌ها تلاش خواهند کرد نگاهی جدی‌تر به سوی خودکفایی در تمام زمینه‌ها پیش بروند و شعار «دیگران برای ما ارزان‌تر تولید می‌کنند»، جای خود را به تقویت اقتصاد‌های ملی خواهد داد، در نتیجه روند گسترش شرکت‌های چند ملیتی کُند خواهد شد.
تعریف کالا‌های استراتژیک تغییر کرده و در عصر پسا کرونا، در کنار اقلام غذایی، کالا‌های بهداشتی نیز به جایگاه استراتژیک ارتقا پیدا خواهند کرد و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهند شد.
البته می‌توان گفت که در شرایط حاضر که شاهد ضعیف شدن اقتصادی کشور‌ها هستیم، در صورت قوت گیری عقلانیت در سیاستمداران و سیاست گذاران اقتصاد بین الملل، همکاری‌های اقتصادی مناسب‌تری برای شرایطی مثل شرایط شیوع ویروس کرونا ابداع و طراحی شود که این امر منجر به طراحی اقتصاد‌های نوین با نگاه به عدالت اجتماعی می‌گردد، چرا که در تضعیف اقتصاد‌های خُرد و خانواده ها، ضرر و زیان هنگفتی به اقتصاد شرکت‌های بزرگ و کارتل‌های اقتصادی وارد می‌کند؛ بنابراین تولید ناخالص ملی کشور‌ها برای مدت چندین سال افت کرده و این روند شرایط عمومی را برای مردم کشور‌ها دچار تغییرات جدی خواهد کرد، که مطالبات اقتصادی یکی از آنهاست.
طبیعتاً هر تغییری در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و... بازخورد‌های اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت؛ بنابراین در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز به طور مستقیم شاهد تغییرات عمده خواهیم بود که می‌توان به طور خاص به موارد زیر اشاره کرد:
با توجه به آنچه گفته شد، طبیعتاً ایران اسلامی هم به عنوان یک واحد بزرگ جغرافیایی، سیاسی و به خصوص فرهنگی و اقتصادی، متاثر از وضعیت شیوع کرونا قرار گرفته است و لازم است ضمن تشکیل کانون‌های تفکر قوی برای بررسی آثار این بیماری همه گیر، برنامه‌های آینده در حوزه داخلی و بین المللی با تکیه بر داده‌های علمی تاثیرات ویروس کوئید ۱۹ بر کشور و منطقه مورد بررسی و پیوست‌های فرهنگی همراه با برنامه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ... تهیه گردد تا زمان کاهش آسیب‌های مترتب، فرصتی برای پیشرفت کشور و گشایش امور عموم مردم فراهم شود.
انتهای پیام/ 900
