به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، سومین نشست از ویژه برنامه «رستاخیز واژه‌ها» با موضوع بررسی ارتباط موسیقی و هویت اسلامی در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد. در این جلسه، مهدی امین‌فروغی، موسیقی‌دان و علیرضا بلیغ از کارشناسان عرصه موسیقی صحبت کردند.
امین‌فروغی در ابتدای این جلسه با اشاره به تعریف موسیقی گفت: در ابتدا می‌خواهم تعریف مختصری از موسیقی، پیدایش و پیشینه آن داشته باشم؛ موسیقی واژه‌ای با ریشه یونانی است و از یکی از افسانه‌های این کشور گرفته شده است. در فارسی واژه‌ای که معادل موسیقی باشد نداریم اما می‌توانیم عبارت‌هایی مثل خنیا یا رامش را بپذیریم چرا که در متون ادبیات فارسی، موسیقی‌دان، خنیاگر یا رامشگر خوانده شده است. درباره پیدایش موسیقی باید بگویم که به صورت کلی سه نظریه وجود دارد؛ عده‌ای آن را ازلی می‌دانند، عده‌ای دیگر منشا آن را انسان می‌دانند و دسته سوم آن را صنعت می‌دانند.
مروری بر نظریات پیدایش موسیقی؛ صنعت است یا پدیده‌ای متعالی؟
وی با تشریح نظریات پیدایش موسیقی گفت: در نظریه اول براساس یافته‌های فیثاغورس گفته می‌شود از آنجایی که عالم هستی بر مدار نظم استوار است، اصواتی از همه موجودات عالم در حال تولید شدن است که عمده آن را نمی‌شنویم. این نظریه بعدها با نظریه مُثُل پیوند خورد و گفته شد آن موسیقی که مردم در زمین تولید می‌کنند، بازتابی از موسیقی افلاک و اصواتی است که از اجرام آسمانی تولید می‌شود. به عبارت دیگر، موسیقی صدایی موزون است که از همه ذرات عالم تولید می‌شود.
امین‌فروغی اضافه کرد: در نظریه دوم گفته می‌شود که موسیقی با انسان متولد شده است. در بهشت با انسان زیسته و با او به بیرون آمده است. اولین بار که انسان در دل خود احساس غم یا شادی کرد و می‌خواست آن را بروز بدهد، موسیقی آغاز شد. در این نظریه می‌گویند، موسیقی صدایی است که دارای حالتی باشد در حالی که در نگاه قبلی می‌گفتند موسیقی صدایی است که نظم دارد. گروه سوم نیز می‌گویند موسیقی صنعتی ساخته شده به دست انسان است. ابن خلدون در نظریه خود می‌گوید: زمانی که جامعه‌ها تکامل پیدا می‌کنند و تمدن‌ها شکل می‌گیرد، آخرین پدیده‌ای که به وجود می‌آید موسیقی است و هنگامی که روی به زوال می‌گذارند، اولین پدیده‌ای که رخت برمی‌بندد، موسیقی است. او معتقد است موسیقی همین ابزارآلاتی است که انسان براساس ذوق خود ساخته و از آنان صدا تولید می‌کند.
موسیقی، نقشی تاریخی در ترویج معنویت داشته است
وی موسیقی را هنری در جهت ترویج معنویت دانست و گفت: با این حال، موسیقی هر چه که هست و زادگاه آن در هر جایی که هست، تاریخ شهادت می‌دهد که اقوام و فرهنگ‌های مختلف پیوسته از این هنر در جهت گسترش و ترویج معنویت و آیین‌های پرستش و حتی دعوت به توحید استفاده کردند. در تاریخ باستان هر جایی که نام خدا و الهه را می‌بینید، یکی از این الهه‌ها، خدای موسیقی است. می‌بینیم در هر جایی که صحبت از نیایش، عبادت و پرستش است، پدیده‌ای به نام موسیقی در خدمت گسترش پیام‌های فرهنگی اقوام مختلف است. این موضوع در ادیان توحیدی هم دیده می‌شود. در دین زرتشت، مسیحیت و ... این موضوع عینا دیده می‌شود. معتقدم موسیقی از گوهر و جوهره معنوی برخوردار است. در ابتدا برای گسترش معنویت به کار می‌رفته اگر چه در مرور زمان شاخه‌های مختلفی پیدا کرده است اما در ابتدا موسیقی پدیده‌ای معنوی بوده است.
این موسیقی‌دان گفت: در اسلام نیز اگرچه موسیقی سازی نمی‌بینیم اما موسیقی آوازی از ابتدا با اسلام همراه بوده است. اینکه ما مسلمانان 5 نوبت در روز با شنیدن موسیقی آوازی یعنی اذان به محراب عبادت می‌رویم نشان از این موضوع دارد. همانطور که می‌دانید در صدر اسلام که فرهنگ شفاهی است و کتابت گسترش ندارد، مسلمانان به دو طریق قرآن را حفظ می‌کردند؛ اولی با حفظ کردن آیات آن و دوم با لحن خوش. قرائت قرآن هنر شگفتی است که هنوز هم ادامه دارد و نشان از تلفیق موسیقی آوازی با اسلام است. در فرهنگ ایرانی و شیعی ما نیز این پیوند به صورت گوناگون دیده می‌شود.
بلیغ با اشاره به ارتباط موسیقی با دین اسلام گفت: به نظر می‌آید پرسشی در دوران معاصر ما نسبت به موسیقی وجود دارد و آن هم نسبت موسیقی با دین و اسلام است. اخیرا پژوهشی را می‌خواندم که در آن گفته شده بود 70 درصد مردم موسیقی گوش می‌کنند.
انتهای پیام/ 121
