«رمضان و سیاست» در آئینه دولت کریمه
گروه استان‌های دفاع‌پرس‌ـ «سیدحسین ولی‌پور زرومی» جانشین اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس مازندران؛ رمضان، ماه برترین‌هاست. بسیاری از نشانه‌ها و نماد‌های دینی در پیوند با این ماه عرصه ظهور و بروز یافته‌اند. رمضان چه در عرصه نمادی و چه در عرصه هویت‌مندی‌های اعتقادی و رفتاری، با فاصله‌ای بارز، در میان روز‌ها و ماه‌های دیگر، تجلی پیدا می‌کند. ماهی است که در آن برترین کتاب نازل شد: شهر رمضان الذی انزلت فیه القرآن؛ شب قدر در این ماه قرار دارد؛ شبی که ارزش آن با هزار ماه برابر است: لیله القدر من الف شهر؛ سرنوشت هر امری برای بندگان خدا با بر زمین نشستن فرشتگان الهی و دست نوازش کشیدن بر سر طالبین راه، در همین شب رقم می‌خورد: تنزل الملائکه و الروح فی‌ها باذن ربهم من کل امر؛ سلام و تهنیت خداوندی تا صبحگاهان به بندگان مخلصش روانه است: سلام هی حتی مطلع الفجر؛ این ماه بهار قرآن نام گرفته است.
بعد از ۱۱ ماه دوری و هجران، زمینه‌های آشتی با سخنان خداوندی برای عاصیان برقرار می‌شود و با کوچکترین خواستنی، فیوضات قرآنی روانه سفره‌های معنوی و قلوب مؤمنان می‌شود؛ برترین مناجات معصومین علیهم السلام، برای خواندن در این ماه به ما هدیه گردیده است.
دعای جوشن کبیر به تنهایی تمامی نام‌های باری‌تعالی را در بر دارد؛ بزرگترین عید مسلمین پاداش روزه‌داران این ماه می‌شود و چه بسیار وعده‌ها و تشویق‌های بی‌پایان در وصف آثار رحمت خداوندی در این ماه برای بندگان مؤمن، که به هیچ وجه با سایر ایام سال قابل مقایسه نیست. نهایت آنکه برترین مزد برای کامل‌ترین انسان، یعنی مزد شهادت برای امیرالمومنین (ع)، در این ماه پرداخت گردیده است. با این اوصاف آیا هیچ جایگاهی می‌توان برای موضوع سیاست در این میان یافت؟
«ولایت»، کیان خیمه اسلامی است؛ همانی که با اعلان آن دین خدا کامل شد و علی (ع) و فرزندانش برای ابد به عنوان «والیان» اسلام معرفی گردیده‌اند. غصب این منصب هیچ‌گاه لطمه‌ای به فلسفه طرح «ولایت» در اسلام وارد نخواهد کرد. «دین»، محمل بالاترین خوبی‌هاست. این خوبی‌ها هم در امور فردی و هم در امور اجتماعی و سیاسی، قابل طرح است.
غرض از طرح این بحث و عنوان موضوع «ولایت» اشاره به مفهومی است که در دعای شریف افتتاح (خاص ماه مبارک رمضان) بیان گردیده است و در واقع در ادامه و تکمله مباحث بند یکم باید به آن نگریست: اللهم انا نرغب الیک فی دولت کریمه. «دولت کریمه»، وجهی است آرمانی برای دایره سیاست در اسلام که در این دعا از آن یاد گردیده است.
این مفهوم چه در گفتمان صدر اسلام و چه در گفتمان فعلی، در برگیرنده اوج انتظاری است که امت اسلام می‌تواند از «دولت» و «حکومت» داشته باشد. جالب اینکه واژه «کرامت»، به عالی‌ترین ویژگی‌ای اشاره دارد که در فلسفه خلقتِ انسان نهفته است، آنجا که خداوند تمام فرزندان آدم را با این ویژگی ممتاز معرفی می‌کند: لقد کرمنا بنی آدم؛ بر این اساس بلافاصله بعد از واژه «دولت» که به طور خاص معنای حکمرانی را به ذهن متبادر می‌سازد از واژه «کریمه» یاد می‌شود که به «عموم» تعلق دارد و با وجود عدم ارتباط میان «حکمران» و «مردم» بدیهی است که چیزی به نام «دولت کریمه» متحقق نخواهد شد.
شاخص‌های «دولت کریمه» در همین دعای شریف افتتاح خواندنی است و با دقت در ابعاد آن می‌توان به تمامی ابعاد «فلسفه سیاسی اسلام» دست یافت. فلسفه‌ای که برغم ذاتی دانستن هویت‌مندی «اسلام»، آن را جدای از «امت» و «جمهور ملت» تلقی نمی‌کند: تعِزّ بها الاسلام و اهله: دولتی که در سایه اقتدار آن، دین خدا و معتقدان به آن عزیز می‌گردند.
تذّل بها النفاق و اهله: دولتی که با نامحرمان و منافقان رفتاری پرصلابت دارد و زمینه‌ساز نفوذ و حضور آن‌ها نخواهد شد. وظیفه مؤمنین نیز در «دولت کریمه» هموارکردن راه و راهنمایی به سوی شکل‌گیری جامعه ایمانی است: تجعلنا فی‌ها من الدعا الی طاعتک و القاده الی سبیلک؛ تنها در این شرایط است که دولت کریمه معنا می‌یابد و کرامت مورد انتظار نصیب همگان خواهد شد: ترزقنا کرامه الدنیا و الآخره. در این «دولت»که نمایانگر خواست اعلای جامعه اسلامی در صحنه سیاست و حکمرانی است، همه چیز از مصدر الهی شروع می‌شود و در یک بستر ایمانی، سرنوشت مؤمنین با کرامت دنیوی و اخروی عجین می‌یابد.
ویژگی‌های دولت کریمه به عنوان نماد «دولت اسلامی»، در یک دعای خاص رمضانی و متعلق به شرایط روزه‌داری، قابلیت طرح می‌یابد. به دیدگاه نگارنده این وضعیت در ارتباط وثیق با همان معیار‌هایی است که خداوند علیم برای این ماه عزیز رقم زده است و بهترین انعام خودش را در این ماه روانه جامعه دینی کرده است که به بعضی از وجوه آن در بند یکم اشاره شد. در هر حال رابطه میان سیاست و رمضان و موضوع روزه‌داری در صحنه‌ها و روند‌های واقعی سیاسی نیز قابل ردیابی است.
شاید به گزاف نباشد که گفته شود «رمضان» از مهمترین تجلیات وحدت رفتاری در میان مسلمین در جهان پرآشوب فعلی است. «نماد رمضان» حتی از سوی قوی‌ترین «دشمنان» امت اسلامی حذف‌شدنی نیست و چاره‌ای جز پذیرش ندارند. موج‌های مختلف رویارویی غرب با جهان اسلام تمام‌شدنی نیست و البته برغم تزلزل در محتوای «هویت‌مندی اسلامی»، همچنان «نماد‌های اسلامی» نظیر «روزه و رمضان» مرز‌های جدایی‌بخش «جامعه ایمانی» از «جوامع شیطانی» است.
به همین قیاس باید به نماد‌هایی نظیر پیامبر اکرم (ص)، حج، حجاب، نماز و در فرهنگ شیعی به مواردی، چون امام علی (ع)، امام حسین (ع)، کربلا و ... به عنوان عوامل مقوّم نگریست. بی‌جهت نیست که آخرین جمعه ماه «رمضان» به عنوان مظهر وحدت جهان اسلام در برابر یک ظلم آشکار (علیه فلسطین) مطرح می‌شود و مصدر بسیاری از تحولات می‌گردد.
این پرسش همچنان باقی است که چرا عرصه نبرد به طور فزاینده سخت‌تر و در عین حال تزلزل در بنیان‌های مقاومت میان دولت‌های اسلامی آشکارتر می‌شود. بدیهی است «دولت کریمه» نیازمند تجهیز به لوازمی است که بدون آن دچار نقصان مفهومی خواهد شد. شاید بتوان این پاسخ اولیه را مطرح کرد که مرز‌های «هدف عالی» و «مقصود لازم» در تعریف «دولت کریمه» دچار لرزش گردیده باشد.
آنچه که از فلسفه دولت اسلامی می‌توان فهمید، این دولت، مقصود لازمی است که ما را به «کمال» که در آن «بسط دین خدا» و «عزت امت اسلام» به عنوان اهداف عالی مطرح است، رهنمون می‌سازد؛ یعنی دستیابی به همان عهد‌ها و مطلوب‌هایی که خداوند از جانشین‌انش در زمین خواسته است. امیرالمومنین (ع) که شیوه حکمرانی‌شان، تبیین‌گر نقطه کمال از «دولت کریمه» است به خوبی در همان آغاز مسئولیت دولتمداری به این عهد‌ها و مطلوب‌ها اشاره می‌فرمایند:
«خدایا تو می‌دانی آنچه از ما رفت نه به خاطر رغبت در قدرت بود و نه از دنیای ناچیز خواستنی زیادت؛ بلکه می‌خواستیم نشانه‌های دینت را به جایی که بود، بنشانیم و اصلاح را در شهرهایت ظاهر گردانیم، تا بندگان ستمدیده ات را ایمنی فراهم آید و حدود ضایع مانده است اجرا گردد.» (نهج‌البلاغه، ترجمه شهیدی، ص ۱۳۹)
این خواست‌ها، متغیر‌های کمالی هستند که «شهید رمضان» در «دولت کریمۀ» چندساله خود پیاده کرد. دولتمردان، جویندگان قدرت و حکمرانان جهان اسلام تا چه حد به این لوازم مجهزند؟! میزان دوری و نزدیکی به این مفاهیم، تعیین‌کننده میزان عزت‌مندی امت اسلام در جهان پرآشوب است. این وضعیت را می‌توانیم هم در سطوح خرد (رابطه دولت‌های مسلمان با دین خدا و جامعه مؤمنین) هم در سطوح میانی (رابطه دولت‌های مسلمان با یکدیگر) و هم در سطوح کلان (رابطه جهان اسلام با جهان بیرونی) پی‌جویی نماییم و از این طریق راز و رمز لرزش‌ها در نبردگاه مصاف با خُطوات شیطانی پدیدار خواهد شد.
انتهای پیام/
