فتح خرمشهر هویتی واحد از رزمندگان ارائه داد

گزوه استانهای دفاع‌پرس ـ سیدحسین ولی‌پور زرومی؛ فتح خرمشهر در میان رویداد‌های دفاع مقدس از جنس متفاوتی برخوردار است. در خرمشهر هر دو وجه جنگ یعنی شکست و پیروزی تجربه شد و مردم آن روزی را یاد می‌آوردند که نیرو‌های دشمن آن را محاصره کرده، گلوله باران کرده و فرزندان آن را به خاک و خون کشیدند. در همین حال این شهر با گذشت ۵۷۸ روز (۱۹ ماه) اشغال، شاهد عملیات رزمندگانی است که دوباره عزم کردند و نیرو‌های متجاوز را از آن بیرون ریختند.

فتح خرمشهر برگ زرین تاریخ دفاع مقدس است. ضمن اینکه پرداخت بیشتر فتح خرمشهر مبین اوج همگرایی و ارائه هویتی واحد از رزمندگان اسلام در طول دفاع مقدس است. هرگونه بررسی از عملیات بیت المقدس باید یادآور شکوه وحدت در فرایند اجرا و دستیابی به نتایج عالی است.

در این میان توجه به نقش مازندران و یگان‌های عمل کننده آن در این عملیات نیز خارج از روند یاد شده نیست. بر خلاف نبرد‌های نیمه دوم جنگ که مشخصات نیرو‌های عمل کننده با وضوح بیشتری هویداست و به راحتی می‌توان نقش یگان‌های رزمی را از یکدیگر بازشناخت. به دلایل گوناگون این وضعیت را نمی‌توان در نبرد‌های بزرگ سال‌های نخستین جنگ جستجو نمود. در ادامه ضمن توجه به عملیات بیت‌المقدس، نقش مازندران مورد بررسی قرار خواهد گرفت:

۱. اشغال خرمشهر آخرین و مهمترین برگ برنده عراق برای وادار ساختن ایران به شرکت در مذاکرات صلح محسوب می‌شد. در واقع منطقه عمومی غرب کارون، آخرین منطقه مهمی بود که همچنان در اشغال عراق قرار داشت. سیر فزاینده عملیات‌های گذشته ایران (از عملیات‌ ثامن‌الائمه در مهر ۱۳۶۰ تا عملیات فتح‌المبین در نوروز ۱۳۶۱) فرماندهان ایران را به اشتراک نظر برای فتح خرمشهر رسانده بود و در مقابل نیرو‌های دشمن را نیز نسبت به تقویت پدافندی خرمشهر حساس کرده بود. عملیات بیت‌المقدس طراحی و اجرا شد.

منطقه عمومی عملیات در میان چهار مانع طبیعی محصور بود. از شمال به رودخانه کرخه کور، از جنوب به رودخانه اروند، از شرق به رودخانه کارون و از غرب به هورالهویزه منتهی می‌شد و تقریبا فاقد هرگونه عارضه مهم پدافندی بود. استعداد اولیه دشمن شامل چهار لشکر و سه تیپ مستقل بود ولی با شروع عملیات ۷ لشکر و ۱۹ تیپ دیگر نیز به معرکه کشانده شدند. عملیات در ۳۰ دقیقه بامداد دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ با رمز «یا علی بن ابیطالب (ع)» و در قالب چهار قرارگاه قدس، فتح، نصر و کربلا شروع شد.

بیشترین موفقیت‌ها مربوط به قرارگاه قدس و کربلا بود که گردان‌های مازندرانی در قرارگاه قدس از تیپ المقدس سازماندهی شده بودند. این عملیات تا فتح خرمشهر ۲۳ روز طول کشید و نتایج مهمی به دنبال داشت. ۵۰۳۸ کیلومتر از جمله شهر‌های خرمشهر، هویزه، پادگان حمید، جاده اهواز – خرمشهر آزاد شد. شهر‌های اهواز، حمیدیه، سوسنگرد از برد توپخانه‌ای دشمن خارج شدند. حدود ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی کشور تأمین شد. برتری نظامی ایران به عراق مورد تأیید کارشناسان و تحلیل‌گران نظامی قرار گرفت و موجبات انفعال دشمن را فرراهم ساخت؛ کما اینکه چندی بعد ارتش در اغلب مناطق به مرز‌های بین‌المللی عقب نشینی کرد. ۱۹ هزار تن از نظامیان عراق به اسارت گرفته شدند و ۱۶ هزار تن نیز کشته و یا زخمی شدند. ۹ لشکر دشمن بین ۲۰ تا ۸۰ درصد و ۱۱ تیپ نیز بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد منهدم شدند. (۱)

۲. همان‌گونه که گفته شد، فتح خرمشهر اوج وحدت نظامیان کشور در صحنه‌های نبرد بود. واقعیت آن است که رد زمان فرماندهی بنی‌صدر، شاهد کمترین هماهنگی میان نیرو‌های مسلح کشور هستیم. بنی‌صدر اعتقادی به کارکرد نیرو‌های سپاه در جنگ نداشت و با خودخواهی‌های سیاسی به دنبال بهره‌گیری کامل از موفقیت‌های احتمالی در جنگ به نفع خود بود.

با پایان یافتن قدرت بنی‌صدر، وحدت و همگرایی میان دو نیروی اصلی جنگ یعنی سپاه و ارتش شروع شد. در صحنه عمل تابستان ۱۳۶۰ شاهد برخی عملیات‌های محدود مشترک بوده‌ایم که عمدتا موفقیت‌آمیز بودند. اما در عملیات ثامن‌الائمه در شکستن حصر آبادان و در ادامه عملیات طریق‌القدس و فتح‌المبین و در نهایت عملیات بیت‌المقدس همگرایی ارتش و سپاه به نقطه آرمانی رسیده بود. فتح خرمشهر به واقع نماد هویت واحد نظامی کشور محسوب می‌شود. پس از این عملیات، در عملیات‌های خیبر و بدر نیز شاهد وحدت این دو نیرو بوده‌ایم و پس از آن استقلال عمل در طراحی و اجرای عملیات مبنای رفتاری نیرو‌های نظامی کشور قرا گرفت.

۳. روند مثبت دیگر که در عملیات بیت‌المقدس تقریبا به بالندگی نزدیک شده باشد رشد سازمانی سپاه و سازمان رزم آن در فاصله زمانی بسیار کوتاه بود. واقعیت آن است که سپاه در سال اول انقلاب یک نیروی ۱۵ هزار نفری بود که مأموریت اصلی آن حفظ حرکت انقلاب از تهدید‌های داخلی و تحرکات بیرونی بود. ولی جنگ میدان کارزار سپاه را بسیار گسترده ساخت و از همان ابتدای جنگ نیرو‌های سپاهی در قالب‌های متفرق از غرب تا جنوب جبهه، در معرکه حاضر بودند؛ هر چند که از سال دوم جنگ شاهد شکوفایی سازمانی سپاه هستیم.

جالب اینجاست که در فاصله هشت ماهه از عملیات ثامن‌الائمه تا عملیات بیت‌المقدس سازمان رزم سپاه ده برابر شد. با موفقیت‌های به عمل آمده در اجرای عملیات محمدود و عملیات ثامن‌الائمه (ع) فکر تشکیل تیپ در نزد فرماندهان سپاه ایجاد شد در عرض دو ماه در عملیات طریق‌القدس سپاه توانست ۴ تیپ (شامل ۱۶ گردان) را وارد عمل کند. در عملیات فتح‌المبین، سازمان رزم سپاه توانست ۱۰ الی ۱۲ تیپ را وارد عمل کند. در فاصله یک ماه بعد، سپاه توانست ۱۲۰ گردان را برای عملیت بیت‌المقدس آماده کند. جالب اینجاست که در عملیات‌های فتح المبین و بیت المقدس استعداد واقعی تیپ‌های سپاه به طور کامل به اندازه استعداد یک لشکر بود. از همین رو بود که از عملیات رمضان به بعد (۲۳ تیر ۱۳۶۱)  سازمان رزم سپاه در قالب لشکر وارد عمل شد. (۲)

۴. توجه به سرعت تحول در سازمان رزم سپاه و استعداد واقعی تیپ‌های عمل کننده آن نشان از بزرگی نقش مازندران در عملیات بیت‌المقدس دارد. نیرو‌های مازندران حداقل در سه تیپ بیت‌المقدس، تیپ نور و تیپ کربلا، با غلبه کامل حضور داشتند و نقش تعیین کننده در مراحل مختلف عملیات ایفا نمودند. یادآوری این نکته لازم است که در عملیات بیت‌المقدس عموم یگان‌های عمل کننده، ترکیبی از استان‌های مختلف بودند و نیرو‌های مازندران نیز خارج از این وضعیت نبودند. مازندران در طول این عملیات ۲۴۹ شهید تقدیم کشور کرد.

۵. نکته‌ای که توجه به آن ضروری است و مکمل نقش مازندران در فتح خرمشهر است، ایثارگری نیرو‌های مازندرانی در میدان بزرگ عملیاتی دیگری بود که در سرتاسر استان و به خصوص مناطق جنگلی آن گسترده شده بود. واقعیت آن است فرزندان این کشور، نه تنها میدان‌دار صحنه‌های نبرد در جنوب کشور بودند همزمان به تنهایی پیش برنده درگیری‌های داخلی با معاندین انقلاب اسلامی نیز بودند و در سوی دیگر تأمین کننده نیرو در قلب منطقه بحرانی کردستان یعنی مریوان نیز محسوب می‌شدند این فاکتور‌های به ظاهر جداگانه را باید در یک نگاه کلی بررسی نمود تا جایگاه واقعی مازندران در تأمین امنیت کشور آشکار می شود. کما اینکه با آزاد شدن مازندران از شر منافقین و معاندین و گسیل تمام نیرو‌ها به مناطق جنگی، میدان‌دار اصلی نبرد‌های جنگی و به ویژه عملیات والفجر ۸، کربلای ۵، نیرو‌های مازندرانی بوده‌اند.

۱-http://www.teban.net mdeu? = ۶۳۳۷

۲- رجوع شود به «شکل‌گیری نیرو‌های سه‌گانه در سپاه» فصل‌نامه نگین ایران/ سید حسین، ولی پور/ سال هفتم/ ش ۲۸-بهار ۱۳۸۸-صص ۲۳-۹.

انتهای پیام/