عملیات آزادسازی خرمشهر به منزله کلید پیروزی جنگ است
گروه استان‌های دفاع‌پرس- رسول رحمتی؛ تلاش برای طرح‌ریزی و اجرای عملیات «بیت‌المقدس» در موقعیت بسیار حساسی انجام شد؛ وضعیت داخلی کشور با انهدام بقایای ضد انقلاب به‌تدریج رو به بهبودی و ثبات پیش می‌رفت، اوضاع منطقه نیز به‌دلیل نگرانی آمریکا از نتایج ناشی از پیروزی ایران بر عراق، به‌گونه‌ای آشکار و ملتهب بود؛ ضمن اینکه مناسبات اعراب و اسرائیل با آمادگی اسرائیل برای تهاجم به جنوب لبنان، در وضعیت حساسی قرار داشت.
در چنین موقعیتی، بی‌گمان، نتیجه عملیات «بیت‌المقدس» برای ایران، منطقه عراق بسیار سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده بود؛ لذا سرعت عمل در اجرای این عملیات برای ایران بسیار با اهمیت بود و نقش موثری داشت.
اجرای عملیات بیت‌المقدس متأثر از نتایج سلسله عملیات‌های پیشین بود که با شکستن حصر آبادان آغاز شد و پس از آن نیز ادامه یافت.
پس از آزادسازی مناطق غرب رودخانه کرخه در عملیات «فتح‌المبین»، منطقه عمومی غرب رودخانه کارون یعنی آخرین منطقه اشغالی جبهه جنوب که همچنان در دست دشمن قرار داشت، در روند سلسله عملیات‌های آزادسازی مناطق اشغالی قرار گرفت و بر خلاف گذشته که در زمینه انتخاب منطقه عملیات بین فرماندهان نظامی گاهی اختلاف نظر به وجود می‌آمد، در مورد این منطقه اتفاق نظر کاملی وجود داشت، به‌همین دلیل، بلافاصله پس از اتمام عملیات فتح‌المبین، مقدمات اجرای عملیات بیت‌المقدس فراهم شد.
در اجرای عملیات جدید از آن جهت بر سرعت عمل تأکید می‌شد که دشمن اطمینان داشت آزادسازی این منطقه هدف عملیات بعدی جمهوری اسلامی است؛ بنابراین سهل‌انگاری در این امر، افزایش آمادگی دشمن و دشوارتر شدن کار نیروهای خودی برای رسیدن به اهداف را در پی داشت. ضمن اینکه دشمن از مدت‌ها پیش بر اقدامات پدافندی خود در این منطقه افزوده بود.
با آن‌که فرماندهان نظامی، منطقه غرب کارون را برای عملیات انتخاب کرده بودند؛ ولی هنوز نگرانی‌هایی وجود داشت؛ سردار پاسدار «محسن رضایی» فرمانده کل سپاه در این باره گفت:
«همچنان، از نظر تاکتیکی، این نگرانی وجود داشت که دشمن در پشت جاده اهواز ـ خرمشهر در مقابل ایستگاه «حسینیه» از چه موقعیتی به لحاظ استحکامات و استعداد برخوردار است؟ غلبه بر این نگرانی با به دست آوردن اطلاعات از عمق منطقه استقرار دشمن و همچنین پیدا کردن یک منطقه استراتژیکی - عملیاتی که کلید منطقه بود، برطرف شد.
منطقه جنوب «کوشک» تا شمال ایستگاه «حسینیه» قلب منطقه بود که با تسلط بر این منطقه، می‌توانستیم برای دشمن مشکل ایجاد کنیم. در این منطقه لشکر 3 به‌عنوان احتیاط، لشکر 11 و تیپ 48 در خرمشهر و لشکرهای 5 و 6 در شمال منطقه بودند. دوگانگی مأموریت احتیاط های دشمن، ما را از اهمیت منطقه آگاه کرد. ما چنین پیش‌بینی می‌کردیم که در صورت دستیابی به این منطقه، می‌توانیم:
1- عقبه لشکرهای 5 و 6 را تهدید کنیم (منطقه جفیر به‌منزله تمامی عقبه دشمن محسوب می‌شد.)
2- پیش روی به سمت بصره را تسهیل کنیم.
3- از موقعیت سرکوب نسبت به خرمشهر و انجام تک احاطه‌ای در این منطقه برخوردار شویم.»
منطقه عمومی جنوب غربی اهواز و غرب رودخانه کارون، در میان چهار مانع طبیعی قرار دارد که به ترتیب از شمال به رودخانه کرخه کور، از جنوب به رودخانه اروند، از شرق به رودخانه کارون و از غرب به «هورالهویزه» و «شط‌العرب» منتهی می‌شود. زمین این منطقه به لحاظ برخورداری از موانع طبیعی، از چهار سمت به هم پیوسته و به شکل مستطیل می‌باشد که به‌دلایلی برای ایران و عراق از نظر استراتژیکی باارزش است.
از دیدگاه نظامی، اهداف عملیات «بیت‌المقدس» شامل انهدام نیروهای دشمن و آزادسازی سرزمین‌های اشغالی در غرب رودخانه کارون و نیز تهدید «بصره» به‌منظور وادار ساختن عراق به پرداخت خسارت‌های جنگ بود. در این میان، آزادسازی شهر «خرمشهر» از نظر استراتژیکی و سیاسی اهمیت ویژه‌ای داشت. افزون بر این، خارج کردن شهرهای اهواز، حمیدیه، سوسنگرد و جاده اهواز - آبادان از برد توپخانه دوربُرد دشمن، ترمیم مرز بین‌المللی و آزاد کردن جاده مواصلاتی اهواز ـ خرمشهر، بخش‌های دیگری از اهداف این عملیات بود.
عملیات آزادسازی خرمشهر در چهار مرحله صورت گرفت؛ مرحله اول عملیات بامداد 10 اردیبهشت سال 1361 با سه قرارگاه عملیاتی «قدس»، «فتح» و «نصر» به‌فرمادهی قرارگاه‌های «فتح» و «نصر» در محور «حسینیه» به نوار مرزی رسیدند؛ بنابراین دشمن مجبور شد از «هویزه» و «جفیر» عقب‌نشینی کند.
مرحله دوم عملیات ساعت 22:30 روز 16 اردیبهشت سال 1361 آغاز شد و قرارگاه‌های «فتح» و «نصر» در محور «حسینیه» به نوار مرزی رسیدند؛ بنابراین دشمن مجبور شد از «هویزه» و «جفیر» عقب‌نشینی کند.
مرحله سوم عملیات «بیت‌المقدس» نیز در ساعت 22 روز 19 اردیبهشت سال 1361 آغاز شد و هرچند تلفات و خسارات سنگین بر دشمن وارد آمد؛ اما هوشیاری و تمرکز نیروهای عراقی در خطوط پدافندی، موجب شد رزمندگان نتوانند به اهداف تعیین‌شده دست یابند.
در مرحله چهارم عملیات که قرارگاه های عملیاتی «فتح» و «نصر» در ساعت 22:30 روز اول خرداد سال 1361 آغاز شد، نیروهای عمل‌کننده موفق شدند پس از محاصره خرمشهر و اسیر کردن نیروهای دشمن، این شهر را در ساعت 11 صبح روز سوم خرداد سال 1361 پس از 575 روز اشغال، آزاد کنند.
مأموریت ابلاغ‌شده از قرارگاه مرکزی کربلا به شرح زیر بود:
«نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران متشکل از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران مأموریت دارند که در منطقه عمومی جنوب رودخانه کرخه و غرب رودخانه کارون تک نموده و ضمن انهدام نیروهای موجود دشمن و آزادسازی شهرهای «خرمشهر» و «هویزه»، خط مرز بین‌المللی را تأمین نموده و از حمله مجدد احتمالی به کشور اسلامی جلوگیری نمایند.
بن‌بست نظامی حاکم بر جنگ که ناشی از ناتوانی نظامی دو کشور ایران و عراق در تغییر موازنه سیاسی ـ نظامی بود، منجر به شکل‌گیری و تقویت این نظریه شد که دو طرف درگیر با بهره‌گیری از قدرت نظامی، توانایی تغییر اوضاع را به سود خود ندارند. با شکل‌گیری روند آزادسازی مناطق اشغالی و سرانجام، فتح «خرمشهر»، بار دیگر جنگ ایران و عراق در کانون توجه جهانیان قرار گرفت.
در این حال تحلیل محافل کارشناسی، ناظران، شخصیت‌ها و مقامات رسمی کشورها، در مورد پیدایش روند جدید در جنگ، نمایان‌گر نوعی غافل‌گیری و اظهار شگفتی همراه با نگرانی بود. با این حال، همه نظرها و تحلیل‌های ارائه شده بر این نکته تأکید داشتند که پیروزی ایران در عملیات «بیت‌المقدس» به‌عنوان نقته عطف می‌تواند سرنوشت جنگ را تعیین کند. چنان‌که روزنامه «گاردین» چاپ انگلیس این پیروزی را نقطه عطفی در جنگ بین دو کشور دانست و روزنامه «لوموند»، چاپ فرانسه نیز بر این مسئله تأکید کرد که «نبرد خرمشهر سرنوشت جنگ را تعیین خواهد کرد.»
با توجه به موارد ذکرشده و دستاوردهای رزمندگان ایران اسلامی در آن مقطع زمانی جنگ و تحولات سیاسی، عملیات آزادسازی خرمشهر کلید پیروزی ایران در مجامع بین‌المللی و دست بالای ایران در حوزه سیاسی و جنگ بود که شروع پیروزی های گسترده رزمندگان در دفاع مقدس منجر شد و این عملیات تحولات داخلی نیز داشت و باعث ایجاد اتحاد و بروز شور و شعف در کل کشور و ایجاد انسجام در جامعه شد.
انتهای پیام/
