گروه بین الملل دفاعپرس: حمله نژادپرستانه صرب‌ها به مسلمانان بوسنی و راه‌اندازی موجی از وحشیگری، قتل، تجاوز به نوامیس، کودک‌کشی و... یکی از فجیع‌ترین حوادث تاریخی است که با سکوت و خیانت سازمان ملل و کشورهای غربی مدعی حقوق بشر انجام شد.
یکی از مهم‌ترین عوامل بروز جنگ در بوسنی را می‌توان طرز نگرش نژادپرستانه و زیاده‌خواهی صرب‌ها در رسیدن به صربستان بزرگ دانست که تحقق این امر منوط به پاکسازی نژادی در قالب صرب، و پاکسازی مذهبی در ظاهر مسیحیت بود، بدین ترتیب، هر چند مسلمانان بوسنی از نژاد اسلاو بودند، اما در زمره صرب‌ها قرار نمی‌گرفتند و همچنین از لحاظ مذهبی نیز هم کیش صرب‌ها نبودند؛ زیرا در بوسنی و هرزگوین، مسلمانی هویت است و ناگزیر مسلمانان در تیررس نژادپرستان صرب قرار دارند.
امجد جاودان هموطن ایرانی مقیم در کشور بوسنی و هرزگوین که در سال ۱۳۷۱ با شروع جنگ بوسنی به‌منظور کمک‌رسانی به مسلمانان بوسنی داوطلبانه عازم این کشور شد. در همین رابطه با وی که بیش از ۲۰ سال در بوسنی ساکن است، به گفت‌وگوی تفصیلی نشستیم که متن این مصاحبه در ادامه می‌آید؛
دفاع پرس: لطفا بفرمایید که چه سالی و همراه با چه کسانی به بوسنی و هرزگوین اعزام شدید؟
زمان ورود ما به بوسنی ۲۵ آذر ۱۳۷۱ بود که حدود پنج ماه از آغاز جنگ بوسنی می‌گذاشت و ما جزء دومین گروهی بودیم که به بوسنی وارد شدیم، ما به همراه تعدادی از کارشناسان و مستشاران نظامی که مورد نیاز ارتش بوسنی بود آمدیم و از طریق اتریش و سپس کرواسی به بوسنی رسیدیم.
دفاع پرس: در بوسنی و هرزگوین بیشتر مشغول چه فعالیتی بودید؟
در بوسنی با توجه به اینکه حدود ۲۱ سال سن داشتم و تجربه زیادی در زمینه مسائل نظامی نداشتم، به دلیل دانستن زبان عربی به‌عنوان مترجم آمدند و با همه بخش‌های فرهنگی، رسانه‌ای، کمک رسانی و نظامی همکاری می‌کردم و صبح‌ها در پادگان‌ها به‌عنوان مترجم برای نظامی‌ها مشغول بودم و بعد از ظهر‌ها نیز مشغول کار‌های فرهنگی در مساجد و دارالقرآن‌ها بودم. در همه سطوح فعالیت می‌کردم، چون که مترجم بودم هیئت‌های سیاسی و نظامی و فرهنگی می‌آمدند و من حضور داشتم که در حکم آچار فرانسه بودم.
اولین دارالقرآن و با کمک شهید رسول احداث کردیم و ۱۹۶ قرآن آموز داشتیم. بیشتر قرآن آموزان مهاجران و آوارگان جنگ زده بودند که از اطراف به ویسوکو پناه آورده بود. آن زمان مدارس منظم برگزار نمی‌شد. در آن شرایط بحرانی همین دارالقرآن کمک روانی خوبی در بحبوحه جنگ شده بود.
دفاع پرس: جنگ بوسنی چگونه تمام شد، آیا با پایان این جنگ وضعیت فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مسلمانان بهبود یافت؟
پایان یافتن جنگ با فشار آمریکایی‌ها بود در حالی که ارتش بوسنی در حال پیشرفت و بازپسگیری سرزمین‌های اشغالی بود آن‌ها را مجبور کردند تا صلح تحمیلی بپذیرند و علی عزت بگوویچ اذعان داشت که خوبی این قرار داد صلح فقط این است که مردم دیگر کشته نمی‌شوند. ولی جنگ و فشار علیه مسلمانان به روش‌های مختلف ادامه یافت. بعد از جنگ وضع اقتصادی در حال بازسازی بود و بحث‌های فرهنگی به تبع آن آرام آرام پیش می‌رفت. در دوره‌های مختلف حوادثی رخ داد برای مثال مناطقی که ترکیب جمعیتی آن به زور سلاح و کشتار در شرق بوسنی به صرب نشین تغییر پیدا کرده بود، اقدام فرهنگی در آن مناطق دشوار بود و حتی خلاف توافق نامه از بازگشت مسلمانان به سرزمین‌های پیش از جنگ جلوگیری می‌شد.
دفاع پرس: نگاه مسلمانان بوسنی نسبت به ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نگاه مسلمانان بوسنی نسبت به ایران را در چند دوره باید بررسی کنیم، در دوران جنگ نگاه مثبت و قوی بود و بسیار تاثیرگذار است و همه به کمک‌های ایران اعتراف می‌کردند چه کسانی که اطلاع داشتند چه کسانی که اطلاع نداشتند. به صورت عمومی در تمام سطوح مردم و گرایش‌ها همه نگاه مثبت بود.
در زمان بعد از جنگ هم تقریباً همان طوری بود، ولی خوب هرچه می‌رویم جلوتر با توجه به اینکه ایران هزینه‌ی زیادی بعد از جنگ نسبت به بازیکنان خارجی مانند آمریکا و عربستان نکرد، ولی با هم در عرصه جهاد سازندگی فعال بود بعد از جنگ به مدت شش سال کمک‌های آیت الله جنتی از طریق دفتر جهاد سازندگی در قالب بازسازی مساجد مفروش کردن مساجد و بازگشت آوارگان و احداث مراکز کشاورزی و خوداشتغالی فعالیت می‌کردند، اما در قبال سایر کار‌هایی که دیگران می‌کردند نداد و رقم ناچیزی بود؛ برای مثال آمریکا برای هر استانی کمک نه میلیون دلاری انجام می‌دهد، اما باز نگاه‌ها باز می‌گردد به همان زمان جنگ یعنی هر ملاقات و اتفاقی که می‌افتد و اظهارنظری که می‌کنند صادقانه می‌گویند که در سخت‌ترین شرایط که هیچ کس به ما کمک نکرد شما به ما کمک کردید و از همه مهم‌تر کمک‌های صادقانه و راهبردی و تاثیرگذار و تنها کشوری که بدون شرط و شروط و چشم‌داشتی به ما کمک‌های ایران بود. کمک‌های ایران را در برابر کمک‌های سایر کشور‌ها کمک‌های بدون شرط و شروط و چشم‌داشت می‌گفتند و آخر بعضی کشور‌ها کمک کردند، ولی مشروط کردند.
ولی خوب بعد از جنگ مخصوصا از شش هفت سال پیش سر قضیه سوریه یک مقدار فضای رسانه‌ای علیه ایران شده بود. خیلی ما به گوشه رینگ رفتیم و تحت فشار بودیم. همه رسانه‌ها علیه بشار اسد و حامیان اسد مانند ایران و روسیه بد می‌گفتند. روسی هم پیمان سنتی صرب‌های جنایت کار بود و چهره‌ای منفی داشت از هرکس حمایت می‌کرد در نظرسنجی‌ها منفور می‌شد. در قضیه سوریه، ایران در کنار روسیه از بشار اسد حمایت کرد و در رسانه‌های وابسته به عربی و ترکیه علیه ایران اقدام رسانه‌ای می‌کردند، ولی خدا را شکر این دروغ‌ها دارد برملا می‌شود. البته بوسنیایی‌ها منکر کمک‌های ایران به خودشان نمی‌شدند، ولی می‌گفتند که این کار شما از حمایت از دولت قانونی سوریه خوب نیست.
حزب سوسیال دموکرات که کم هم نیستند اعتقاد دارند که ایرانی کشور قوی و مستقل است و خودش تصمیم می‌گیرد و الان هم گفته‌اند که اگر شرایط سخت جنگ تکرار شود تنها کشوری که به آن امید داریم ایران است، زیرا ایران مستقل است و خودش تصمیم می‌گیرد و عمل می‌کند. قطعاً نمی‌توانیم از کشورهای عربی که وابسته انگلیس و آمریکا هستند درخواست کمک داشته باشیم به ترکیه هم نمی‌شود اعتماد کرد، اگر دوباره به شرایط جنگ برگردیم فقط ایران دست ما را می‌گیرد.
به نظر من ارتباطی هم که الان با ما دارند به قولی می‌تواند برای روز مبادا باشد یعنی هنوز وضعیت بوسنی آرام نشده و هر چند وقت یکبار رئیس جمهور صرب‌ها دودیک اظهارات جدایی‌طلبانه می‌زند و حتی اظهار می‌کند که اگر با آرامش جدا نشویم با جنگ به خواسته خود می‌رسیم. البته به نظرم بیشتر این تهدید‌ها رسانه است و بعید می‌دانم که بخواهد جنگی رخ دهد.
دفاع پرس: چند نفر از همرزم‌های شما در بوسنی شهید شدند؟
در زمان جنگ بوسنی حاج رسول حیدری که به مجید منتظری در بوسنی معروف بود توسط کروات‌های متعصب در کاکانی به شهادت رسید و شهید محمد حسین نواب که توسط کروات‌ها در موستار به شهادت رسید و شهید بهنام نیکنام که یکی از کارمندان وزارت امور خارجه بودند هنگام انجام عملیات تحویل و انتقال جسد شهید نواب به ایران در کوه‌های ایگمند در حادثه تصادف با ماشین ارتش به شهادت رسید. زیرا به دلیل خطر‌هایی که داشت می‌بایست چراغ خاموش و شبانه از این منطقه عبور می‌کردند که ماشینشان تصادف می‌کند و به همراه یک مترجم لبنانی به نام شهید عباس به شهادت رسیدند.
دفاع پرس: روحیه مردم بوسنی در جنگ چگونه بود؟
مردمان نجیبی هستند. قبل از این که مسلمان باشند از لحاظ ژنتیک و آداب و رسوم غربی هستند. حالا درست است که شرق اروپا است. از طرفی با فرهنگ روزمره مسلمانی و خلاصه با روحیات غربی یک آرامش خاصی دارند. آن‌ها احساسات و عواطفی که ما داریم را ندارند همه این‌ها در زمان جنگ هم بود. از طرفی نجابت خاص خودشان را داشتند، ولی با آرامش کار‌ها پیش می‌رفت. اینکه یک حمیت یا دلاوری خاص و بسیج گسترده اقدام کنند این نبود و الان هم این جوری نیست.
روحیات هر قوم است و به هر جهت آن‌ها دارند اینجوری زندگی می‌کند و ما ایرانی‌ها کشوری شرقی و خاورمیانه روحیات خاص داریم و عواطفمان بیشتر است خوشحالیمان و ناراحتیمان پر رنگ‌تر است این‌ها همه چیزشان خیلی آرام‌تر است.
دفاع پرس: به نظر شما جنگ بوسنی و دفاع مقدس ایران شباهتی دارد؟
به هر جهت آن‌ها کار خوبی انجام دادند این‌ها همان کاری که ما در هشت سال دفاع مقدس داشتیم با این تفاوت که ایران از بوسنی حمایت می‌کرد، ولی در جنگ تحمیلی غیر از خدا ما ایرانی‌ها هیچ‌کس را نداشتیم؛ و از طرفی نشان دادن علی رغم اینکه ساده و آرام هستند، ولی توانستند در بدترین شرایط لوجستیکی، میدانی، اطلاعاتی، امنیتی، رسانه‌ای، جنگ روانی، محاصره و تحریم‌های مختلف نظامی توانستند چهار سال جنگ را اداره کنند و با کمترین تجهیزات مقابل ارتش چهارم اروپا (ارتش یوگسلاوی) و به لحاظ تجهیزات بسیار گسترده بود مقاومت کردند. به نظر من مقاومت مردم باید در مراکز پژوهشی و آکادمیک بررسی شود تا به بزرگی مقاومت پی ببرند. روحیه آن‌ها خوب بود مقاوم بودند و حس وطن دوستی زیادی از کودکی تا کهن سالی داشتند.
دفاع پرس: لطفا از جنایاتی که صرب‌ها و کروات‌ها علیه مسلمانان مرتکب شدند به چند مورد اشاره فرمایید
جنایت‌هایی که صرب‌ها و کروات‌ها انجام دادند، زیاد بود معروف‌ترین جنایاتی که در رسانه‌ها به آن پرداخته شد که در آن حادثه ۸۳۷۲ نفر شهید شدند سربرنیتسا بود؛ که همه این‌ها در دادگاه لاهه مستند سازی شده است. کروات‌ها هم در روستای آرمیچی ۱۱۶ غیرنظامی را قتل عام کردند. سربرنیتسا فاجعه بزرگی است و حواشی زیادی داشت به اندازه یک دانشگاه حا دارد که بر رویآن تحقیق و بررسی انجام شود. هنوز که هنوز است به روش‌های مختلف اقتصادی، امنیتی، سیاسی، حقوقی و حقوق بشر بوسنیایی‌ها را دارند می‌کشند. درست است که تیری شلیک نمی‌شود و خونی ریخته نمی‌شود.
آمریکا در طرح به اصطلاح صلح دیتون این وضعیت را به آن‌ها تحمیل کرد اگر این‌ها هم بخواهند نمی‌توانند جلو بروند یعنی قواعد بازی به گونه‌ای است که در جا بزنند و پیشرفت نکنند؛ که این‌ها ناخودآگاه درجا بزند ببینید این‌ها تنها مسلمانان بومی اروپا هستند. الان در آلمان بالای هشت میلیون مهاجر ترک داریم. یعنی ۱۰ درصد جمعیت آلمان ترک‌های نسل اول ودوم هستند. در فرانسه مسلمان آفریقایی از الجزایر و تونس و مراکش هستند.
ولی اروپای کاتولیک از مسلمانان بوسنی می‌ترسد؛ و نمی‌گذرد آن‌ها روی آرامش را ببینید. الان در سارایوو و بیش از ۹۵ مرکز سیاسی رسمی ثبت شده مانند سفارت و دفاتر سیاسی خارجی وجود دارد. در صورتی که در مسکو در کشور پهناور روسیه تنها ۷۶ مرکز سیاسی ثبت شده و این گواه از اهمیت بوسنی در منطقه بالکان در نزد بازیگران خارجی دارد.
دفاع پرس: لطفا سخن پایانی اشاره فرمایید.
آن زمان ایرانی‌ها در کار بین المللی هنوز تجربه نداشتیم و مترجم کافی نداشتیم. اما صداقت و اخلاص نیرو‌های انقلابی که با حمایت‌های رهبری فرزانه انقلاب باعث شد این جهاد ماندگار شود. حضور مستشاران نظامی ایران در چهارچوب توافق رسمی ایران و دولت بوسنی بود. ما در حالی وارد شدیم که قرار بود که کروات‌ها و صرب‌ها بوسنی را بین خودشان تقسیم کنند و اسناد آن و توافقی که بین توجمان و میلوشویچ انجام شده بود موجود است.
کروات‌ها و صرب‌ها هنوز جنایت می‌کنند و در بحث وضع قوانین و به رسمیت شناخت نسل کشی کارشکنی می‌کنند در بازگشت آواره‌های مسلمان به مناطق خودشان و در مورد نظام آموزشی در مناطق جمهوری صرب مسلمانان نمی‌توانند زبان بوسنیایی بیاموزند، ولی در سارایوو که بالای ۸۰ درصد مسلمان است حتی اگر یک کودک صرب در مدرسه باشد باید برای او معلم صربی زبان تهیه کنند.
همین الان وقتی یک دانش‌آموز کتاب تاریخ در مدرسه می‌خواند در مورد جنگ صحبت نشده و انگار در این بازه زمانی هیچ اتفاقی رخ نداده. در کتاب‌های تاریخ بوسنی بچه‌های بوسنی حق ندارند راجع به جنگ اطلاعات کسب کنند این هم گونه‌ای از جنایت است. اروپایی‌ها به بهانه تنفر زدایی و اینکه گذشته‌ها گذشته است و در کنار هم بی خیال زندگی کنیم این مباحث را حذف کردند، ولی در اصل نگران اسلام هستند و قطعاً خداوند وعده‌ی خود را محقق خواد کرد قطعاً پیروزی از آن مسلمین است و به آینده امیدواریم.
گفت‌وگو از مهدی آخوندی
انتهای پیام/ 411
