گروه اجتماعی دفاع‌پرس - سرتیپ دوم سعید دادگر فرمانده انتظامی استان گلستان؛ به اعتقاد صاحب نظران، اعتیاد زمینه‌ساز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و جرایم خرد است بطوری که بخش بزرگی از زندانیان کشور، به دلیل قاچاق مواد مخدر مجرم شناخته شده اند که عدم حضور آنان در کنار خانواده، خود یک آسیب بزرگ برای همسر و فرزندان آنان محسوب شده و زمینه را برای کج روی‌ها مهیا می‌کند.
عده‌ای از تحلیلگران معتقدند، عملکرد خانواده و روابط حاکم بر آن، بستری برای گرایش افراد به اعتیاد می‌باشد؛ همچنین اعتیاد یکی از اعضای خانواده، عامل بالقوه‌ای است که می‌تواند اثرات نامطلوبی بر دیگر اعضاء ایجاد کند.
پیامد‌های اعتیاد به مواد مخدر
پیامد‌های خانوادگی
همانطور که آمار‌ها نشان می‌دهد تعداد زیادی از معتادان، مردان متأهل هستند که بسیاری از آنان دارای فرزند نیز می‌باشند؛ حال چنانچه تعداد معتادان کشور را در تعداد اعضای خانواده آن‌ها ضرب کنیم و بستگان نزدیک این افراد را نیز به شمار آوریم، رقم بالایی خواهد شد؛ بنابراین اعتیاد، گستره وسیعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مطالعات نشان می‌دهد که خانواده‌های معتادان، تفاوت چشمگیری با خانواده‌های عادی دارند، به گونه‌ای که روابط زوجین، روابط پدر معتاد با فرزندان و روابط اجتماعی خانواده و نیز کارکرد‌های مختلف خانواده نظیر کارکرد اقتصادی، آموزشی و... مختل می‌گردد. هرکدام از این موارد می‌تواند منشاء مشکلات عدیدهای برای خانواده و جامعه محسوب شود که به برخی از آنان در ادامه اشاره خواهیم کرد.
نابسامانی و فروپاشی خانواده
اعتیاد مرد غالباً منجر به برهم خوردن نقشها و وظایف خانوادگی می‌گردد، به گونه‌ای که بار مسئولیت زنان خانه‌دار را می‌افزاید و آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد. همسر مردان معتاد، در مورد وضعیت زندگی و آینده خانواده خود در رنج و عذاب هستند. اضطراب آن‌ها برآیندی از اشتغال ذهنی آن‌ها در مورد بی فرجامی و از هم پاشیدگی زندگی است. این افراد به دلیل فشار کار‌های منزل، مشکلات اقتصادی ناشی از بیکاری همسر معتاد، یکنواختی زندگی، عدم رابطه صمیمانه با همسر و... مضطرب و افسرده هستند. همچنین با خطر ابتلای خود و فرزندان به اعتیاد مواجهند.
اختلال در روابط عاطفی زوجین
عمده ترین آسیب خانوادگی اعتیاد به مواد مخدر مربوط به روابط عاطفی و روانی زن و شوهر در خانواده می‌باشد. اعتیاد شوهر به انزوا و دوری از همسر و عدم تعلق عاطفی، جر و بحث و درگیری و نزاع بین زن و شوهر منتهی می‌شود. این وضعیت تأثیرات نامطلوبی بر شخصیت فرزندان گذاشته لذا می‌تواند تهدیدی بالقوه برای آینده و رفتار اجتماعی آنان باشد.
اختلال در روابط پدر با فرزندان
بخشی از پیامد‌های خانوادگی اعتیاد مردان متأهل در رابطه با فرزندان است. اعتیاد پدر، کلیه کارکرد‌های اساسی خانواده، در رابطه با فرزندان از جمله کارکرد اقتصادی و خدماتی، تعیین پایگاه اجتماعی فرزندان، جامعهپذیری فرزندان، آموزش مذهب به کودکان و نوجوانان، حمایت معنوی و عاطفی فرزندان و... را دچار اختلال می‌کند.
همچنین از آنجا که در نظام خانواده ایرانی، فرزندان حتی پس از ازدواج و داشتن فرزند، نسبت به حمایت عاطفی و معنوی پدر احساس نیاز میکنند؛ اعتیاد پدر، فرزندان را از نظر دریافت عطوفت و حمایت، در شرایط نامطلوبی قرار می‌دهد تا بدانجا که به تدریج اعضای خانواده، در حل مشکلات خود پدر را سهیم نمیکنند.
اختلال در روابط اجتماعی خانواده
معمولاً مخفیکاری و اضطراب بر رفتار پدر معتاد حاکم است؛ آنان در گفتار خود نوعی هیجان، نگرانی و توجیهگرایی دارند. در این خانوادهها، احترام و عطوفت متقابل در درون نظام خانواده از بین میرود و میزان ناسازگاری بین اعضای خانواده افزایش مییابد. این رفتار‌ها به تدریج بر روابط و مناسبات اجتماعی خانواده، تأثیر مخرب برجای می‌گذارد، به گونه‌ای که همسر و فرزندان در معاشرت‌هایی که با حضور پدر صورت می گیرد، احساس راحتی و امنیت نمیکنند؛ بنابراین در روابط اجتماعی اعضای خانواده‌های پدر معتاد، به جای مهر و عطوفت، خشونت حاکم می‌شود؛ اعضای خانواده معتاد، با فامیل و بستگان و آشنایان مراوده بسیار کمی دارند و در معاشرت‌هایی که پدر معتاد حضور دارد، اعضای خانواده، به جای احساس راحتی و غرور، بیشتر احساس شرم و خجالت میکنند.
پیامد‌های اجتماعی اعتیاد
استهلاک سرمایههای اجتماعی و مادی: با توجه به ساختار جوان کشور، شیوع مصرف مواد مخدر می‌تواند به بحرانی بزرگ تبدیل شود. اعتیاد، افزون بر زیانهای جدی و خطرناک جسمی از قبیل ابتلاء به بیماریهای عفونی واگیردار، عوارض و پیامد‌های ناگوار اجتماعی و اقتصادی از قبیل افزایش جرایم مرتبط با مواد مخدر و هدر رفتن سرمایههای کلان مادی کشور را نیز به دنبال دارد. هزینه‌های مالی و اجتماعی و اتلاف نیروی انسانی ناشی از اعتیاد و جرایم مربوطه فقط محدود به شخص معتاد نمی‌شود. هزینه‌های اقتصادی که به اجتماع تحمیل می‌شود نظیر هزینه بهداشتی، درگیر شدن نیروهای انتظامی و قضائی، آزار و اذیت بستگان و... اثرات بسیار منفی برجای می‌گذارد.
راهکار‌های پیشگیری از اعتیاد
برای برنامه ریزی راه‌های موثر در پیشگیری از اعتیاد، ابتدا باید علل و عوامل موثر در شروع مصرف و اعتیاد به مواد افیونی را در نوجوانان و جوانان شناخت. عوامل روحی روانی، شخصیتی، خانوادگی، محیطی و اجتماعی همگی در مصرف و اعتیاد موثر هستند.
برای انتخاب و به کارگیری مناسب راهبردها، دانستن نیازها، مشکلات، پتانسیل‌ها و توانایی‌های اجتماعی ضروری است. اجرای هر برنامة پیشگیری به شناخت دقیق منطقه، بررسی کامل وضعیت بهداشتی و روان شناختی و بررسی‌های همه گیرشناسی بستگی دارد تا به این وسیله عوامل موثر بر مصرف مواد آشکار شود. تحقیقات نشان داده اند که نمی‌توان یک روش واحد را به عنوان بهترین روش برای همه افراد و گروه‌ها انتخاب نمود زیرا عوامل متفاوتی در ایجاد اعتیاد موثرند.
با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان موارد ذیل را بعنوان برخی از مهمترین راه‌های پیشگیری از اعتیاد نام برد:
۱- آگاه سازی افراد در مورد خطرات و مضرات مواد مخدر
۲- افزایش مهارت‌های زندگی مانند مهارت تصمیم گیری، حل مسئله، ارتباطات اجتماعی
۳- تقویت فعالیت‌های جانبی برای ارضای نیاز‌های روانی و اجتماعی نوجوانان وجوانان
۴- تقویت فرهنگی و مذهبی افراد
۵- حضور فعال و هدفمند دستگاه‌های متولی خصوصا سازمان‌های فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ها در راستای پیشگیری از اعتیاد
انتهای پیام/ 241
