گروه اجتماعی دفاع‌پرس - سرهنگ جهانگیر کریمی معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان؛ بی‌تردید والدین یکی از الگو‌های اصلی برای کودکان و نوجوانان هستند که با رفتار‌های خود می‌توانند تغییرات وسیعی را در الگو‌های رفتاری، نگرشی و هنجاری آن‌ها به وجود آورند و هیچ عاملی مهم‌تر و تعیین کننده‌تر از تأثیر خانواده در پی ریزی و چگونگی شخصیت فرزندان نیست. الگوی رشد شخصیتی کودکان ابتدا در چارچوبی از روابط با والدین شکل می‌گیرد و تأثیر این امر را می‌توان در زندگی بزرگسالی در میان نوجوانان مشاهده کرد.
بر این اساس کودکانی که والدین معتاد دارند، بیشتر دچار بیماری‌های جسمی، روحی و اجتماعی می‌شوند. به خصوص مشاهده اعتیاد والدین و همانندسازی با والدین معتاد در مراحل گوناگون، سبب اعتیاد نوجوانان یک خانواده می‌شود.
کاهش دلبستگی عاطفی بین اعضای خانواده با نظم و ثبات در خانواده رابطه مستقیم دارد و دلبستگی به خانواده نشان دهنده آرام بودن خانواده و نیز صمیمیت بین اعضای خانواده است که می‌تواند به کاهش بزهکاری منجر شود. در مقابل، تعارضات والدین با یکدیگر موجب می‌شود که خانواده‌ها نتوانند وظایف والدینی خود که شامل سرپرستی و نظارت، حمایت، ایجاد اعتماد و برقراری رابطه صمیمانه با فرزندان است را به درستی انجام دهند.
علاوه بر تعارضات و اختلال‌های خانوادگی، کانون سرد، بی روح و عاطفه‌ی خانواده نیز اثرات نامطلوبی بر کجروی و اعتیاد فرزندان دارد. در یادداشت حاضر به بررسی آسیب‌هایی که متوجه فرزندان دارای والدین معتاد به ویژه مادران معتاد می‌شود می‌پردازیم.
رابطه مستقیم اعتیاد مادران با سلامت جسمی و روحی فرزندان
براساس تحقیقی که توسط کارشناسان اداره برآورد اجتماعی و افکار سنجی معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان بر روی تعداد قابل توجهی از دانش آموزان دارای والدین معتاد صورت گرفته نشان می‌دهد در خانواده‌هایی که هر دو والد یعنی پدر و مادر معتاد بودند ۳۹.۳ درصد از کودکان سلامت عمومی پایینی داشتند.
همچنین ۴۶.۶ درصد کودکان خانواده‌های دارای مادر معتاد افسردگی بالایی داشتند و بنابر این تأثیر اعتیاد مادر بر میزان احساس افسردگی کودکان نسبت به اعتیاد پدر بیشتر است.
براساس این تحقیق تأثیر اعتیاد مادر بر میزان احساس اضطراب کودکان نیز نسبت به اعتیاد پدر بیشتر است به طوری که ۳۸.۱ درصد کودکان خانواده‌های دارای مادر معتاد اضطراب بالایی دارند. علاوه بر این ۳۳.۳ درصد از فرزندان خانواده‌هایی که مادر معتاد داشتند از سلامت جسمی پایینی برخوردار بودند.
در این تحقیق رابطه بین اعتیاد والدین با سلامت اجتماعی فرزندان نیز مورد بررسی قرار گرفت که نتایج به دست آمده نشان داد ۲۸.۸ درصد از خانواده‌هایی که پدر معتاد داشتند از سلامت اجتماعی پایینی برخوردار بودند این درحالی بود که ۳۰ درصد از فرزندان دارای والد مادر معتاد، سلامت اجتماعی پایینی داشتند.
نقش مادر در اعتیاد فرزندان از کودکی تا دوران بلوغ
مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که آستانه تحمل زنان نسبت به مردان در مقابل مواد مخدر بسیار پایینتر است. به همین خاطر زنانی که در سنین باروری قرار دارند و موادمخدر مصرف می کنند اثرات جدی بر روی جنین خود می گذارند. تحقیقات نشان داده است که کودکان مادران معتاد، قبل از تولد به همان ماده ایی که مادر معتاد است اعتیاد دارند و با این اعتیاد متولد می شوند.
برخی از عواقب ناگوار معتاد شدن مادر خانواده به مواد مخدر
۱-تزلزل نظام خانواده: اعتیاد مادر خانواده به مواد مخدر، علاوه بر آسیب‌های جسمی و روانی که برای خود مادر در پی دارد، موجب تزلزل نظام خانوادگی و عدم انجام وظایف مادری و همسری از سوی او می‌شود. اغلب فرد معتاد بی عاطفه، خودخواه و دارای شخصیت نامتعادل و ناموزون است. این خصوصیات برای یک زن که نقش مادر در خانواده را برعهده دارد سازگار نیست.
۲-عدم ایفای نقش مادری: تردیدی نیست که اعتیاد مادر موجب عدم انجام وظایف مادری می‌شود. فرزندان یک مادر معتاد از ابراز احساسات و عواطف مادری محروم بوده و مسلماً به فکر رفع نیاز‌های عاطفی و روانی خود در بیرون خانواده هستند. همچنین به جهت ارتباط مستمر مادر با فرزندان، میزان اثرگذاری او بر افکار، اخلاق و رفتار فرزندان بیش از پدر بوده و بنابراین تأثیرات منفی اعتیاد مادر بر فرزندان مضاعف است.
۳-ایجاد نسل معتاد: از جمله امیال و آرزو‌های هر خانواده، داشتن فرزند سالم و تندرست است. از این رو، والدین تمام توان خود را برای دسترسی به این مطلوب به کار می‌گیرند. اما مادر معتاد در دوران بارداری، فرزندش را معتاد می‌کند. یافته‌های تحقیقاتی حاکی از آن است که به احتمال زیاد، نوزادان زنان معتاد از نظر فیزیکی غیرعادی بوده و دچار محرومیت می‌شوند.
۴-ارائه الگوی نامناسب رفتاری: در خانواده‌هایی که مادر، معتاد است، هنجار‌های موجود در جامعه پرورش نمی‌یابند، زیرا فرزندان الگوی مناسب رفتاری ندارند. در چنین خانواده‌هایی احترام متقابل بین افراد، جای خود را به نزاع و درگیری می‌دهد. بنابراین فرزندان حاضر به پذیرش سخنان و نصایح مادر نیستند و رفتار‌های خود را بر اساس خواسته خود تنظیم می‌کنند.
۵-گرایش فرزندان به سوی بزهکاری: روابط عاطفی و روانی مادر با فرزندان به دلیل اعتیاد مادر به شدت آسیب می‌بیند و مصرف مواد مخدر برای وی اولویت می‌یابد، همین امر فرزندان را نیز به سوی اعتیاد، بزهکاری و رفتار ضد اجتماعی می‌کشاند.
نتیجه گیری و پیشنهاد
کودکانی که ناخواسته در مسائل ناشی از اعتیاد والدین در خانواده درگیر می‌شوند در معرض ارتکاب جرایم مختلف هستند؛ پس بررسی وضعیت کودکانی که در محیط‌های خانوادگی جرم زاد به سر می‌برند مهمترین اقدام برای پیشگیری از انحراف آنان تلقی می‌شود.
با توجه به اثرات مخرب اعتیاد والدین بر روی سلامت عمومی و سلامت اجتماعی فرزندان ضروری است در حوزه فرهنگ عمومی برنامه‌هایی برای مواجهه صحیح با استرس و فشار‌های روحی و روانی که منجر به افزایش نگرانی و اضطراب، اختلالات خواب و افسردگی، کاهش سلامت جسمانی و عملکرد اجتماعی فرزندان خانواده‌های اعتیاد می‌شود طراحی و اجرا شود.
لازم است به برنامه‌هایی که به ارتقای سلامت اجتماعی فرزندان دارای والدین معتاد کمک می‌کند نظیر برنامه‌هایی که روحیه مشارکت جویی را در آن‌ها ارتقا ببخشد مانند ایجاد تسهیلات برای دسترسی راحت‌تر آن‌ها به باشگاه‌های ورزشی و ... توجه بیشتری شود.
همچنین، با توجه به تأثیر متفاوت اعتیاد هر کدام از والدین بر سلامت اجتماعی و روانی فرزندان ضروری است تا ضمن آگاهی بخشی به این دسته از والدین در مورد آثار متفاوت بر روی فرزندان به تفکیک نوع نقش والدین در خانواده پژوهش‌های دیگری صورت گیرد.
باید نقش مشاور در مدارس، دانشگاه‌ها و خوابگاه‌ها برای یاری رساندن به افراد در معرض خطر اعتیاد و آسیب‌های ناشی از آن نظیر فرزندان دارای والدین معتاد تقویت شود به نحوی که بتوانند در زمان بروز مشکل با مراجعه حضوری یا تلفنی مشکل خود را طرح نمایند و از این طریق بسیاری ازمشکلات و آسیب‌ها پیشگیری شود.
بایستی آگاهی و دانش فرزندان دارای والدین معتاد در زمینه زیان‌های جسمی، روحی و روانی اعتیاد به واسطه برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای آنان ارتقا یابد به طوری که در جهت ایجاد نگرش منفی نسبت به مواد مخدر اطلاعات مفید به آنان ارائه و راه‌های مقاومت و روبرو شدن با آسیب‌ها به آنان آموزش داده شود.
انتهای پیام/ 241
