به گزارش خبرنگار دفاع‌پرس از تبریز، با وجود گذشت سه دهه از پایان جنگ تحمیلی، این واقعه مهم تاریخی همچنان از موضوعات مورد علاقه شاعران حوزه ادبیات پایداری است؛ «محمدرضا بحری» نیز از جمله شاعرانی است که به سرودن شعر در این حوزه می‌پردازد. خبرنگار دفاع‌پرس در تبریز، به منظور بررسی وضعیت و جایگاه شعر دفاع مقدس و مقاومت در ادبیات کشور، گفت‌وگویی این شاعر جوان اهل استان آذربایجان شرقی انجام داده که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
دفاع‌پرس: از چه سالی وارد دنیای شعر و شاعری شدید؟
من از اوایل نوجوانی به شعر و ادبیات علاقه‌مند شدم و از سن 13-14 سالگی دست به قلم شدم. اشعارم همگی در حوزه آئینی به‌ویژه اهل بیت (ع) بوده و توفیقی که داشته‌ام این است که جز برای اهل بیت (ع) شعری نسروده‌ام و همگی در طول ترویج این فرهنگ بوده است.
دفاع‌پرس: آیا تاکنون آثار خود را به شکل مکتوب منتشر کرده‌اید؟
مجموعه مستقلی که مختص اشعار خودم باشد، هنوز منتشر نشده است. علی‌رغم اینکه برخی دوستان و نهادهای مختلف پیشنهاد این موضوع را داده‌اند، باتوجه به اینکه هنوز آثار بزرگان در شهرمان موجود است، فعلا انتشار مجموعه اشعار را بی‌ادبی به ساحت آن اساتید می‌دانم. اما آثارم به شکل پراکنده در قالب کتاب‌های مختلف و همچنین مطبوعات منتشر شده است.
دفاع‌پرس: اشاره کردید که صرفا در حوزه اهل بیت (ع) شعر سروده‌اید اما با این حال اشعاری از شما در حوزه دفاع مقدس و مقاومت نیز منتشر شده است؛ علت این موضوع چیست؟
وقتی ما از ادبیات عاشورایی صحبت می‌کنیم، یکی از شاخه‌های آن ادبیات دفاع مقدس است. یعنی فرهنگ شهادت و مقاومت و پایداری ما منبعث از فرهنگ اهل بیت (ع) است. در حالات و وصیت‌نامه‌های شهدا نیز به کرات می‌بینیم که الگوهای آنان شخصیت‌های عاشورایی و شهدای کربلا بوده است.
عرصه شعر هم به همین شکل است؛ وقتی مفاهیمی مانند «هیهات من‌الذله»، ظلم‌ستیزی، پایداری و جان دادن پای آرمان‌ها را بررسی می‌کنیم، این مفاهیم عینا در دفاع مقدس نیز تکرار شده است.
دفاع‌پرس: بهره‌گیری از مضامین عاشورایی در شعر دفاع مقدس و مقاومت مبتنی بر یک وجه شبه واقعی است یا صرفا از بابت افزودن حماسه و شور مورد توجه شاعران قرار گرفته است؟
جوهره اتفاقی که در دفاع مقدس افتاد، این است که یک ملت به پاخاسته و آرمان‌خواه، در بدو انقلاب نوپایشان با تهاجمی مواجه می‌شوند که در آن تمام ابرقدرت‌های دنیا برای از پا انداختن این نهال نوپا دست به دست هم می‌دهند؛ این ملت مقتدر و در عین حال مظلوم، آن‌چه در توان دارند یعنی فرزندان عزیز خود را در طبق اخلاص می‌گذارند تا این آرمان و هدف والا که منبعث از فرهنگ اهل بیت (ع) و پیام قرآن است، زنده و پایدار باقی بماند. لذا به‌نوعی سایز کوچکی از عاشورا تکرار می‌شود؛ چنانکه در واقعه عاشورا حضرت سیدالشهداء(ع) به شهادت می‌رسند و در دفاع مقدس، فداییان و رهروان حضرت سیدالشهداء (ع) شهید می‌شوند.
لذا استفاده ما از نمادها و مضامین عاشورایی در شعر دفاع مقدس به این علت است که ما این نبرد هشت ساله را نمونه کوچک‌تر حماسه عاشورا می‌بینیم که در آن، عاشقان اهل بیت (ع) با لبیک گفتن به حضرت امام خمینی (ره) جان شریفشان را در راه دفاع از آرمان‌ها تقدیم کرده‌اند.
دفاع‌پرس: شعر در جریان‌سازی فرهنگی دفاع مقدس چه نقش و جایگاهی دارد؟
ما می‌توانیم به دو شکل به این قضیه نگاه کنیم؛ اول اینکه شعر به طور کلاسیک در بین همه هنرها جایگاه ممتازی دارد و از روز اول با انسان قرین بوده است. به همین دلیل گفته می‌شود که اولین شاعر عالم حضرت آدم (ع) بوده است هرچند شاید این مطلب ازنظر تاریخی قابل اثبات نیست اما به لحاظ اقناعی، با خواندن داستان حیات حضرت آدم (ع) و این نکته که او با مصیبت مرگ فرزندش روبرو می‌شود و به سوگ می‌نشیند، همه به این نتیجه می‌رسند که جا دارد او در همین‌جا برای این مصیبت شعر بسراید. چون شعر بستر نشان دادن و نمایش عواطف بشری است. لذا از این منظر شعر دارای جایگاه بی‌بدیلی دارد و در طول تاریخ نیز بزرگان با زبان شعر سخنان و حتی آرمان‌های خود را به تصویر کشیده‌اند.
اما در عصر فعلی، باتوجه به تغییر سبک زندگی انسان‌ها و قرار گرفتن در عصر رسانه و هنرهای نمایشی، به این نتیجه می‌رسیم که شعر علاوه بر آنکه جایگاه سنتی خود را داراست، می‌تواند یک ارزش افزوده نیز ایجاد کند. یعنی امروز دوران هنرهای تلفیقی و بینارشته‌ای است که می‌توان در تولیدات، از انواع هنرها مثل شعر، بیان، نمایش، موسیقی و ... بهره گرفت. اگر مجموعه‌ای از این هنرها با همدیگر آمیخته شوند، آثار زیبا و فاخر مثل نماهنگ‌های تاثیرگذار به‌وجود می‌آید. از این رو تجربه نشان می‌دهد در این عصر آثار هنری تلفیقی، کارکرد بهتر و مخاطبان بیش‌تری دارد تا آنکه ما صرفا به سراغ یک هنر خاص برویم.
در ماه‌های اخیر سرود «سلام فرمانده» منتشر شد؛ در ساخت این اثر چند هنر وقتی با یکدیگر مثل شعر، موسیقی و حتی تصویر تلفیق شد و در قالب یک مجموعه به مخاطبان ارائه شد، تاثیر خودش را در جامعه گذاشت و یک موج ایجاد کرد. لذا عصر ارائه تک‌هنر سپری شده است.
دفاع‌پرس: به‌نظر شما به موضوع جبهه مقاومت اسلامی در سال‌های اخیر چقدر پرداخته شده است؟
رهبر معظم انقلاب فرموده بودند «جنگ ما گنج بود». گنج چیزی است که بسیار ارزشمند است و با استفاده کردن، تمام نمی‌شود یعنی ظرفیت بالایی دارد. ما همان‌گونه که باوجود گذشت چهار دهه، به بسیاری از ابعاد دفاع مقدس نتوانسته‌ایم پرداخت کنیم، همان مسئله درباره شهدای مدافع حرم نیز وجود دارد. ما هنوز نتوانسته‌ایم آن‌چنان که باید و شاید، چهره‌های برجسته مدافع حرم را به نسل جدید معرفی کنیم و این ضعف ماست.
در سال‌های گذشته که پیکرهای شهدای مدافع حرم جهت تشییع به شهرها آورده می‌شدند، شعرا نیز به همین مناسبت اشعاری منتشر می‌کردند اما تبیین سبک زندگی، معاش و ... شهدای مدافع حرم هنوز مورد توجه قرار نگرفته و جای آن در ادبیات ما خالی است. این موضوع ظرفیت بسیار بالایی دارد چون شهید مدافع حرم برای نسل ما ملموس‌تر از شهید دهه شصت است زیرا در این عصر زندگی می‌کند. برای مثال شهید «حججی» در همین عصر کنونی، با یک نگاه خاص و باصلابتش تمام نظام سلطه را به سخره گرفت. بنابراین می‌تواند به‌عنوان یک الگوی برای نسل جوان معرفی شود.
دفاع‌پرس: موضوع شعر دفاع مقدس برای کودک و نوجوان چقدر مورد توجه واقع شده است و آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شعر دفاع مقدس محدود به یک زاویه دید و تم خاصی نیست بلکه می‌تواند از جنبه‌های گوناگون با زبان‌های مختلف برای مخاطبان مختلف ارائه شود. مثلا داستان رزمنده‌ای که به شهادت می‌رسد، صرفا محدود به لحظه شهادت او نیست بلکه داستان زندگی او می‌تواند از جنبه یک پدر خوب، یک رفیق خوب، یک همسر خوب و ... نیز برای مخاطبان مختلف تبیین شود. ضمنا نباید فراموش کنیم، شهدا صرفا از جهت لحظه شهادت برای ما الگو نیستند بلکه منش و سبک زندگی آن‌ها نیز دارای پیام‌ها و پندهای مختلفی است که می‌تواند الگوی عمل ما قرار بگیرد.
ما در مرور زندگانی سردار شهید «سلیمانی»، فقط لحظه شهادت ایشان در فرودگاه بغداد را نمی‌بینیم؛ بلکه رفتار ایشان با خانواده‌های شهدا، دوستان، زیردستان، همسایگان و ... برای ما آموزنده است و اتفاقا برای کودک و نوجوان جذابیت بیش‌تری دارد. درنتیجه ما می‌توانیم داستانی متأثر از زندگی شهید بنویسیم که قهرمان داستان، خود شهید است.
آثار محدودی تاکنون در این زمینه تولید شده است اما باید توجه کرد که در ادبیات کودک، زبان ما باید کودکانه باشد اما فکرمان نباید کودکانه باشد. آثاری که در این زمینه سروده شده، از همین دو جنبه محل نقد و اشکال بوده است. یعنی گاهی زبان آن به‌گونه‌ای بوده که کودک نتوانسته با آن ارتباط برقرار کند یا گاهی بالعکس، تفکر پای زبان قربانی شده است لذا نتوانسته تاثیرگذار باشد. در منطقه ما آثار و اشعاری در این زمینه‌ها دیده‌ام اما نمی‌توان آن‌ها را به‌عنوان کار شاخص و برجسته معرفی کرد. به‌نظر می‌رسد هنوز جای شعرای مبتکر و خلاق حوزه کودک و نوجوان در ادبیات دفاع مقدس خالی است.
دفاع‌پرس: به‌طور کلی وضعیت کنونی شعر دفاع مقدس و مقاومت در استان آذربایجان شرقی را چطور ارزیابی می‌کنید و آثار کدام یک از شعرای این حوزه را بیش‌تر می‌پسندید؟
چهره‌هایی مانند استاد «جلال محمدی»، «حسن زرنقی» و «محمد شکری‌فرد» آثار خوب و زیبایی در این زمینه دارند اما نکته مهمی که باید بیش‌تر مورد توجه قرار بگیرد، تلاش برای نسل‌سازی است. یعنی نهادهای متولی این امر باید تلاش کنند تا افراد بیش‌تری را به این حوزه بکشانند و مورد حمایت قرار بدهند.
دفاع‌پرس: در سطح کشوری آثار کدام شاعران را در این حوزه شاخص می‌دانید؟
در دهه‌های قبل، شاعرانی مثل «سیدحسن حسینی» و «قیصر امین‌پور» بر فراز قلّه هستند که آثار شاخصی را پدید آورده‌اند و حتی برخی قالب‌ها مرهون و مدیون این بزرگان است. در دوره فعلی هم «علی معلم»، «یوسفعلی میرشکاک» و «علیرضا قزوه» آثار خوبی دارند که شخصا آن‌ها را دنبال می‌کنم.
انتهای پیام/
