دیپلماسی دفاعی، مقدم بر همه‌چیز است

جان ویک لین، در کتاب مبانی دیپلماسی، مینویسد: «دیپلماسی دفاعی هم در زمان صلح و جنگ و هم جهت پیشگیری از درگیری و حتی استفاده از ظرفیتهای محیط بینالمللی در تقویت توانمندیها و اثرگذاریهای زمان جنگ (از جمله تامین نیازهای آمادی نیروهای مسلح) نیز کارا باشد. به تعبیر هنری کیسینجر، «باید این ایده که وقتی جنگ آغاز میشود، سیاست خاتمه میپذیرد را کنار بگذاریم». چراکه در زمان جنگ نیز دیپلماسی در کل و دیپلماسی دفاعی به صورت خاص همچنان کارا است.

 

در جمهوری اسلامی کارکردهای دیپلماسی دفاعی شامل «امنیتسازی، تقویت بنیه اقتصادی و درآمد ارزی، حمایت از سیاست خارجی، تامین آمادی نیروهای مسلح» است.

 

دیدگاههای وزیران کنونی و سابق

 

سردار احمد وحیدی، وزیر سابق دفاع نیز در خصوص نقش دیپلماسی دفاعی و تاثیر آن بر سیاست خارجی میگوید: «دیپلماسی سیاسی با در هم آمیختن دیپلماسی و دفاع در روندی نظاممند به ابزاری اثربخش تبدیل میشود که با بکارگیری و تولیدقدرت نرم تلاش میکند تا از طریق تعامل ملی با سایر واحدهای نظام بینالملل، هدف راهبردی جمهوری اسلامی در پیشگیری و مقابله با تهدیدات احتمالی محقق کند. به همین دلیل بازدارندگی به عنوان اصلیترین ملاحظه در تایید حدود عملکرد دیپلماسی دفاعی مورد توجه قرار میگیرد. با توسعه و بهرهگیری از این ابزار تلاش خواهد شد تا روند همکاری و تعامل را با همکاری ... نهادهای دخیل در روابط خارجی تقویت کنیم».
 
وحیدی «بازدارندگی» را مهمترین عامل در عملکرد دیپلماسی دفاعی میداند که در کنار دیپلماسی سیاسی میتواند به عاملی اثر بخش تبدیل شود.

 

سردار دهقان وزیر دفاع نیز در این باره گفتهاست: «امنیت خلیج فارس معادل با امنیت جهان است و ایران حافظ این امنیت است؛ ایران را بهدلیل دارا بودن هفت استان ساحلی و 5800 کیلومتر مرز آبی، کشوری و دریایی معرفی کرد، تحریم دریا و صنایع مرتبط با آن را در کنار سایر تحریمهای ناجوانمردانه غرب گواهی بر اهمیت دریا و صنایع دریایی دانست».

 

دیپلماسی دفاعی چیست؟

 

سردار یدالله جوانی، رئیس سابق اداره سیاسی سپاه در گفتوگو با تابناک در خصوص دیپلماسی دفاعی معتقد است که: دیپلماسی یعنی سیاست خارجی کشورها و هر کشوری در حوزه سیاست خارجی خود با مجموعهای از مسائل ارتباط پیدا میکند که از طریق همسایگان، کشورهای فرامنطقهای و قدرتهای بینالمللی و سازمانها و نهادهای جهانی به تامین امینت و منافع خود را دنبال میکند.

 

این استاد دانشگاه در این خصوص میگوید: امروزه هیچ کشور را نمیتوان یافت که بدون ارتباط با دیگران امکان حیات داشته باشد، امروزه همه ملتها و کشورها در ارتباط با یکدیگر هستند و این ارتباط در حوزه سیاست خارجی امری اجتنابناپذیر است که دنبال کردن آن در حوزه دیپلماسی مشخص میشود و نوع رابطه، مذاکره و چگونگی برقراری ارتباط برای پیشبرد منافع و حل مسائل که با قیدهایی در موضوعات مختلف همراه است.

 

وی افزود: به عنوان مثال، امروزه پرونده هستهای در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پرونده هستهای است که نحوه پیگیری ایران از طریق ایران به «دیپلماسی هستهای» معروف میشود. آنچه در خصوص دیپلماسی دفاعی میتوان بیان کرد، این است که بههرحال هر کشوری در حوزه سیاست خارجی خود درصدد تامین منافع ملی آن کشوراست و در راس این منافع ملی امنیت است و لذا دولتها سعی دارند در مرحله اول مجموعهای از اقدامات را انجام دهند تا این امنیت برقرار باشد.

 

امنیت پایدار، رمز دیپلماسی دفاعی

 

کشوری میتواند از یک امنیت پایدار برخوردار باشد که دیپلماسی دفاعی فعالی داشته باشد و که در گام اول از طریق یک نوع ارتباط موثر و هوشمندانه با همسایگان به دست خواهد آمد، هر کشوری اگر بخواهد امنیت پایدار داشته باشد، باید امنیت مرزهای خود را برقرار کند تا بتواند با تلاش و برنامهریزی در داخل نیز امنیت داخلی را هم برقرار کند، امنیت داخلی و مرزها میتواند نشانگر امنیت نسبی یک کشور باشد و نقش دیپلماسی دفاعی در اینجا مشخص و مهم میشود. جوانی در این باره به تابناک گفتهاست: «امروزه بسیاری از کشورهایی که امنیت آنها مخدوش میشود بهدلیل نداشتن امنیت در مرزهای آنهاست و تهدیدات از آن سوی مرزها، مداخلات خارجی یا همسایگان امنیت آنها تحت تاثیر قرار میگیرد یا گروههایی که به نوعی در کشورهای پیرامونی نفوذ دارند و در شرایط خاص میتوانند با نفوذ خود در مناطق خاص امنیت این کشورها امنیت آنها را مخدوش کنند.

 

در واقع دیپلماسی دفاعی اگر خوب و هوشمندانه دنبال شود، میتواند نقش بازدارنده داشته باشد در بروز ناامنیها و بیثباتی. در حوزه سیاست خارجی دیپلماسی ما سیاسی است اما رویکردهای آن میتواند امنیت ما باشد و دیپلماسی دفاعی ماهیت امنیتی دارد.»

 

رئیس اسبق اداره سیاسی سپاه ابراز داشت: «دیپلماسی ما میتواند تامینکننده منافع اقتصادی و امنیتی ما باشد، اما آنچه مهم است اهمیت دیپلماسی دفاعی در توسعه یک کشور است، بههرحال اگر کشوری بخواهد توسعه یابد و به پیشرفت برسد و در حوزههای مختلف به اهداف خود برسد نیازمند پیش نیازهایی است و پیششرط هر توسعهای امنیت است و این به دست نمیآید مگر با دیپلماسی دفاعی فعال و بر همین اساس همه دولتها این مساله را پذیرفتهاند که تامین امنیت ملی در راس منافع ملی آنهاست و در مرحله اول باید این مساله تامین بادش تا در گامهای بعدی به سایر منافع دست پیدا کنند. به طور کلی میتوان گفت که امنیت ملی مقدم بر توسعه و پیشرفت است گرچه خود توسعه و پیشرفت میتواند سبب امنیت شود و ارتباط تنگاتنگ دارند بین این دو وجود دارد.»