جنگ نیابتی؛ چیستی و چرایی

گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس‌ـ رحیم محمدی؛ طی چند سال اخیر در واژگان سیاسی به‌خصوص از زمانی که داعش در سوریه و عراق موجودیت پیدا کرد، کلمه «جنگ نیابتی» (Proxy war) به دفعات مورد استفاده قرار گرفته به نحوی که امروز به کلمه‌ای پرکاربرد در ادبیات سیاسی تبدیل شده است؛ اما چرا جنگ نیابتی؟

جنگ نیابتی زمانی رخ می‌دهد که دو کشور درگیر به جای تقابل رو در رو با حمایت‌های مالی، تسلیحاتی و تبلیغاتی از کشور‌ها یا گروه‌های مسلح دیگری که با قدرت مقابل یا متحدین آن در جنگند، در جهت تضعیف آن قدرت یا فشار بر آن تلاش می‌کنند؛ به عبارت دیگر، چون درگیری نظامی مستقیم بین دو دولت که با یکدیگر دشمنی دارند، هزینه‌های سیاسی، اقتصادی و انسانی بالایی را برای هر دو طرف در پی دارد به همین دلیل همواره طرفین سعی می‌کنند به‌منظور پرهیز یا کاهش خسارات چنین جنگی، اهداف خود را با هزینه کمتری با حمایت از گروه‌ها و دولت‌های ثالث دنبال کنند.

گفته می‌شود که جنگ‌های نیابتی از زمان جنگ سرد رواج یافت؛ برای اینکه دو ابرقدرت وقت یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق به علت ترس از وقوع جنگ هسته‌ای تمایلی به درگیری مستقیم با یکدیگر نداشتند؛ لذا به جای آن همواره در تلاش بودند تا دامنه نفوذ خود را در کشور‌های مختلف افزایش دهند به همین دلیل دو کشور یادشده سعی می‌کردند که برای تحت فشار قرار دادن یکدیگر، کشور‌های بیشتری را تحت حمایت‌های خود قرار دهند و از این روی، اغلب کشور‌های اروپایی و چند کشور از سایر مناطق مانند کره جنوبی و شمالی، ژاپن و کوبا به یکی از این دو قدرت جهانی وابسته بودند.

مثال دیگری که در این رابطه می‌توان به آن اشاره کرد، جنگ ویتنام و افغانستان است؛ آمریکا علی‌رغم اینکه سال‌ها در ویتنام جنگید و میلیارد‌ها دلار هم هزینه کرد، ولی نتوانست بر ویت‌کنگ‌ها پیروز شود؛ این موضوع برای شوروی در جنگ با افغان‌ها نیز صادق است؛ زیرا آن‌ها هم با وجود متحمل شدن هزینه‌های بسیار زیاد در جنگ با افغان‌ها، سرانجام مجبور شدند که از ادامه حضور در این کشور انصراف دهند و از افغانستان عقب‌نشینی کنند.

در این رابطه، «هیلاری کلینتون» وزیر وقت امور خارجه آمریکا اعتراف می‌کند که القاعده در افغانستان را آمریکا با کمک دولت‌های پاکستان و عربستان سعودی تاسیس کرد تا مقابل ارتش شوروی سابق بجنگند؛ البته آن‌ها همین برنامه را هم با تأسیس داعش در عراق و بعد در سوریه، لیبی و نیجریه داشتند با این تفاوت که این‌بار هدف آمریکا از ایجاد داعش در عراق، مقابله و یا تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی ایران بود که با دوراندیشی و مدیریت رهبر معظم انقلاب اسلامی و حضور میدانی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، حکومت داعش که خود را «دولت اسلامی عراق و شام» معرفی می‌کرد، به پایان رسید و بساط این گروه تروریستی تکفیری به‌صورت سازمانی برچیده شد.

ناگفته نماند که هدف نهایی آمریکا از تأسیس داعش برابر آنچه وزیر امور خارجه وقت آمریکا در کتاب خود به آن اشاره کرده است، علاوه بر تجزیه ایران، تجزیه کشور‌های عربی منطقه نیز بوده است.

حال چنانچه بخواهیم نمونه بارزتری از جنگ نیابتی را ذکر کنیم که هم‌اکنون در جریان است، جنگ روسیه و اوکراین را می‌توان عنوان کرد؛ جنگی که مصادق بارز جنگ نیابتی آمریکا و اروپا و متحدان آن‌ها با روسیه است؛ بدین صورت که کشور‌های غربی به پرچم‌داری آمریکا با ارسال انواع سلاح و مهمات به سوی اوکراین، این کشور را در برابر روسیه حمایت و پشتیبانی می‌کنند.

انتهای پیام/ 231