گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس‌ـ رحیم محمدی؛ گسترش فناوری‌های نوین اگرچه باعث شده که روند زندگی جوامع انسانی به نسبت گذشته سهل‌تر شود، اما استفاده از فناوری‌ها همان‌گونه که موجب سهولت شده به همراه خود مخاطرات و تهدیداتی را نیز دارد که نمونه آن استفاده از فناوری‌ها در تهدیدات بیولوژیک است. بر این اساس، گفت‌وگویی را با سرهنگ پزشک «رضا ترابی خراجی» مدیر مجتمع بهداشتی، درمانی، تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س) نیروی زمینی سپاه با موضوع فناوری‌های نوین در حوزه تهدیدات بیولوژیک انجام دادیم که بخش اول آن در اینجا قابل مشاهده است.
بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
دفاع‌پرس: این روز‌ها بحث جاسوسی ژنوم ایرانی‌ها در برخی محافل مطرح شده است؛ به نظر شما این موضوع واقعیت دارد؟
در دنیای تکنولوژی اطلاعات، داده‌های ژنتیکی افراد در سطوح کلان جمعیت می‌تواند تحلیل‌های اطلاعات متنوعی از نقاط قوت و ضعف ژنتیکی تا پتانسیل بیماری‌های مختلف یا حتی عادات و سبک زندگی افراد را رصد کرد. از ظرفیت این اطلاعات می‌توان در حیطه‌های مختلفی همچون پزشکی و دارویی نیز استفاده کرد؛ از این رو سرقت داده‌های ژنتیکی چه در کشور ما و حتی در سطح جهانی علاوه بر اینکه موضوعی واقعی و عینی است، لزوم اتخاذ سیاست‌ها و استراتژی‌های مؤثر بر آن را در حوزه مالکیت فردی و جمعیتی می‌طلبد.
امروزه شاهدیم که متأسفانه جاسوسی ژنتیکی از ژنوم ایرانیان با روش‌های گوناگون اتفاق می‌افتد و شواهدی مبنی بر جمع‌آوری نمونه‌های بیولوژیک از افراد مختلف وجود دارد؛ بدین ترتیب که گروه‌هایی، از مردم درخواست می‌کردند که به‌وسیله چند گوش‌پاک‌کن (سوآپ) نمونه‌هایی از سلول‌های دهانی خود را با هدف نجات بیماران سرطانی به بانک ژن جهانی هدیه کنند؛ بازیگران این سناریو به گونه‌ای کاملاً حرفه‌ای و هوشمندانه با ابراز ناراحتی از سهم کم نمونه‌های ایرانی در بانک جهانی ژن عنوان کردند که ایرانی‌ها علاقه‌ای به نجات جان بیماران سرطانی داخل و خارج از کشورشان از جمله بدخیمی‌هایی مانند هموفیلی، لوسمی، تالاسمی و غیره ندارند. این در حالی است که پروژه ژنوم انسان (HGP) در سال ۲۰۰۳ میلادی به اتمام رسید و هم‌اکنون نقشه کامل ژنوم انسانی در اختیار جوامع علمی و دانشمندان حوزه بیولوژیک قرار دارد.
دفاع‌پرس: چه اهدافی را می‌توان برای جمع‌آوری‌کنندگان ژنوم ایرانی‌ها اعلام کرد؟
کاملاً واضح و مبرهن است که برخی کشور‌های غربی به دنبال یافتن ترتیب ژنی ایرانیان بوده و هستند تا به وسیله آن براساس یافته‌های HGP سلاح‌هایی را درست کنند که با سنتز ژن، نژاد‌های انسان‌ها را نشانه بگیرند؛ مانند آنچه در پروژه Fun.Vax یا کار روی ژن دوشن (DMD) در جهت فلج ماهیچه‌های جامعه هدف اشاره شد؛ البته شواهدی نیز مبنی بر استفاده داعش از سلاح‌های بیولوژیک و عملیات انتحاری بیوتروریستی در کشور‌های عراق و سوریه وجود دارد.
خوشبختانه در کشور ما نیز به دلیل حساسیت بسیار بالایی که در حفظ ذخایر ژنتیکی وجود دارد، پایگاه داده‌های ژنوم ایران (ایرانوم) همزمان با دیگر کشور‌های منطقه از جمله ترکیه و عربستان راه‌اندازی شده است که با این فرآیند می‌توان گامی بلند در جهت حفظ ذخایر ژنتیکی اقوام ایرانی و استفاده در جهت فناوری‌های نوین زیستی از جمله ژن‌درمانی و اصلاح ژن‌های معیوب بیماران برداشت.
دفاع‌پرس: می‌توان نمونه بارزی از رعایت اصول ایمنی در موارد جنگ بیولوژیک را ذکر کرد؟
نمونه بارز رعایت اصول ایمنی در موارد جنگ بیولوژیک توسط «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه مطرح است که در سفر‌های خارجی با خود توالت سیار می‌برد و تمام فضولات انسانی خود را جمع‌آوری و از کشور میزبان خارج می‌کند و به مسکو بازمی‌گرداند. هدف رئیس جمهور روسیه از چنین کاری این است که اطلاعات وضع سلامت او از طریق ادرار و مدفوع به دست دیگران نیفتد؛ چرا که نوع پیشرفته‌ای از ترور‌ها که بر اساس آنالیز مدفوع و ادرار فرد مورد نظر شکل می‌گیرد و مطابق کمبود‌ها یا احتمال بیماری‌های بدن فرد مورد نظر ماده و پودری ساخته شده و در دیدار‌های حضوری و احتمالاً از طریق بویایی و لمس فردی وارد بدن فرد میزبان می‌شود. از طرف دیگر، وضع سلامتی پوتین به‌ویژه در ماه‌های اخیر و به دنبال حمله نظامی روسیه به اوکراین موضوع محافل علمی و سیاسی بوده است که در این رابطه می‌توان به مواردی همچون ابتلای او به بیماری‌های سرطان، زوال عقل و حتی پارکینسون اشاره کرد.
با این توضیحات کاملاً واضح است که کشور‌هایی مانند آمریکا از راه‌اندازی آزمایشگاه‌های بیولوژیک خود در کنار کشور‌های روسیه، چین و ایران در جهان به دنبال چه چیزی هستند و قصد انجام چه اموری را دارند.
دفاع‌پرس: آیا در ایران نیز آزمایشگاه‌های بیولوژیک وجود دارد؟
در ایران نیز آزمایشگاه‌های سطح ۳ وجود دارند که به دلایلی از جمله تحریم، امکان دسترسی کمتر شده است؛ ولی با توان داخلی و استفاده از ظرفیت نخبگان و تلاش‌های بی وقفه دانشمندانی همچون شهید فخری‌زاده این امکان فراهم و گام‌های بلندی در جهت مقابله با تهدیدات CBRNE برداشته شده که هم‌اکنون نیز اقدامات در این زمینه ادامه دارد.
دفاع‌پرس: محصولات غذایی تراریخته را هم می‌توان در دایره تهدیدات زیستی قرار داد؟
محصولات غذایی تراریخته (GMO) به‌عنوان دسته‌ای از تهدیدات زیستی سهل‌الوصول، مورد نیاز کل دنیا و در دسترس همگان هستند که به راحتی از طریق غذا روی جوامع اثر می‌گذارند؛ لذا به دلیل اهمیت بسیار بالای این موضوع، مقام معظم رهبری عنوان کردند: «مواظب بیوتروریسم باشید؛ چون می‌خواهند از طریق آلوده کردن مواد غذایی، جمعیت مسلمانان را کم و کنترل کنند»؛ پس حملات بیولوژیک هم‌اکنون نیز امکان‌پذیر است.
دفاع‌پرس: با توجه به آنچه عنوان شد، تکلیف عموم مردم و نقش دانشمندان این حوزه چیست؟
باید توجه داشت که تهدیدات آینده قطعاً بسیار متفاوت‌تر از تهدیدات گذشته و فعلی خواهند بود؛ بنابراین باید با آمادگی کامل در ابعاد نظامی و غیرنظامی و تقویت مباحث مربوط به پدافند غیرعامل در سطح ملی و همچنین نهاد‌های دفاعی کشور از نیروی انسانی تا منابع و تأسیسات، کشور را در مقابل این خطرات محافظت کرد.
در این میان جامعه پزشکی، نیرو‌های نظامی و نیز اجتماع باید به نوبه خود با اپیدمیولوژی (همه‌گیرشناسی) این حملات و اقدامات کنترلی در این زمینه آشنا باشند تا اگر شیوعی از این دست رخ داد، احتمال پاسخ سریع، منطقی و همراه با آرامش فزونی یابد که البته این مهم نیازمند آموزش‌های مستمر مبتنی بر تأکید بر تهدید تسلیحات بیولوژیک و معرفی راه‌های پیشگیری است.
همچنین پژوهش‌های مستمر برای بهبود نظارت و واکسیناسیون گروه‌های در معرض خطر و نیز جستجوی قابلیت‌های تشخیصی دقیق‌تر، عوامل درمانی مناسب‌تر و اقدامات مؤثر در جهت پیشگیری از عوامل انتشاریافته، نقش زیادی در کنترل این‌گونه بحران‌ها دارد.
انتهای پیام/ 231
