به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، «موسسه عرب سنتر واشنگتن دی سی» در پایگاه اینترنتی خود نوشت: به نظر می‌رسد مصر و ایران به سمت روابط نزدیک‌تر و اصلاح روابط پیش می‌روند. در ماه‌های اخیر، مقامات دو کشور در چندین دور مذاکرات شرکت کرده‌اند که به طور بالقوه نشان‌دهنده آغاز فصل جدیدی در روابط مصر و ایران است که برای مدت بیش از چهار دهه تیره بوده است. به نظر می‌رسد گام‌های اخیر برداشته شده در عادی‌سازی روابط ایران و عربستان و کاهش تنش در منطقه، مقامات مصر را ترغیب کرده است که به ارزیابی مجدد روابط خود با تهران بپردازند به امید آنکه این کار به احیای روابط سیاسی و دیپلماتیک بین دو کشور منجر شود. عادی سازی روابط مصر و ایران، پیامد‌های مهم منطقه‌ای و جهانی خواهد داشت. البته این روند با موانع متعددی نیز روبرو است.
روابط مصر و ایران پس از امضای توافقنامه کمپ دیوید با اسرائیل در زمان انور سادات قطع شد و طی چهار دهه گذشته فراز و فرود‌هایی داشته است. اما در ماه‌های اخیر، بهبود محسوسی در روابط قاهره و تهران مشاهده شده است. به نظر می‌رسد هر دو طرف فعالانه به دنبال ترمیم و عادی سازی روابط دوجانبه هستند. پیشرفت اخیر در روابط ایران و عربستان سعودی که به احیای کامل روابط ریاض-تهران پس از هفت سال تنش منجر شده، سبب شده است مقامات ایران و مصر با انگیزه گرفتن از این تحول، مذاکراتی را آغاز کنند. آن‌ها چندین دور گفتگو برای بهبود روابط دوجانبه انجام داده‌اند.
درواقع، این گفتگو‌ها از یکی دو سال پیش آغاز شده است. بر اساس برخی گزارش‌ها، یک هیئت اطلاعاتی ایران در ژوئیه ۲۰۲۱ از قاهره بازدید کرد و با همتایان مصری خود در دستگاه اطلاعات کل کشور گفتگو کرد. هدف اصلی این گفتگو‌ها بررسی احتمالات بهبود روابط دوجانبه و تدوین راهبرد‌هایی با هدف جلوگیری از هرگونه سوء تفاهم یا درگیری احتمالی مربوط به مسائل منطقه بود. این مذاکرات همچنین با برخی اقدامات اعتمادساز ازسوی دو طرف، مانند خودداری از گفتمان توهین آمیز سیاسی یا رسانه‌ای و پرهیز از هرگونه اقدام ناراحت کننده طرف مقابل، پیگیری شد. علاوه براین، در جریان سفر عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر به عمان در ژوئن ۲۰۲۲، جلسه‌ای امنیتی برگزار شد که مقامات مصری و ایرانی در این جلسه شرکت داشتند. این نشست با حضور عباس کامل مدیر اداره کل اطلاعات مصر و علی سلاجقه معاون رئیس جمهور ایران در نوامبر ۲۰۲۲ در قاهره برگزار شد. سلاجقه برای شرکت در اجلاس تغییرات اقلیمی به مصر سفر کرده بو د که در نوامبر ۲۰۲۲ در شرم الشیخ برگزار شد. سلاجقه با سامح شکری وزیر امور خارجه مصر نیز دیدار کرد.
میانجیگری عمان و عراق، عامل تسریع مذاکرات تهران - قاهره
پیشرفت قابل توجه در گفتگو‌های مصر و ایران تقریباً یک سال پیش و با میانجیگری عمان بین دو کشور محقق شد. میانجیگری عمان با تلاش عراق تقویت شد. گزارش‌های متعددی وجود دارد مبنی بر اینکه از مارس ۲۰۲۳، مذاکراتی با محوریت عادی سازی روابط تهران-قاهره در بغداد انجام شده است. برای نمونه، مقامات مصر و ایران در ماه آوریل در بغداد ملاقات کردند و به بحث‌های اساسی با هدف تقویت روابط دوجانبه مبادرت کردند. در ادامه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در ماه مه با ابراز خوش بینی درباره چشم انداز بهبود روابط ایران و مصر، بر اهمیت اقدامات متقابل دو کشور برای تقویت روابط تاکید کرد.
این اندیشکده نوشت: گزارش‌هایی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه دو طرف به طور فعال در حال بررسی امکان دیدار بین رئیس‌جمهوران مصر و ایران هستند که این امر، نشان می‌دهد مذاکرات بین قاهره و تهران پیشرفت چشمگیری داشته است. علاوه بر این تحولات مثبت، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران در ۲۹ ماه مه در دیدار با سلطان عمان در تهران از احیای روابط دیپلماتیک با مصر استقبال کرد. این امر نشان دهنده شتاب رو به رشد در جهت بهبود روابط مصر و ایران است.
انگیز‌های سیاسی مصر و ایران از بهبود روابط دوجانبه
مصر و ایران هر کدام دلایل خاص خود را برای بهبود روابط دوجانبه دارند. برای قاهره، پیگیری بهبود روابط با تهران اهمیت قابل توجهی دارد، زیرا این امر می‌تواند چندین منافع حیاتی برای مصر به ارمغان بیاورد. مهمترین این دستاوردها، نیاز مصر به حفاظت از آبراه حیاتی کانال سوئز و تضمین عبور امن کشتی‌ها از تنگه باب المندب است که تحت تأثیر درگیری‌های یمن قرار گرفته است. افزون بر این، قاهره به دنبال تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و راهبردی با تهران در موضوعات مختلف از جمله سوریه، عراق، یمن و فلسطین است. برای نمونه، تمایل مصر برای کاهش تنش‌ها در نوار غزه، با توجه به روابط نزدیک ایران با چندین گروه فلسطینی، به ویژه حماس و جهاد اسلامی فلسطین، انگیزه قابل توجهی برای تلاش‌های مصر به منظور برقراری روابط نزدیک‌تر با ایران است. قاهره مشتاق حفظ ثبات در نوار غزه و اجتناب از تشدید تنش نظامی با اسرائیل است. علاوه بر این، مصر نقش مهمی در روند آشتی فلسطین ایفا می‌کند که این امر، ارتباط با ایران را برای دستیابی به ثبات در غزه ضروری می‌کند.
همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین مصر و ایران توسعه می‌یابد
توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین مصر و ایران یکی دیگر از ابعاد کلیدی مطرح در این قضیه است، هرچند که این همکاری ها، به علت تیرگی روابط در گذشته، در سطح محدود باقی مانده است. جنبه اقتصادی این مسئله برای دولت مصر که در حال حاضر با بحران اقتصادی شدید همراه با تورم بالا و افزایش بدهی خارجی همراه است، دارای اهمیت حیاتی است. احیای روابط بین قاهره و تهران، سیل سفر گردشگران ایرانی به مصر را تسهیل می‌کند و به طور بالقوه به سرازیرشدن ارز به مصر کمک می‌کند که مصر به شدت به آن نیاز دارد. علاوه براین، مصر از گسترش صادرات کالا‌های خود به بازار ایران سود زیادی خواهد برد.
علاوه براین، برقراری روابط عادی با مصر، راه را برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و دسترسی به بازار وسیع مصر هموار می‌کند که پتانسیل قابل توجهی برای محصولات ایرانی دارد. این امر نیز به نوبه خود به افزایش سود مالی برای ایران منجر می‌شود و به کاهش مشکلات اقتصادی ایران کمک می‌کند.
خنثی شدن تلاش‌های اسرائیل و آمریکا برای انزوای ایران
«موسسه عرب سنتر واشنگتن دی سی» نوشت: برای ایران نیز، احیاء و عادی سازی روابط با مصر دارای مزایای بسیار زیادی است. این اتفاق سبب می‌شود تلاش‌های ایالات متحده و اسرائیل برای به انزواکشاندن ایران خنثی شود. اسرائیل فعالانه برای ایجاد یک اتحاد منطقه‌ای علیه ایران، با مشارکت برخی از کشور‌های حاشیه خلیج (فارس)، و مصر و اردن برای کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران و انجام حملات نظامی احتمالی به تأسیسات هسته‌ای این کشور تلاش می‌کند. همگرایی بین مصر و ایران چالشی مهم برای این تلاش‌های اسرائیل ایجاد می‌کند. درعین حال، بهبود روابط با مصر، حضور منطقه‌ای ایران را تقویت می‌کند و از منافع راهبردی ایران در منطقه عربی محافظت می‌کند، به‌ویژه اگر روابط قاهره و تهران عمیق‌تر شود. برقراری روابط با مصر، به کاهش تنش‌های ایران با کشور‌های عرب حوزه خلیج (فارس) کمک می‌کند، زیرا مصر در جایگاه متحد این کشورها، موقعیتی حیاتی دارد.
مفهوم اصلاح روابط مصر و ایران ایده جدیدی نیست. تلاش‌های مشابهی در طول سه دهه گذشته انجام شده که موفقیتی نداشته است. با این حال، آنچه تلاش‌های اخیر را متمایز می‌کند دو عامل است: سطح تلاش انجام شده و تغییر وضعیت منطقه و جهان. در تلاش‌های قبلی، هیچ گامی برای میانجی گری مشخص، بین دو کشور برداشته نشد بلکه صرفاً اظهارات امیدوارکننده‌ای از هر طرف وجود داشت که تمایل کشورها را به بهبود روابط مصر و ایران بیان می‌کرد. اما این بار تلاش‌های فوق العاده‌ای از سوی عراق و عمان برای تسهیل گفتگو‌های مستقیم تهران-مصر و نزدیک کردن دو طرف به هم، صورت گرفته است.
با توجه به تأثیر عوامل منطقه‌ای و جهانی، عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و ایران، تأثیرات موج گونه در سراسر منطقه به همراه داشته و فضای خوش‌بینی برای تنش‌زدایی ایجاد کرده است که در دهه گذشته دیده نشده بود. خرد غالب در منطقه ناظر بر این است که اگر عربستان سعودی و ایران باوجود تنش‌هایشان توانسته‌اند به مسائل خود رسیدگی کنند و روابط خود را عادی کنند، پس چرا برای رسیدن به نتیجه مشابه با سایر کشورها تلاشی صورت نپذیر! علاوه بر این، عادی سازی روابط عربستان سعودی و ایران احتمال هرگونه وتوی واقعی یا خیالی را ازجانب کشور‌های حاشیه خلیج (فارس) درباره تصمیم مصر برای عادی سازی روابط با تهران از بین می‌برد. درواقع، سیسی به طور بالقوه می‌تواند از این تحول به عنوان بهانه‌ای برای توجیه عادی سازی روابط با ایران استفاده کند.
در مقیاس جهانی، جنگ اوکراین و افزایش نفوذ چین در خاورمیانه و شمال آفریقا تأثیر قابل توجهی بر پویایی منطقه داشته است و می‌تواند مصر و ایران را بیش از هر زمان دیگری به عادی سازی روابط خود نزدیک کند. هر دو کشور روابط قوی با روسیه و چین دارند که درنتیجه توان بالقوه‌ای ازنظر منافع چشمگیر سیاسی، اقتصادی و ژئواستراتژیک وجود دارد. درعین حال، هر دو کشور از رقابت بین ایالات متحده و چین برای پیشبرد برنامه‌های منطقه‌ای خود و پیگیری منافع خود استفاده می‌کنند. مصر در حال تقویت روابط خود با مسکو است، در حالی که ایران از روابط خود با مسکو و پکن برای کاهش تأثیر تحریم‌های آمریکا و اجتناب از انزوا استفاده می‌کند.
چالش‌های پیش روی احیای روابط ایران و مصر
با وجوداین، روند عادی سازی روابط مصر و ایران با چهار چالش مواجه است: اولاً موقعیت و نفوذ هر یک از کشورها در منطقه، ثانیاً تاثیر گذاری در مسئله فلسطین، ثالثاً یک مانع حیاتی در مواضع متضاد مصر و ایران وجود دارد که به موضوع اسرائیل مربوط می‌شود. چالش آخر اینکه، روابط راهبردی مصر با ایالات متحده ممکن است ممکن است توان این کشور را برای ایجاد روابط نزدیک‌تر با ایران محدود کند و همین مسئله چالشی بالقوه برای روند عادی سازی روابط مصر و ایران است. عبور موفقیت آمیز از این موانع مستلزم دیپلماسی دقیق و مدیریت زیرکانه منافع مختلف رقیب چه در سطح منطقه‌ای و چه در سطح بین المللی است.
«موسسه عرب سنتر واشنگتن دی سی» در پایان نوشت: به هرحال، عادی سازی روابط بین مصر و ایران پیامد‌های مهم منطقه‌ای و جهانی دارد و می‌تواند نظم منطقه‌ای موجود را تغییر دهد. با این حال، میزان آمادگی هر دو کشور برای پرداختن به چالش‌های متعدد پیش رو، نامشخص است. درنتیجه، زودهنگام و ناپخته خواهد بود اگر بخواهیم درباره نتیجه روند فعلی عادی‌سازی روابط مصر و ایران، اظهارنظر کنیم.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
انتهای پیام/ ۱۳۴
