به گزارش گروه بینالملل دفاع پرس، پایگاه خبری- تحلیلی الوقت نوشت: داعش نوعی از جهاد را تبلیغ می کند که شکل مسلحانه ایدئولوژی اسلام سیاسی معاصر است؛ در پی ایجاد دوباره خلافت اسلامی است که دارای حوزه قدرت در تمامی کشورهای اسلامی است؛ این گروه همچنین به اجرا در آوردن تفسیری بی انعطاف از قوانین اسلامی سنی را دنبال می کند.
اما گروه طالبان به مکتب دیوبندیه از شاخه اسلام حنفی تعلق دارد. طالبان، افغانستان را بعنوان یک دولت-ملت قبول دارد و در واقع به تاریخ افغانستان افتخار می کند. این گروه، بارها اعلام کرده است که «جهاد آنان» تنها به کشور خود یعنی افغانستان محدود می شود.
رهبر طالبان، ملا اختر منصور، مانند ابوبکر البغدادی از عنوان «امیر المؤمنین» استفاده می نماید. از دیدگاه داعش معنای این عنوان، حکومت بر تمام مسلمانانِ (سنّی مذهب) است (داعش ها شیعیان را مسلمان محسوب نمی کنند.) اما برای منصور و پیش از او ملا عمر، این عنوان به معنای رهبریِ یک جهاد است. در سال ١٨٣٦ امیر دوست محمدخانِ افغان نیز که پیشاور را از دست سیک ها باز پس گرفت، این عنوان را به دست آورد. پادشاه مراکش و سلطان سوکوتو در نیجریه نیز از این عنوان استفاده می کنند بدون اینکه هیچ ادعایِ پان اسلامیسمی داشته باشند.
در حال حاضر، یکی از گروه هایی که اخیراً وابستگی خود به طالبان را قطع کرده و با البغدادی و داعش بیعت کرده، گروه «حرکت اسلامی ازبکستان (IMU)» است که اعضای آن توسط ارتش پاکستان از مناطق قبیله ای رانده و به افغانستان گریخته اند.
حرکت اسلامی ازبکستان روایت طالبان از مرگ ملا عمر را زیر سؤال برده، بیعت خود را از طالبان برداشته و با داعش بیعت کرده اند. امّا هنوز هیچ نشانه ای وجود ندارد که بتوان گفت داعش، وفاداری این گروه را پذیرفته است. طبق بعضی گزارش ها، با وجود دشمنی بین داعش و طالبان، حرکت اسلامی ازبکستان در تصرّف قندوز در سپتامبر ٢٠١٥ همدوش طالبان جنگید.
اختلافات فرقهای
اختلافات مذهبی و اعتقادی توانایی داعش برای سربازگیری حتّی از بین نیروهای ناراضی طالبان را محدود کرده است. از افشاگری ٢٩ جولای طالبان مبنی بر مرگ ملا عمر در سپتامبر ٢٠١٣، تفاوت دیدگاه ها بر سر جانشینی وی باعث برانگیخته شدن اختلافات بزرگی حتّی از بین خانواده ملا عمر شده است. امّا گزارش نشده هیچ یک از رهبران طالبان که با انتخاب منصور به جانشینی مسأله داشته است، به البغدادی بعنوان یک آلترناتیو فکر کرده باشد.
با وجود اختلافات، آنها از توصیه ای که منصور در نامه ای سرگشاده به البغدادی نوشت حمایت کرده اند و هیچ سازمان موازی ایجاد نکرده اند. نامه مذکور، البغدادی را به ایجاد اختلاف بین مسلمانان و تضعیف جهاد با کشاندن حوزه نفوذ داعش به افغانستان متهم کرد.
اما اینکه طالبانِ افغانستان به داعش نمی پیوندد، استثنائاتی هم دارد که ثابت می کند اختلافات فرقه ای می تواند سرنوشت ساز باشد. معروفترین آن مورد «عبدالرئوف خادم» است. خادم که از سوی داعش بعنوان جانشین امیرِ ولایت خراسان معرفی شده بود و در حمله هواپیماهای بدون سرنشین در ژولای ٢٠١٥ کشته شد، قبلاً از گروه طالبان اخراج شده بود. وی، در زمانی که در زندان گوانتانامو بازداشت بود، جذب تبلیغات جهادی همسلولی های خود شده بود.
طبق گزارش ها، آن سلول داعشی ها که خادم رهبر آن بود، هنوز در جنوب افغانستان فعال است ولی قلمرویی را تحت کنترل خود ندارد. تقریباً تمامی رهبران زنده داعش در افغانستان، اعضای قبلی طالبانِ پاکستان هستند.
ائتلاف از هم پاشیده
اعضای قبلیِ طالبان پاکستان تنها جاپای داعش در افغانستان که متشکل از هفت منطقه در استان شرقی ننگرهار هم مرز با پاکستان می باشد را در اختیار دارد. رهبری داعش، رهبران این مناطق را به عنوان مسئولین داعش به رسمیّت می شناسد. حافظ سعید، یکی از اعضای سابق طالبان پاکستان از منطقه اورکزئی، که از سوی مقرّ فرماندهی داعش در الرقه سوریه بعنوان امیر ولایت خراسان منصوب شده است، بالاترین مقام داعش در آنجا محسوب می شود. چندین فرستاده عرب زبان که از سوی الرقه فرستاده شده اند، علاوه بر کمک های مالی در دیگر امور به حافظ سعید کمک می نمایند. به گفته افغان های محل، داعش از امکانات مالی بیشتری نسبت به طالبان برخوردار است. (این در حالی است که دولت افغانستان در این منطقه حضور ندارد).
حدس و گمان هایی وجود دارد مبنی بر اینکه داعش بدنبال تثبیت خود در این منطقه است تا بتواند با کنترل تجارت تریاک خود را تغذیه مالی کند. این در حالی است که این گروه (در ظاهر)، مجازات اعدام را برای افرادی که دست به تجارت مواد مخدر می زنند، تعیین کرده است.
بربریت منحصر به فرد
شرق افغانستان نیز طعم بربریّت داعش را چشیده است. تنها در یک مورد، سعید دستور کشتار ١٠ نفر از بزرگان منطقه آچین (ولایت ننگرهار) که به حمایت از طالبان متهم شده بودند را با نشاندن اجباری آنها روی مواد منفجره و انفجار آن صادر کرد. این اتفاق، آنقدر منزجرکننده بود که بدنبال آن معاون سعید، مولوی عبدالرحیم مسلم دوست که سابقه حضور در گوانتانامو را نیز دارد، از رئیس خود جدا شد. البته این دو فرد در استراتژی نیز با یکدیگر اختلاف داشتند: مسلم دوست که یک افغان و عضو سابق طالبان است، می خواست وارد جنگ با ارتش پاکستان شود؛ این در حالی بود که سعید که عضو سابق طالبان پاکستان است از حملات نظامی برای تصرف استانهای ننگرهار و لوگار افغانستان دفاع می کرد.
در حال حاضر، داعش فضای کمی برای گسترش در افغانستان دارد. در حالیکه افغانستان با اختلافات داخلی دست و پنجه نرم می کند، تقریباً تمام قلمروی این کشور در کنترل دولت یا طالبان قرار دارد که هر دو دشمن داعش محسوب می شوند. بنابراین، داعش نمی تواند در افغانستان به مانند عراق، سوریه و لیبی به مثابه تنها نیرویی که قادر به ایجاد نظم می باشد، ظهور کند.
همچنین هیچ نارضایتی سیاسی که از یک ناجی استقبال کند نیز وجود ندارد. یکی از دلایلی که باعث شد داعش در سوریه و عراق به تصرفاتی نائل شود، نارضایتی در بین سنی های به لحاظ سیاسی به حاشیه رانده شده بود که بدنبال توانمند سازی بودند. علاوه بر این، گروه طالبان فضای مخالفان مسلح را در اختیار دارد و از حمایت و مأمنی در پاکستان برخوردار است.
بنابراین، صرف نظر از اینکه بن بست اخیر به چه نتیجه ای می انجامد، تصور اینکه داعش به آن سرعتی که در عراق و سوریه رشد کرد، بتواند در افغانستان نیز جولان دهد سخت است.
امّا اگر بحران های پیش رویِ افغانستان، موجب فروپاشی دولت کابل یا رهبری طالبان شود یا اگر کمک های خارجی به کابل چه به صورت مالی چه به صورت دفاعی قطع شود، یا اگر طالبان مأمن خود در پاکستان را از دست بدهد یا مجبور شود بدون هیچ توافق سیاسی به افغانستان برگردد، آن وقت داعش ممکن است با استفاده از خشونت مدیریت شده برای خود فضایی باز نماید. در این شرایط، دولت افغانستان و حامیان بین المللی آن باید بیشتر تقصیر را متوجه خود بدانند.
