از عملیات نصر 9 تا عملیات سید صادق

ماه آذر نیز همانند ماههای دیگر در سالهای نخستین پیروزی انقلاب اسلامی ایران، حوادثی را پشت سر گذراند که شاید مهمترین آنها را بتوان در جبهههای نبرد حق علیه باطل دنبال کرد. به همین مناسبت ایکنا، از میان عملیاتهای مهم دفاع مقدس، در این مطلب به عملیاتهای «نصر9»، «هوایی مروارید»، «طریقالقدس»، «سه راهی آبادان»، «مطالع الفجر»، و «سید صادق» که در آذرماه رخ داده است پرداخته که در ادامه از نظرتان میگذرد.

عملیات نصر 9
عملیات نصر 9 در اول آذرماه سال 66 با رمز مبارک یا مولای متقیان در منطقه عملیاتی حاج عمران توسط رزمندگان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با هدف آزادسازی دامنه جنوبی ارتفاعات معروف به تپه شهدا به اجرا درآمد.
در این عملیات ارتفاعات 2080، 2060، 1985 و 1980 در منطقه عمومی حاج عمران آزاد شد. همچنین انهدام دهها دستگاه انواع خودرو نظامی و چندین انبار مهمات و کشته و زخمی شدن بیش از 4000 عراقی از دیگر خساراتی بود که به نیروهای عراقی وارد شد.
در این عملیات دشمن به دلیل کوهستانی بودن منطقه نتوانست از امکانات زرهی خود استفاده کند و ناچار شد با به جای گذاشتن بیش از 4000 کشته و زخمی و یکصد اسیر، عقبنشینی کند. پس از این عملیات، موقعیت رزمندگان با دفع پاتکهای دشمن تثبیت شد و با حضور بر ارتفاعات منطقه بر قسمت وسیعی از خاک عراق مسلط شد. در ادامه این عملیات با سرکوب تحرکات بعدی دشمن و تحمیل ضربات مجدد به آنها، تعداد دیگری از نیروهای دشمن به اسارت درآمدند و قدرت پاتک از دشمن سلب شد. به این ترتیب، تپه شهدا نیز از وجود دشمن بعث پاکسازی شد.

عملیات مروارید
عملیات دیگر عملیات نیروی دریایی ایران در جنگ تحمیلی بود که در ۷ آذر سال ۱۳۵۹ با پشتیبانی نهاجا برای بمباران بندر ام قصر و دو سکوی نفتی مهم عراق؛ البکر و الامیه در ساحل اروندرود انجام شد. این عملیات تکمیل کننده دو عملیات پیشین بود که توسط «نیروی رزمی ۴۲۱» اجرا شده بود. آن دو عملیات به نامهای «اشکان» و «شهید صفری» معروف شدند.
در جریان این عملیات، چهار فروند قایق موشکانداز عراقی کلاس «اوزا» و هفت فروند شناور دیگر عراقی غرق شده و شش فروند میگ 23، یک میگ 21 و یک فروند بالگرد سوپر فریو نیروی هوایی عراق نیز سرنگون شدند.
ناوچه پیکان در این عملیات توسط نیروی دریایی عراق منهدم و یک فانتوم ایرانی نیز سرنگون شد و یکی دیگر هم آسیب دید. نیروی دریایی عراق در این عملیات آسیب قابل توجهی دید و تا پایان جنگ قادر به ایفای نقش موثری نبود.

عملیات طریقالقدس
این عملیات نیز از عملیاتهای مشترک سپاه و ارتش در طی جنگ تحمیلی بود. این عملیات در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد ۸ آذر ۱۳۶۰ با رمز «یاحسین» در منطقه عمومی بستان و غرب سوسنگرد آغاز شد.
هجوم نیروهای عراق پس از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ سبب به تصرف درآمدن بخش وسیعی از خوزستان شد. در تاریخ 31 اردیبهشت 60 ارتفاعات «الله اکبر» پس از هفت ماه به دست ایرانیان افتاد و نیروهای عراق با دادن تلفات تا ۱۲ کیلومتری بستان عقبنشینی کردند و سرانجام در ظهر یکشنبه، ۸ آذر ۶۰ شهر بستان و ۷۰ روستای تابعه آن به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند و تا 22 آذر 60 منطقه عملیاتی طریقالقدس به طور کامل از وجود عراقیان پاکسازی شد و پس از ۱۴ روز عملیات باموفقیت پایان یافت.

سه راهی آبادان
تلاقی دو جاده آبادان- ماهشهر و آبادان- اهواز به سهراهی آبادان مشهور است. نیروهای ارتش عراق پس از عبور از کارون از چند محور به پیشروی خود ادامه دادند که یکی از محورها به سمت این سهراهی بود.
دشمن ضمن توقف در این منطقه از تلاش برای نفوذ به داخل آبادان از این محور اجتناب کرد. در ساعت 2 بامداد 19/9/1359 رزمندگان شامل  پنج گروهان از سپاه و نیروهای مردمی به همراه  دو گروهان از ارتش در منطقه سه راهی آبادان، با هدف گرفتن جای پایی در جنوب این منطقه از سه جناح وارد عمل شدند.
به جز نیروهای جناح راست که به میدان مین برخوردند، دو جناح دیگر در 70 متری دشمن منتظر اعلام رمز شروع عملیات بودند. اما چند دقیقه قبل از اعلام رمز، دشمن نیروهای عمل کننده را زیر آتش گرفت و آنها را زمینگیر کرد و این وضعیت تا ساعت 3:30 که دستور عقبنشینی صادر شد، ادامه داشت.
هنگام اجرای آتش دشمن، یک دسته(بیش از 30 تن) از نیروها در جناح راست پس از عبور از میدان مین به خط دشمن هجوم برده و تعدادی از عراقیها را به هلاکت رساندند و خود نیز به شهادت رسیدند. سایر نیروهای خودی در800 متری خط دشمن (1200 متر جلوتر از خط قبلی) مستقر شدند.
در عملیات 20/10/1359 اگرچه نیروهای خودی خط پدافندی عراق را در سهراهی آبادان شکسته و تعدادی را اسیر کردند، لیکن به دلیل عدم موفقیت در محورهای دیگر، رزمندگان به ناچار عقبنشینی کردند. پس از عملیات محدود آزادسازی تپههای مدن(25/2/1360)، رزمندگان خط پدافندی خود را در این منطقه به شمال سهراهی آبادان منتقل کردند تا اینکه با عملیات ثامنالائمه در 5/7/1360 رزمندگان مواضع دشمن را در هم کوبیده و مناطق اشغالی را تا ساحل کارون آزاد کردند.

عملیات مطلع الفجر
عملیات مطلعالفجر از سلسله عملیاتهای دوره آزادسازی به شمار میرود که در منطقه گیلانغرب و شیاکوه و با هدف آزادسازی ارتفاعات غرب شهر گیلانغرب در جبهه میانی صورت پذیرفت.
خط خودی در جبهه میانی به اهمیت جبهه جنوب نبوده و توسط ستاد سپاه منطقه 7 غرب کشور و قرارگاه ارتش اداره میشد. عراق نیز بالاترین توان ماشین جنگی خود را در جبهه جنوب به کار میگرفت. بنابراین استعدادی که در این عملیات از آن بهره گرفته شد، به اندازه عملیات جنوب نبود.
حمله با رمز یا مهدی ادرکنی در 20 آذرماه 1360 و با فرماندهی و همکاری مشترک سپاه و ارتش اجرا شد و به آزادسازی موقت بلندیهای شیاکوه و بر آفتاب انجامید. ولی پاتکهای سنگین عراق و نبود پشتیبانی و حمایت کافی از نیروها به دلیل فاصله چشمگیر خط مقدم با خطوط عقبه موجب شد تا پس از 17 روز مقاومت و حفظ مناطق آزاد شده بار دیگر این مناطق به اشغال دشمن درآید.

عملیات سید صادق
یکی از محورهایی که نیروی متجاوز عراق در تهاجم سراسری خود مورد استفاده قرار داد و در مورخ 31 شهریور 59 وارد خاک جمهوری ایران شد، محور گرده نو ـ دشت ذهاب ـ قرهباغ به سمت شهر سرپلذهاب در منطقه عمومی سرپلذهاب بود. ارتش عراق پس از ورود به داخل کشور جمهوری اسلامی ایران با تعدادی از یگانهای خود به طرف شمال منطقه دشت ذهاب گسترش یافت که با توجه به عدم وجود هر گونه نیروی بازدارنده قوی و مناسب خودی که بتواند پیشروی آنها را سد کند، تعدادی از روستاهای منطقه و عوارض حساسی در دشت ذهاب مانند آبادیهای سیدصادق، کلینه، کوئیکی و ارتفاع حساس کورهموش را تصرف کرده و خود را به نزدیکی دامنه غربی ارتفاعات معروف دالاهو رساندند و در آنجا به طور موقت وضعیت پدافندی ایجاد کردند.
ستون دیگری از نیروهای عراق پس از عبور از دشت ذهاب به سهراهی قرهباغ رسیدند و از طریق جاده قصر شیرین خود را به شهر سرپلذهاب رساندند که پس از تصرف شهر سرپلذهاب پیشروی به سمت اسلامآباد غرب را ادامه دادند که با حمله متحورانه تیم آتش هوانیروز مجبور به عقبنشینی و اتخاذ وضعیت پدافندی در دامنه ارتفاعات مرزی قراویز شدند.
نیروهای جمهوری اسلامی ایران برابر استراتژی اعلام شده پس از سد پیشروی نیروهای عراق حملات محدود خود را علیه ارتش متجاوز عراق طراحی و اجرا کردهاند.
قرارگاه لشکر 81 زرهی کرمانشاه با به کارگیری تیپ سوم لشکر به همراه نیروهای مردمی و پشتیبانی هوانیروز و نیروی هوایی ارتش به منظور کاهش توان نیروهای دشمن و با هدف بازپسگیری ارتفاعات کوره موش، کلینه و سیدصادق عملیاتی به نام کلینه و سیدصادق طراحی و اجرا کرد که در صورت موفقیت کامل میتوانست ضمن تسهیل عملیات آتی، حتی دشمن را ناگزیر به تخلیه مواضع اشغالی خود در دشت ذهاب کند و کنترل محورهای مواصلاتی سرپلذهاب به سیدصادق کوئیکی به تنگه بردعلی و همچنین محور قره باغ به دشت ذهاب تا منطقه گرده نو واقع در نوار مرزی در اختیار نیروهای خودی قرار گیرد.
هدف از اجرای این عملیات بازپسگیری ارتفاعات کوره موش، کلینه و سیدصادق بود؛ این عملیات در ساعت 23 مورخ 28 آذر 59 با هدایت و فرماندهی قرارگاه لشکر 81 زرهی کرمانشاه به وسیله تیپ سوم لشگر 81 زرهی به همراه نیروهای مردمی با پشتیبانی هوانیروز و نیروی هوایی عملیات مذکور آغاز شد.
نیروهای خودی در ساعات اولیه شروع عملیات پس از عبور از موانع مختلف در مسیر به مواضع پدافندی نیروهای عراق نفوذ کردند و طی یک نبرد خونین توانستند ضمن وارد آوردن تلفات و ضایعات فراوان به دشمن اهداف از پیش تعیین شده را تصرف و نیروهای متجاوز را مجبور به عقبنشینی از مواضع پدافندی خود کنند.
این عملیات طی دو مرحله و در دو زمان مختلف انجام گرفت که مرحله دوم در حقیقت مرحله تکمیلی عملیات بود که در تاریخ 15 اسفند 59 اجرا شد. تصرف ارتفاعات سیدصادق و کلینه، کشته و زخمی شدن بیش از 300 نفر از نیروهای ارتش عراق، به اسارت درآمدن 21 نفر از افراد ارتش عراق، انهدام 17 دستگاه تانک و نفربر، شش دستگاه خودروی حامل مهمات، تعدادی جنگافزار و تجهیزات متفرقه نیروی عراق، به غنیمت در آوردن چندین قبضه آرپیجی هفت، خمپارهانداز و اقلام مخابراتی از نتایج اجرای این عملیات در مرحله نخست بوده است. تصرف آبادی کلینه و تپه 577، کشته و زخمی شدن 230 نفر و به اسارت درآوردن 58 نفر از نیروهای ارتش بعث عراق و انهدام هفت دستگاه تانک و دو کامیون حامل مهمات از نتایج به دست آمده مرحله دوم عملیات کلینه و سیدصادق بود.