«تانک‌های پرنده»؛ آماده شکار

به گزارش گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس، ارتش های دنیا برای پشتیبانی از نیروهای زمینی و انهدام تانک و مواضع دشمن از بالگردهای هجومی متعددی استفاده می کنند که هر کشوری متناسب با ویژگی های ارتش خود نوعی از این بالگردها را در اختیار دارد مانند ایران که در نیروهای مسلح خود از بالگردهای «کبرا» و «طوفان» و «شباویز» که ساخت داخل هستند و بر اساس مدل «کبرا» طراحی شده اند، بهره می برد.

اما جنگ در سوریه باعث شده تا روسیه برای حفظ منافع خود به کمک ارتش سوریه آمده و به نبرد با داعش بپردازد از این رو برای حمله به زرهی داعش، یکی از انواع بالگردهای تهاجمی خود به نام «امآی-24» که به بعضا به «تانک پرنده» نیز شهرت دارد، را به سوریه آورده است.

لذا به همین بهانه گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس در اینجا به معرفی این بالگرد تهاجمی روسی پرداخته که شرح آن در ادامه آمده است.

پرواز بر فراز «لاذقیه»  

ارتش روسیه پایگاهی با جنگنده-بمبافکنهای پیشرفته دارد و درکنار آن مشکل حضور داعشیها در 40 کیلومتر پایگاه هوایی «لاذقیه» است به همین خاطر در صورت رسیدن پای تروریستها به پایگاه، ضربه شدیدی به جنگنده ها و ادوات نظامی روسها در سوریه میخورد. از این رو روسیه برای حل این مشکل، گشتهای هوایی دقیق در اطراف پایگاه به راه انداختهاند و برای این کار چه سلاحی بهتر از از تانک پرنده با نام امآی-24.

در واقع «میل ۲۴» اولین بالگردی است که در نیروی هوایی روسیه جهت عملیات تهاجمی، عملیات ضدکشتی و امور ترابری به خدمت گرفته شده است البته ماموریت هایی دیگری نیز توسط این هلیکوپتر انجام می شود که از آن جمله می توان به عملیات پشتیبانی هوایی نزدیک، عملیات شکار تانک، عملیات اسکورت و نبرد هوایی با هواپیماهای دشمن، اشاره کرد.

بالگرد زره پوش امآی-24 که بین سربازان روسیه به آن تانک پرنده مشهور است، علاوه بر موتور بسیار قوی که توان حمل سه تن مهمات را دارد، میتواند هشت سرباز مسلح را نیز جا به جا کند و سربازان را که در حفاظ یک زره ضخیم و چند تن موشک و فشنگ کالیبر بالا نشستهاند، در منطقه دلخواه پیاده کند.

بنابراین mi-۲۴ (به روسی: Миль Ми-۲۴) (نامگذاری ناتو: Hind) نوعی بالگرد تهاجمی سنگین روسی است که به دلیل قابلیت تهاجمی و ترابری که دارد، قابل مقایسه با هیچ بالگرد جنگنده دیگری نیست.

این بالگرد زرهپوش دوموتوره در شرکت میل طراحی شده و از سال ۱۹۷۲ مورد استفاده اتحاد جماهیر شوروی سابق و وارثان آن و بیش از ۳۰ کشور دیگر دنیا قرار گرفتهاست.

 بالگرد ام ای 24؛ تانک پرنده

خلبانان شوروی سابق به این بالگرد لقب «تانک پرنده» را دادهاند. لقبی که اشاره به قدرت آتش فوقالعاده بالا و استقامت و حفاظت زرهی مناسب این بالگرد اشاره دارد.

البته مدلهای صادراتی میل-۲۴ که از قابلیتهای کمتری نسبت به مدلهای مورد استفاده شوروی سابق و همپیمانان نزدیک شوروی برخوردارند، میل-۲۵ و میل-۳۵ نامیده میشوند.

این بالگرد از  بیشینه سرعت پروازی معادل ۳۲۵ کیلومتر بر ساعت و بیشینه سرعت اوج گیری ۴/۱۲ متر بر ثانیه برخوردار است. همچنین با قابلیت برد ۱۰۰۰ کیلومتر و برد مفید ۵۹۵ کیلومتر و نیز سقف پرواز خدماتی ۲۰۰۰ متر با  بیشینه سقف پروازی ۴۵۰۰ متر که توان حداکثر وزن برخاست آن ۱۲۰۰۰ کیلوگرم است، آن را به بالگردی متمایز از دیگر بالگردهای تهاجمی دنیا تبدیل کرده است.

بالگرد زرهپوش ام ای-24، در مدلهایA  و Dدارای موشک ایتی-۲ (۹ام۱۷ فالانگا) و موشک ۹کی۱۱۴ اشتورم با برد ۶ هزار متر و در مدلهای VوF، دارای بمبهای حداکثر ۵۰۰ کیلویی از انواع مختلف از جمله بمبهای چندمنظوره، ناپالم و دودزا در مخزنهای خارجی، غلافهای پخشکننده بمب خوشهای و مین را دارند.

میل-۲۴آ

در اوایل دهه ۶۰ میلادی برای طراح شرکت میل (میخائیل لیونتیویچ میل) این موضوع روشن شده بود که وسایل جنگی پرنده حامل پیادهنظام در آینده روند پیشرفت در میدان جنگ خواهند بود، وسیلهای که هم توانایی آتش پشتیبانی و هم انجام ماموریت های حمل و نقل پیادهنظام را بتواند انجام دهد.

لذا اولین بار «میخائیل میل» از این ایده که در اندازه یک مدل واقعی ساخته شده بود در سال ۱۹۶۶ در وزارتخانه هواپیماسازی پردهبرداری کرد که این مدل به نام وی-۲۴ بر روی یک مدل دیگر (وی ۲۲) که هیچگاه پرواز نکرد طراحی شده بود.

وی-۲۴ یک قسمت برای حمل ۸ سرباز داشت که پشت به پشت هم مینشستند و همچنین یک ست بال کوچک که در بالای قسمت عقب جایگاه حمل سربازان قرار داشت که توانایی حمل بیشتر از ۶ راکت را داشت و همین طور یک توپ مسلسل دولول GSh-23L cannonکه در قسمت دماغه نصب میشد.

«میل» طرح خود را به سرفرماندهی نیروهای مسلح شوروی سابق مطرح کرد، و در حالی که حمایت گروهی از استراتژیست ها رو جلب کرده بود این طرح با مخالفت تعدادی از اعضای ارشدتر وزارت دفاع که عقیده داشتند سلاحهای سنتی بهتر از طرحهای جدید هستند روبرو شد.

با این حال «میل» طرح خود را به وزیر دفاع آن زمان یعنی «آندری گرچکو» مطرح کرد تا این طرح را با یک هیئت کارشناسی مورد بررسی قرار دهند؛ وقتی نظرات کارشناسان با هم جمع شد در نهایت پیشنهاد طراحی یک بالگرد برای پشتیبانی میدان جنگ داده شد.

با توجه به نمایش عملکرد و پیشرفت بالگردهای تهاجمی آمریکا در طول جنگ ویتنام، دکترین شوروی به سمت حمایت از داشتن بالگردهای مسلح تغییر کرده بود که تأثیر مثبتی بر حرکت روبه جلو در طراحی میل-۲۴ داشت.

براین اساس طراحان «میل» دو نمونه در اندازه واقعی طراحی کردند؛ یک طرح تک موتوره به وزن ۷ تن و دیگری طرح دو موتوره به وزن5/10 تن که هر دو از موتور توربوشفت ۱۷۰۰ اسب بخار ایزوتوو تی وی ۳ استفاده میکردند. طرح موتور دوقلو «میل» بعدها به عنوان طرح مورد علاقه بالگردهای نظامی در آمد و بعدها تغییرات زیادی در طرح «میل» ایجاد شد که از جمله می توان به نصب توپ سنگین ۲۳ میلیمتری که به صورت چرخشی شلیک میکرد در زیر جایگاه افسر جنگافزار و همچنین استفاده از موشک های ضد تانک «فلانگا»، اشاره کرد.

بدین ترتیب تغییرات بسیاری برای رساندن «میل» به مرحله تولید تا اواخر سال ۱۹۷۰ انجام شد تا اینکه در نهایت مدل آ میل-۲۴ ساخته شد و سال بعد نیز به انجام تست های جنگافزارها و سامانههای مربوط به کابین میل-۲۴ کا شامل بزرگتر شدن کابین، جدا کردن خلبان و مسئول جنگافزار از کنار هم به پشت سر هم (مسئول جنگافزار در جلو و خلبان در کابین عقب)، قرار دادن سایت جدید نشانه روی برای بهبود شلیک با توپ اصلی، بر روی آن صورت گرفت و بعد از انجام تمام این تغییرات، میل-۲۴ به طور رسمی در سال ۱۹۷۲ وارد زرادخانه ارتش شوروی سابق شد.

مدل AوBدارای کابین یک پارچه هستند که بعدها و از مدل Dبه بعد، دماغه «میل» دوباره طراحی شد و کابین خلبان و مسئول جنگافزار کاملاً از هم جدا شدند و به شکل حبابی به صورت پشت سر هم ساخته شدند.

هر کدام از بال ها دارای سه جایگاه حمل تسلیحات، شامل غلاف موشک های غیر هدایت شونده، بمب و موشک های ضد تانک هدایت شونده هستند. البته در سال ۱۹۷۵ موشک های «فلانگا» با موشک های جدید ضد تانک «اشتورم»(9K114 Shturm) جایگزین شدند.

بدنه میل-۲۴ میتواند از سرنشینان خود در برابر گلولههای ۱۲/۷ میلیمتری محافظت کند، همین طور پرههای پنج پر ساخته شده از تیتانیوم نیز در مقابل گلولههای ۱۲/۷ میلیمتری مقاوم هستند علاوه بر این کابین «میل» به گونه ای طراحی شده که می تواند در برابر سلاحهای بیولوژیک و شیمیایی نیز مقاومت کند.

میل-۲۴پی

در طراحی میل به عامل سرعت بسیار توجه شده بود به نحوی که در  سیزدهم آگوست ۱۹۷۵ میل-۲۴ توانست رکورد سرعت ۳۳۲٫۶۵ کیلومتر در ساعت را به نام خود ثبت کند اما در ۲۱ سپتامبر ۱۹۷۸ میل-۲۴ رکورد قبلی خود را با رسیدن به سرعت ۳۶۸٫۴ کیلومتر در ساعت شکست که این رکورد در سال۱۹۸۶ به وسیله بالگرد «لینکس» انگلیسی شکسته شد.

ارابه شیطان

ارابه شیطان (Satan’s Chariot) نامی بود که مجاهدان افغان در هنگام اشغال کشورشان توسط شوروی سابق در دهه ۸۰ با دیدن بالگرد MI-24 Hindبه آن دادند زیرا این بالگرد به طور گسترده ای در جنگ افغانستان (1980 –1988) مورد استفاده قرار گرفت و در این جنگ بود که به میل ۲۴ نام «سلاح نبرد» (Weapon of the Conflict) اطلاق شد.

بهترین بالگرد تهاجمی دنیا

بنابر این اگر «آپاچی» را بهترین بالگرد ضد تانک جهان بنامیم، باید میل 24 را بهترین بالگرد تهاجمی جهان نامید. میل ۲۴ از نظر عملیاتی، همتای بالگرد آمریکایی AH-64 «آپاچی» شناخته می شود اما بر عکس نمونه آمریکایی اش، توان خوبی در ترابری نیروها دارد و  بر خلاف تمامی بالگردهای ضد تانک جهان که تنها می توانند دو خدمه را حمل کنند، قادر است هشت نفر سرباز کاملا مسلح را حمل کند به همین خاطر به جرات باید این بالگرد را یکی از بی نظیرترین بالگردهای هجومی جهان نامید.

بزرگترین بالگرد ضد تانک جهان

میل ۲۴ که نمونه صادراتی آن را میل ۲۵ و یا میل ۳۵ نیز می نامند را باید از نظر ابعاد و وزن بزرگترین بالگرد ضد تانک جهان نامید.

این بالگرد با طول ۲۱ متر (در مقابل ۱۷ متر برای آپاچی) و وزن خالی ۸۲۰۰ کیلو گرم (در مقابل ۵۱۶۰ برای آپاچی) بزرگترین و سنگین ترین بالگرد ضد تانک جهان است که سه برابر کبرا و ۵/۱ برابر آپاچی وزن دارد.

پروازی نرم تر از «کبرا»

جالب است بدانید که این بالگرد نمی تواند به صورت عمودی از روی زمین بلند شود، بلکه باید مسافت بسیار کمی را با چرخ بر روی باند خزش کرده تا بتواند بلند شود که دلیل این امر به بال های بزرگ و رو به پایین این بالگرد مخوف بر می گردد.

بر عکس سایز و مخوف بودنش، از بالگرد «کبرا» بسیار آرامتر ( نه از لحاظ سرعت )، کم صداتر و نرم تر پرواز می کند. گفته می شود این بالگرد به دلیل داشتن بال های بزرگش که نیروی زیادی در حرکت رو به جلو ایجاد می کند توسط خلبانانش مانند یک هواپیمای بال ثابت به پرواز در می آید.

با این حال به دلیل مشخصات خاصی که ذکر برخی از آنها آمد، این بالگرد چون بسیار سنگین وزن و دارای ابعادی بزرگ است، قدرت مانور بسیار کمی دارد. به همین جهت در عملیات های رزمی از دو فروند یا ترکیبی از چندین فروندی و در جهات مختلف، استفاده می شود.  

 خطرناک تر از «شیطان»

میل ۲۴ دارای دو دستگاه موتور کلیموف TV3-117 با توان 2190 اسب بخار دارای قوی ترین موتور در میان بالگردهای ضد تانک موجود است. روس ها این موتور را بر روی سایر بالگردهای خود نیز نصب کرده اند به نحوی که اکنون میل 24 و میل 28 و کاموف 27 و 29 و 30 و 60 و میل 17 از این موتور استفاده می کنند.

تسلیحات این بالگرد در مدل پر تولید MI-24Vشامل یک مسلسل 7/12 میلیمتری 4 لول متحرک با 1470 فشنگ انفجار قوی و ضد زره که معمولا یک فشنگ در میان از این دو نوع لود می شود تا بیشترین اثر مخرب را داشته باشد و می تواند اهداف را در طرفین بالگرد هدف قرار دهد، است.

این مسلسل به وسیله سایت نصب شده بر روی کلاه افسر مهمات هدف گیری می شود به گونه ای که به کمک ارسال و دریافت امواج الکترو مغناطیسی، مسلسل هدف را شناسایی کرده و خود به خود هدف یا هر جایی را که افسر مهمات نگاه می کند، نشانه می رود.

نمونه های اولیه «هایند» فاقد مسلسل ثابت در درون بدنه بود و برای حمل آن از بال های بزرگ و بدون افتادگی و زاویه اش استفاده می کرد اما در هایند Cشکل بال ها به شکل امروزی در آمد و هر بالچه دارای سه جایگاه حمل تسلیحات (Hard Point) بود. (در مدل های قبلی دو جایگاه در هر بال بود)

مهمات این بالگرد در زیر بالچه ها نصب می شوند. بدین شکل که هر بالچه دارای سه جایگاه حمل مهمات است که در مجموع شامل شش جایگاه می شود.

مهمات نیز ترکیبی از انواع مختلف است که بر اساس ماموریت و نوع ادوات زمینی دشمن انتخاب می شوند. برای مثال این بالگرد توان استفاده تا 8 فروند موشک ضد تانک AT-6، مسلسل پرقدرت 30 میلی متری با 750 تیر فشنگ و دو محل پرتاب راکت های 57 میلی متری، را دارد. همچنین در مواقعی که ماموریت ترابری برعهده ندارد، می تواند یک جایگاه اضافی حمل مهمات نیز تعبیه کند.

افزایش بقاپذیری

تمهیداتی که برای افزایش بقاپذیری این بالگرد صورت گرفته عبارتند از:

ملخ اصلی و ملخ انتهایی مجهز به سیستم الکتریکی مخصوص جهت جلوگیری از یخ زدگی.

مخفی کننده حرارت ناشی از اگزوز موتورها جهت جلوگیری از رهگیری توسط موشک های دوش پرتاب.

کابین، بدنه و ملخ ها از تیتانیوم ساخته شده اند و به گلوله هایی تا کالیبر 20 میلی متر، کاملا مقاوم هستند.

گیرنده اخطار راداری بسیار پیشرفته به جهت مصون ماندن از رهگیری توسط رادارهای دشمن.

سیستم پیشرفته تشخیص دوست از دشمن IFFبه جهت عدم اصابت اشتباهی توسط نیروهای خودی.

کشورهای دارنده

حداقل 43 کشور (عمدتا مدل D) که عبارتند از:

ارمنستان، افغانستان، الجزائر، آنگولا، بلاروس، کامبوج، چین، کوبا، جهوری چک، اتیوپی، گرجستان، آلمان شرقی، مجارستان، عراق (50 فروند مدل D)، لیبی، مغولستان، نیکاراگوا، کره شمالی، پرو، لهستان، اسلواکی، یمن جنوبی، اوکراین و ویتنام.

البته هر چند در خصوص ایران اطلاعات دقیقی در مورد بکار گیری این بالگرد وجود ندارد اما آنچه عنوان شده خبر از وجود 100 فروند مدل Eدر کشورمان حکایت دارد.

میل-۲۵ و دفاع مقدس

عراق در سال ۱۹۷۷ برای نخستین بار ۱۲ فروند میل-۲۵ (مدل صادراتی میل-۲۴) را سفارش داده بود که تا پیش از شروع جنگ با ایران هشت فروند آن به ارتش عراق تحویل شد اما یکی از آنها ۱۵ روز قبل از شروع رسمی جنگ توسط یک اف-۱۴ ایرانی سرنگون می شود.

در طول جنگ هشتساله، عراقیها در چندین سفارش جداگانه تعداد بیشتری میل-۲۵ را سفارش دادند اما روسها در تحویل این بالگردها به عراق بسیار کند عمل میکردند چون خودشان نیاز مبرمی به میلهای بیشتر برای حمایت از نیروهای خودی در جنگ افغانستان داشتند.

با این حال در تابستان سال ۱۳۶۱، حدود ۲۰ بالگرد میل-۲۵ در عراق فعال بود؛ این بالگردها در اختیار یکی از واحدهای هوانیروز عراق که از تواناترین و وفادارترین خلبانان به حکومت محسوب میشدند، قرار داشت.

البته عراقیها هیچگاه میل-۲۵ را یک بالگرد «ضد تانک» واقعی نمیدانستند بلکه ترجیح میدادند از آن به عنوان بالگرد جنگیِ ترابری استفاده کنند. به همین جهت آنها هیچ وقت به موشکهای ضدتانک پیشرفته روسی یعنی «آتی-۶»مسلح نشدند و در واقع اصلاً این موشک در طول جنگ با ایران به عراق فروخته نشد.

«میلها» حتی به موشکهای «ایتی-۴» هم مجهز نشدند، هرچند عراقیها تمایل به استفاده از این موشک را داشتند اما آتش عقبه شدید این موشک و این نکته که بالگردهای میل-۲۵ عراقی (و همینطور میل-۸ها) سیستم دید تثبیتشدهای برای توپچی بالگرد نداشتند، باعث شد تا در تمام طول جنگ، موشکهای کند و ضعیف و منسوخ «ایتی-۲» تنها سلاح هدایت شونده میل-۲۵های عراقی باشد و البته همین موشک ها هم بسیار به ندرت بر روی میل-۲۵ها قرار میگرفت.

اما بالگرد تهاجمی دیگر عراقیها یعنی «غزال»های فرانسوی، مسلح به موشک «هات» بر عکس میل-۲۵ توانایی ضد تانک در خور توجهی داشت؛ موشکهای «هات» غزالها مثل موشکهای «تاو» کبراهای ایرانی از پس هر تانکی که رودرروی آنها قرار میگرفت بر میآمدند.

اما مشکل غزالها این بود که محافظت زرهی کافی برای انجام عملیات در محیط پرخطر جنگی را نداشتند. چون این نوع از بالگردهای سبک، در واقع طرز تفکر اروپاییها در مورد شیوه کاربرد بالگردها در نبرد ضد تانک را به نمایش میگذاشتند.

در تابستان ۱۳۶۱ عراقیها از مستشاران نظامی آلمان شرقی دعوت کردند تا به آنها برای کاربرد موثرتر بالگردهای میل-۲۵ کمک کنند. عراقیها به توصیه این مستشاران از تاکتیک استفاده هم زمان غزال و میل-۲۵ استفاده کردند بدین ترتیب که ابتدا میل-۲۵های عظیمالجثه حمله را آغاز کرده و با آتش راکتهای ۵۷ مم خود پدافند هوایی رزمندگان ما را از کار میانداختند و سپس نوبت به غزالها میرسید که از سردرگمی موجود، استفاده کرده و با موشکهای «هات» تانکهای ایرانی را مورد اصابت قرار دهند.

میل-۲۵ها همچنین در جنگ ایران و عراق اولین جنگهای هلیکوپتر به هلیکوپتر تاریخ بشر را در مقابل کبراهای ایرانی به اجرا درآوردند به نحوی که برای اولین بار در پاییز ۱۳۵۹ این اتفاق افتاد و طی آن دو کبرای ایرانی با موشکهای «تاو» خود دو میل-۲۵ را سرنگون کردند البته جنگ کبراها با میلها و غزالها در طول جنگ بارها تکرار شد.

گفتنی است در طول این جنگ، یک فروند میل-۲۵ در خرداد ۱۳۶۱ طی عملیات بیت المقدس به غنیمت هوانیروز ایران درآمد که هماکنون در باغ موزه نظامی سعدآباد نگهداری میشود.