تفاوت دانشگاه‌های ایران و آمریکا/ ارائه سبک جدید آموزشی در دانشگاه امام حسین(ع)

به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی دفاع پرس، دانشگاه جامع امام حسین(ع) با هدف آموزش عالی و تربیت نیروی انسانی متخصص، انجام پژوهشهای علمی مورد نیاز سپاه و کشور و هدایت علمی دانشگاههای علوم و فنون نیروهای پنجگانه سپاه در سال 1365 از سوی شورای گسترش وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت مجوز تأسیس گرفت و در سال 1366 بهعنوان یک دانشگاه جامع متشکل از دانشکده های علوم پایه، فنی و مهندسی، علوم پزشکی و علوم انسانی در سیستم آموزش عالی کشور به رسمیت شناخته شد.

در حال حاضر این دانشگاه مطرح کشور دارای هشت دانشکده و پژوهشکده است؛ که عبارتند از: «فنی و مهندسی»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «علوم پایه»، «علوم اجتماعی و فرهنگی»، «مدیریت»، «اطلاعات و امنیت»، «علوم دفاعی (دافوس)» و «پدافند غیر عامل».

تبدیل شدن به یکی از برترین دانشگاههای جهان، و یاری کشور در دستیابی به تمدن نوین اسلامی، هدفی است که دانشگاه امام حسین(ع) آن را دنبال میکند.

بر همین اساس با دکتر «محمدرضا حسنی آهنگر» فرمانده دانشگاه جامع امام حسین(ع) به گفت و گو نشستیم؛ تا درباره برنامه های پیش رو و اقدامات جاری دانشگاه توضیحاتی را ارئه دهد.

دکتر حسنی آهنگر که دارای مدرک دکترای مهندسی کامپیوتر، هوش مصنوعی و رباتیک از دانشگاه علم و صنعت است؛ از اسفند ماه 1391 سمت فرماندهی دانشگاه جامع امام حسین(ع) را بر عهده دارد.

آنچه در ادامه میخوانید ماحصل گفتوگوی تفصیلی خبرنگار دفاعی امنیتی دفاع پرس با دکتر محمدرضا حسنی آهنگر است:

سؤال: دکتر! وضعیت آموزش در دانشگاه جامع امام حسین(ع) به چه صورت است و «طرح تحول» در دانشگاه به چه نحو دنبال میشود؟

پاسخ: جهان اسلام و حتی ایران در مبحث آموزش خوشبختانه سابقهای بسیار طولانی دارند. تا پیش از اینکه این شیوه جدید آموزشی وارد ایران شود، مدارس و مکتبهایی که در دوران قدیم داشتیم دانشمندان بسیار بزرگی را تربیت کرده بود. حوزه علمیه یکی از همان مدارس است.

ما عقبه خیلی خوبی داشتیم؛ اما متاسفانه در دورههای قاجار و پهلوی که سیستم جدید آموزش عالی وارد کشور شد، آن عقبه را بهطور کامل فراموش کردیم. «شیخ بهایی»ها، «ملاصدرا»ها و بزرگان دیگر و پیشتر هم «ابن سینا»ها و «فارابی»ها در چه مکاتبی تربیت شدند؟ در کدام مدرسه درس خواندند؟ شیوه تدریس و آموزششان به چه صورت بود؟

* عقبه علمی خود را فراموش کردیم

در نظام آموزش عالی جدید و در سطح دانشگاههای کشور یک نفر را نام ببرید که دانشمندی به صاحبنامی آن دانشمندان قدیمی باشد. در سیستم جدید، به یاد ندارم دانشمندی را تربیت کرده باشیم که آوازه و نامش به بلندای نام آن بزرگان باشد؛ پس ما عقبه علمی خود را فراموش کردیم.

حضرت آقا میفرمایند "آن آدمهایی که نظام آموزش عالی را وارد کشور کردند نه اینکه خواسته باشند با دین مخالفت کنند، بلکه میخواستند اصل دین را بزنند. یک عده غافل بودند و یک عده هم مزدور بودند و برنامهشان این بود".

* امام (ره) نظام آموزشی دانشگاهها را قبول نداشت

حضرت امام خمینی(ره) نظام جدید آموزشی دانشگاهها را قبول نداشتند؛ مصداقش هم پیام نوروزی ایشان است که سال 1359 به مناسبت انقلاب فرهنگی صادر شد؛ چرا که این شیوه به نوعی باعث جدایی حوزه از دانشگاه است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نظام جدید آموزشی دانشگاهها در پی انقلاب فرهنگی مورد نقد جدی قرار گرفت. امام(ره) در نظر داشتند که به معماری جدیدی در موضوع تربیت و آموزش پرداخته شود. این معماری چه نوع معماری است؟ تاکنون انقلاب اسلامی مدلی را برای این معماری عرضه نکرده است، و آموزش عالی کشور هم چندان در خصوص این موضوع پیشرو نیست.

در دانشگاه امام حسین(ع) کاری که در حوزه آموزش انجام شده این است که به جای بحث «آموزش» ما بحث «تربیت» را پیشنهاد کردهایم؛ تربیتی که مبتنی بر آموزش و پژوهش است و از آموزش و پژوهش بهعنوان دو ابزار استفاده میکند. تربیت برای انسانسازی. هدف اصلی ما قرب الهی است، و سپس انسانسازی. این انسانسازی اگر به خوبی در کشور انجام شود هیچکدام از این مشکلاتی که بعد از گذشت 35 سال از پیروزی انقلاب در جامعه داریم را دیگر نخواهیم داشت.

نزدیک به 2 هزار و 700 مؤسسه آموزشی در کشور داریم که 60 هفتاد درصدشان به ارئه آموزش مشغولاند؛ آن هم به صرف انتفاع؛ بقیه هم که خوب کار میکنند فقط علم را یاد میدهند؛ علمی که حضرت آقا اخیرا دربارهاش فرمودهاند "ما فقط نباید به دنبال علم باشیم؛ چون تا انتهای این علم را غربیها پیمودهاند؛ که نتیجه اش شده استعمار. یک کشور کوچکی مثل انگلیس یک کشور بزرگ مثل هند را چپاول کرده و بلا سر مردم این کشور آورده، زبانش را عوض کرده و...؛ ما علم جهت دار میخواهیم."

* ارائه یک سبک آموزشی جدید توسط دانشگاه امام حسین(ع)

علم جهتدار یعنی همان «تربیت». ما در دانشگاه به دنبال یک مدل آموزشی جدید هستیم که مبتنی بر دو ابزار آموزش و پژوهش است تا انشاالله انسان تربیت کنیم. این یعنی دانشگاه طراز انقلاب اسلامی. وقتی که ما انقلاب کردیم باید الگوهای انقلابی را هم ارائه میدادیم؛ در بانکداری، در حکومتداری، در دانشگاهداری، مکتبهای خاص خودمان را باید ارائه میدادیم؛ اما این اتفاق نیافتاد.

دانشگاه امام حسین(ع) اکنون طلایهدار این است که انشاءالله یک سبک آموزشی تربیتی جدید را ارائه دهد. این مهمترین کاری بوده که ما در حوزه آموزش و پژوهش در طرح تحول راجع به آن صحبت کردیم. ما برای اولین بار بر اساس بیانات امام(ره) و رهبری مدل استخراج کردیم؛ یعنی مؤلفهها و شاخصهایی کاملا بومی را استخراج کرده و نامش را هم گذاشتیم «دانشگاه طراز انقلاب اسلامی». ما از مرحله طراحی کاملا عبور کردیم و به فاز اجرا رسیدهایم، و حدود 2 سال و نیم است که این کار را شروع کردهایم.

سؤال: اقدامات شما تاکنون چه نتایجی به دنبال داشته است؟

پاسخ: نظام آموزشی استکبار جذابیتهای خیلی خوبی دارد. حضرت آقا در 13 آبان ماه جمله مهمی را مطرح کردند مبنی بر اینکه "دانشگاههای ما باید نردبانی باشند به سمت آرمانهای بلند انقلاب؛ نه اینکه پلی باشند به سمت سوق دادن توانمندیهای ما به سمت تمدن غرب."

* جذب نخبههای جهان توسط نظام آموزشی غرب

غربیها فوقالعاده خوب طراحی کردند. آنها واقعا در طراحی و کارهای بلندمدت خیلی صبور و پر حوصلهاند. نظام آموزش عالی که آنها طراحی کردند در کل جهان فراگیر شد. این نظام تمام نخبههای جهانی را شناسایی میکند و آنها را در اختیار خود میگیرد.

سال 1380 ما تعداد 16 نفر رتبه اول تا سوم کنکور داشتیم؛ که همهشان به دانشگاههای غربی رفتند و به جز یک نفر هیچکدامشان به کشور بازنگشتهاند. کل سیستم آموزشی کشورمان در اختیار غربیهاست. دولت و مردم ایران سالی حدوداً 25 میلیارد دلار در حوزه آموزش هزینه میکنند؛ این مبلغ تقریبا حدود 6 برابر بودجه دفاعی کشور است؛ دانشجویان کشور نتیجه صرف چنین بودجهای هستند؛ که میان آنها هم نخبگانی هم وجود دارند؛ اما سیستم آموزشی فعلی تبدیل به پلی شده که نتیجه این هزینهها و زحمات را به سوی غرب میبرد.

باید بررسی کنیم که چه تعداد از این نخبگان در دانشگاههایی همچون صنعتی شریف، امیرکبیر و شهید بهشتی باقی ماندهاند؟ این دانشجویان به کجا میروند؟ چه کسی آنها را به سمت غرب هدایت میکند؟ این هدایتگران چه شبکهای دارند؟ و شبکه عضویابی دانشگاههای برتر دنیا چگونه است؟

همه مسائلی که به آنها اشاره شد ناشی از طراحی بسیار خوب مدل آموزشی غربی است. حدود 300 چهارصد سال است که این سیستم آموزشی در جهان حاکم بوده و جذابیتهایش هم فوقالعاده است. بسیاری از خودمان هم فارغالتحصیل چنین مکتبی هستیم و اینطور احساس میکنیم که اگر با سیستم آموزشی غربی مخالفت کنیم، خودزنی کردهایم.

یکی از چالشهای جدی که در دانشگاههای کشور وجود دارد این است که استادان این دانشگاهها عملا فارغالتحصیل چنین سیستمی هستند. این استادان شاید به لحاظ قلبی این سیستم را قبول نداشته باشند، اما چون خودشان در قالب این سیستم تحصیل کردهاند، احساس میکنند که بر خلاف سیستم و در واقع بر خلاف خودشان نباید صحبت کنند.

وقتی صحبت جدیدی در حوزه آموزش در سطح دنیا مطرح میشود بسیاری افراد منتظرند تا نتیجه آن را مشاهده کنند و آن را با نظام آموزشی که آن برتریها را دارد، مقایسه کنند.

حضرت آقا میفرمایند "شما نه برای پنج سال و 10 سال آینده، بلکه برای 50 سال دیگر برنامهریزی کنید؛ ما در عرصه دانشگاهها نیازمند این صبر و حوصله هستیم؛ یعنی ما نمیتوانیم در پی اقدامات کوتاهمدت و جزئی باشیم؛ بلکه باید در بلندمت کارها را پیگیری کنیم. معمولا کارهای دانشگاهی در سیستم غربی همینطور است.

بر این اساس، تلاشهای همکارانم در دانشگاه امام حسین(ع) نیز پنج تا 10 سال دیگر نتیجه خواهد داد. ما نیز اکنون داریم از نتیجه کارهای نفرات پیش از خودمان استفاده میکنیم؛ لذا باید صبور باشیم و از سوی دوستان حمایت شویم. فرمانده کل سپاه نیز در همین زمینه بر اراده جمعی، عزم راسخ و برنامهریزی دقیق تأکید داشته است؛ تا ما بتوانیم الگوی مورد نظرمان را به دنیا ارائه دهیم.

سؤال: در پی تغییر مدیریت، آیا احتمال توقف این اقدامات نیز وجود دارد؟

پاسخ: حضرت آقا میفرمایند "ما حرکتهای زیگزاگی و هفت و هشتی در این چند سال زیاد انجام دادهایم؛ مدیر یا مسئولی عوض شده و به این دلیل کلا از صفر طراحی کردهایم"؛ این مباحث هم در سپاه هم در ستاد کل هم در مراکز مختلف نظام خیلی پیش آمده است.

ما تلاش میکنیم که طراحیمان جامع باشد؛ یعنی یک نقشه راه کامل داشته باشیم. ما سعی کردیم «طرح تحول» را به دور از بحثهای مقطعی و سلیقهای انجام دهیم و از منابع اصلی در اینخصوص استفاده کنیم. بر اساس بیانات امام(ره) و رهبری و مبانی نظری دینی، مطالعات جامعی در زمینه طرح تحول دانشگاه انجام دادیم؛ یعنی هم تمام دانشگاههای دنیا و هم دانشگاههای کشورمان را بررسی و سعی کردیم همه اسناد بالادستی را مطالعه کنیم و به دنبال این باشیم که در سلسلهمراتب، این برنامه تصویب شود و در ظرفیت برنامه ششم از آن استفاده کنیم؛ که اگر این اتفاق بیافتد شاید بتوان امیدوار بود تغییرات مدیریتی، آسیب کمتری به این برنامه ما بزند.

* مزایا و جذابیتهای مدل بومی دانشگاه امام حسین(ع)

سؤال: آیا مدل بومی جذابیت هم دارد؟

پاسخ: مدل بومی ما جذابیتهای زیادی دارد؛ که باید ابعاد آن جذابیتها برای خانوادهها و مسئولان نظام روشن شود. ما علاوه بر اینکه یک نفر را در یک سطح علمی از مقطعی به مقطعی دیگر ارتقا میدهیم، دو کار دیگر هم انجام میدهیم؛ یکی اینکه به لحاظ شخصیتی و رفتاری تربیتش میکنیم، و یکی دیگر هم اینکه مهارتهای خوبی به او میآموزیم. الان خیلی از افراد در دانشگاههای دیگر صرفا یک مدرک بهدست میآورند؛ اما ما سعی کردیم در دانشگاه خودمان این روند را تغییر دهیم؛ به نحوی که آن فرد علاوه بر آموختن سواد رشته مورد نظرش، مهارت لازم را نیز کسب کند.

کارآفرینی و بحث پژوهشمحوری که مد نظر رهبری است، بهعنوان یکی از کارهای ویژه ما در نظام تربیتی آموزشی جدید، مطرح است؛ که اگر این اتفاق بیافتد جزو جذابیتهای خوب این دورههاست و چون مسائل دینی و تربیتی و همچنین تأمین شغل فرزندان برای خانوادههای ما یک اولویت است، میتوانیم این مزیت را خیلی راحتتر نسبت به جای دیگر و نسبت به این نظام فعلی آموزشی که در کشور رایج است، بهعنوان الگو معرفی کنیم.

سؤال: آیا در این زمینه با دانشگاههای دیگر هم همکاری داشتهاید؟

پاسخ: یکی از مشکلاتی که در کشور داریم این است که 2700 دانشگاه کشور تقریبا همه مثل هم هستند. ما سعی کردیم در رایزنی با ستاد کل بگوییم که برخی دانشگاهها میتوانند «دانشگاههای حاکمیتی» باشند؛ که دانشگاههای تهران از این موضوع استقبال کردند.

* تفاوت دانشگاههای ایران و آمریکا

این نکته بسیار مهم است که همه دانشگاههای ما در حال حل مسئله هستند؛ در حالی که ما در بررسیهای خود که بین 3 تا 5 درصد دانشگاههای دنیا انجام دادیم، دریافتیم آن دانشگاهها طراح مسئله هستند؛ این دانشگاهها عمدتا غربی بوده و از دانشگاههای آمریکا هستند.

اکنون باید دید که دانشگاههای کشور ما مشغول حل چه مسائلی هستند. وقتی رهبر معظم انقلاب اسلامی میفرمایند که "بیش از 10 درصد پایاننامهها در خوشبینانهترین حالت، آن هم پایاننامههای دکتری به درد نیازهای کشور نمیخورد" یعنی چه؟ یعنی 90 درصد پایاننامههای دکتری در کشورمان ناخواسته در حال کمک به حل مسائل نظام استکبار است. دلیلش هم این است که در کشور ما مرجعی نیست که نظام مسائل جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی را وارد دانشگاهها کند.

این وظیفه کیست؟ بعضی از دانشگاههای کشور که محرم اسرار نظام و نزدیک به ارکان نظام هستند، و در صحنه انقلاب نقش دارند و ماموریت انجام میدهند، میتوانند مسائل عملیاتی حال را بررسی و همچنین نیازها و مسائل جدید را آیندهپژوهی کنند و آنها را به دانشگاههای کشور برده و از استادان و دانشجویان بخواهند که مسائل را حل کنند.

اگر این اتفاق بیافتد ما نقش خودمان را در قبال دانشگاههای کشور ایفا کردهایم و دیگر ما خود را همعرض دانشگاههای دیگر نمیبینیم؛ دانشگاههای دیگر هم احساس نمیکنند که ما رقیبشان هستیم؛ اما در حال حاضر این احساس وجود دارد؛ لذا ما باید این مسئله را حل کنیم و آن را در ستاد کل و ستاد سپاه پاسداران جا بیاندازیم. یعنی علاوه بر اینکه ما بخشی از کادر مورد نیاز و مسائل مورد نیاز سپاه را خودمان تأمین میکنیم، باید انتقالدهنده نیازهای سپاه به بدنه جامعه دانشگاهی کشور باشیم.

ما باید در خط مقدم علمی سپاه ایفای نقش کنیم؛ که در طرح تحول دانشگاه امام حسین(ع) این موضوع برنامهریزی شده است و مدلش را از بیانات حضرت آقا استخراج کردیم تا انشاءالله این کار را انجام دهیم. همچنین با رؤسای دانشگاهها هم در جلسات بسیج اساتید که در مشهد برگزار میشد در این خصوص صحبت کردیم؛ که دانشگاه امام حسین(ع) میتواند پرچمدار علم و دانش و جریان ساز این کار در کشور باشد، و این موضوع نیز با استقبال آنها همراه شد.

سؤال: آیا طرح تحول دانشگاه انعطاف لازم را در برابر تهدیدات جدید و تحولات تکنولوژیک دارد؟ مثلا تهدیدات گروههای تروریستی؟

پاسخ: یکی از تدابیری که حضرت آقا در خصوص دانشگاه به ما سفارش کردند این بود که تهدیدات و صحنه را ببینیم، آنها را احصا کنیم و مبتنی بر آن تهدیدات دورههای خود را طراحی کنیم. شاید دورههای آموزشی ثابت دیگر به کار پاسخگویی به تهدیدات نیاید؛ لذا اگر به تهدیدات توجه مناسبی نداشته باشیم و آموزشها را به خوبی با آنها منطبق نکنیم، زمینگیر خواهیم شد.

* برگزاری دورههای ویژه با کاربردِ زمانیِ محدود

ما با توجه به تدبیر روشنی که داشتیم، بعضا در دانشگاه دورههایی را طراحی کردیم که فقط یک بار آن دوره برگزار شود و وقتی آن تهدید برطرف شد دیگر آن دوره نیز برگزار نشود؛ لذا در این طرح تحول کاملا این موارد دیده شده است؛ که انعطاف لازم را هم در شیوه برگزاری، هم در شروع ترم، هم در بیان متن و محتوا و هم در صحنه و میدان عمل داشته باشیم.

ما در حال دور شدن از مباحث نظری هستیم؛ زیرا این مباحث تنها بخشی از مفاهیم ارائه شده به دانشجو است. امروز کارهای کارگاهی، کارورزی، میدانی، پژوهشی و رزمایش بخش عمدهای از فعالیتهای دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع) را شامل میشود. این امر یک فعالیت زمانبر است؛ چون سیستم آموزشی ما، سیستم تربیتی ما، اساتید ما و بدنه و کاربران ما هنوز به آن عادت نکردهاند؛ اما کاملا در طراحی خود به این موضوع رسیدهایم و آن را لحاظ کردهایم.

سؤال: آیا تاکنون نسبت به جذب نخبگان از دانشگاههای سراسر کشور اقدام کردهاید؟

پاسخ: ما در دو حوزه فعالیت خود در این رابطه را آغاز کردهایم. جذب نخبگان، نیازمند برنامههای بلندمدت مستمر است؛ که با تغییرات مدیریتی و تغییرات مختلف در حوزههای دانشگاهی نمیتوان به این هدف رسید و این امر نیازمند یک ثبات است.

* جذب نخبگان کشور در دانشگاه امام حسین(ع)

ضمن وجود انعطاف در آموزش، باید ثباتی در برخی متغیرها نیز وجود داشته باشد؛ برای این کار سعی کردیم ابتدا استادانی جوان را جذب دانشگاه کنیم که شامل دانشجویان برتر و ممتاز دانشگاههای دیگر بودهاند؛ خوشبختانه تعدادی از این افراد بهعنوان استاد یا پژوهشگر در دانشگاه مشغول خدمت شدند و امسال هم در دورههای ارشد و دکترایی که جذب دانشجو داشتیم نفراتی که رتبههای خوبی داشتند را جذب کردیم؛ یعنی رتبههای دو رقمی وارد دانشگاه شدند؛ آن هم در حالی که سال اول جذب دانشگاه امام حسین(ع) بود.

اگر ما این فرآیند را ادامه دهیم مطمئنا این اتفاق خواهد افتاد. یک سری ظرفیتهایی هم داریم که اگر بتوانیم آن ظرفیتها را به خوبی رسانهای کنیم، میتوانیم بخش عمدهای از نخبگان کشور را جذب کنیم.

سؤال: درباره کارهای تحقیقاتی که تاکنون دانشگاه به آنها پرداخته، مانند موتور جستجوی بومی و تونل باد توضیح دهید؟

پاسخ: ما 11 قطب علمی در حوزه علوم پایه و فنی داریم وهمچنین شش قطب هم در حوزه علوم دفاعی و علوم انسانی داریم؛ که در این حوزهها محصولاتی را به نتیجه رساندیم که در کشور حرف اول را میزنند.

یکی از قطبهای ما در حوزه مهندسی نرمافزار و فناوری اطلاعات، «مرکز مبین» است؛ یکی از کارهای تحقیقاتی خوبی که این مرکز انجام داده تولید موتور جستجوگر اینترنت ملی است؛ که در قالب موتور جستوجوی "یوز" رونمایی شده و اکنون در قالب یک موتور فعال در کشور در حال سرویس دادن است و باید مورد حمایت نیز قرار بگیرد. مسئولان باید از این محصولات و ارتقا آنها حمایت کنند؛ تا ما صاحب یک موتور جستجوی بومی باشیم.

همچنین ما در حوزه پرندههای سبک و زیرساختهای آزمایشگاهی مثل تونل باد و در حوزه های زیست، نانو، مدیریت بحران و جنگ نرم، کارهای خیلی خوبی کردیم که بعضا هم رونمایی شدهاند.

خبرهای جدیدی هم داریم که ان شاالله به موقع اطلاع رسانی خواهیم کرد.

گفت و گو از شهاب الدین شعبانی نیا