به گزارش گروه بینالملل دفاع پرس، پایگاه خبری- تحلیلی الوقت طی یادداشتی نوشت: در حال حاضر به اعتقاد روس ها تحولات انقلابی خاورمیانه باعث دگرگونی های زیادی در منطقه شده و به نظر می رسد دست کم یک دهه طول بکشد تا خاورمیانه شکل نهایی خود را پیدا کند. در عین حال هنوز مشخص نیست که در آینده، چه افرادی قدرت را در دست خواهند گرفت و کشورهای دچار تحول، به کدام سمت و سو حرکت خواهند کرد. همچنین تحولات انقلابی خاورمیانه باعث تغییر شکل و ماهیت روابط کشورهای منطقه با یکدیگر و سایر بازیگران به خصوص قدرت های بزرگ شده است.
بر این اساس سیاست خارجی روسیه در قبال تحولات انقلابی جهان عرب دست کم به دو دسته قابل تقسیم است. در دسته نخست، کشورهایی همچون لیبی، سوریه و یمن قرار می گیرند که با تجاوز مستقیم و غیرمستقیم خارجی روبرو شدهاند و در دسته دوم، کشورهایی همچون مصر و تونس جای دارند که مسایل آنها در حدود مرزهای ملی حل و فصل شده اند یا در حال طی کردن مسیر پر آشوب خود بدون مداخله خارجی هستند.
رویکرد آینده؛ دیپلماسی پنج ستونی
با توجه به مسائل مطرح شده، به نظر می رسد روسیه یک دیپلماسی پنج ستونی را در منطقه خاورمیانه دنبال می کند:
1- حفظ تمرکز قوی بر روابط دو جانبه با کشورهای منطقه؛
2- تلاش برای تنوع بخشیدن و توسعه روابط با کشورهای متعارض با یکدیگر؛
3- ایجاد ارتباط فعال با نیروها و جریان های مخالف علاوه بر حفظ رابطه با مقامات رسمی؛
4- ایفای نقش به عنوان یک بازیگر میانجی و واسط در درگیری ها و بحران های منطقه در چارچوب قوانین سازمان ملل متحد و بدون حمایت انحصاری از یک طرف و یا مخالفت با سایر طرف های درگیر؛
5- تلاش برای خودداری از اظهارات مقابله جویانه و اقدام علیه کشورهایی که در مورد مسائل خاص جهانی و منطقه ای با روسیه مخالفت می ورزند.
این دیپلماسی پنج ستونی، پایه و اساس سیاست خارجی روسیه را در منطقه خاورمیانه مشخص می کند و بیانگر فهم و درک رویکرد روس ها نسبت به تحولات منطقه محسوب می شود. بر این اساس به نظر می رسد روسیه در خاورمیانه جدید، دست کم سه رویکرد ژئوپلتیکی، امنیتی و اقتصادی را بطور همزمان دنبال خواهد کرد.
در رویکرد ژئوپلتیکی روسیه سعی می کند برای خود یک بلوک قدرت در خاورمیانه تشکیل دهد. با توجه به آنکه روس ها در پی نظم جهانی چند قطبی هستند، لذا کشورهای ایران، ترکیه و عربستان سعودی را در منطقه خاورمیانه با اهمیت تلقی می کنند. بر این اساس رویارویی با یکجانبهگرایی آمریکا و دستیابی به نقش بین المللی به عنوان قدرتی جهانی از جمله مهمترین اهداف ژئوپلتیکی سیاست خارجی روسیه در منطقه خاورمیانه محسوب می شوند. در این راستا از یک سو سیاست افزایش روابط خارجی با کشورهای معارض امریکا در منطقه پیگیری خواهد شد و از سوی دیگر برقراری رابطهی نزدیک با کشورهایی که همیشه جزو شرکای آمریکا بودهاند، در دستور کار قرار خواهد گرفت.
در رهیافت امنیتی، روسیه نگران گسترش اسلام رادیکال در قفقاز شمالی و جمهوری های مسلماننشین این منطقه است. خطر گسترش تروریسم، افراط گرایی مذهبی و حضور گروه هایی نظیر القاعده می توانند به جداییطلبی برخی از جمهوری ها و مناطق نظیر چچن دامن بزنند. علاوه براین، روسیه از لحاظ امنیتی، به شدت نگران گسترش تسلیحات اتمی در منطقه خاورمیانه است.
در ابعاد اقتصادی، با توجه به اینکه روسیه یکی از صادرکنندگان نفت و گاز محسوب می شود، لذا ملاحظاتی درباره کشورهای منطقه دارد و بعضا آنها را به عنوان رقیب خود نیز می نگرد. علاوه بر این روسیه در بسیاری از موارد به خاطر کنترل بازار و قیمت ها ناچار به همکاری و هماهنگی با بزرگترین تولیدکنندگان انرژی در منطقه نیز می باشد. از سوی دیگر گسترش روابط اقتصادی با کشورهای خاورمیانه به خصوص در حوزه انرژی و صدور تسلیحات و جنگ افزار، نقش مهمی در رهیافت اقتصادی روسیه نسبت به خاورمیانه دارند. در این راستا روسیه قصد دارد از کاهش نفوذ آمریکا در میان کشورهای جهان و افزایش قدرت اقتصادی خود استفاده کند و نقشی کلیدی در بخش های حساس اقتصاد کشورهای خاورمیانه بر عهده گیرد.
در مجموع نباید از یاد برد که روسیه با وجود همهی مشکلاتی که دارد، قدرتی است که هرگز از آرزوی احیای نفوذ خود در خاور میانه دست نخواهد کشید. روسیه در صدد برقراری صلح در منطقه است و از آنجا که از نظر جغرافیایی به کشورهای خاورمیانه و حوزه خلیج فارس نزدیکی زیادی دارد، می تواند با افزایش همکاری ها، از یک سو منافع و امنیت ملی خود را تامین نماید و از سوی دیگر به بازیگری قدرتمند و موثر در منطقه خاورمیانه مبدل گردد.
