بسم الله الرحمن الرحیم
پیش از هرچیز تقارن این همایش را با هفته وحدت و سالروز میلاد پیامبر اعظم حضرت محمد بن عبدالله صلیالله علیه وآله وسلم را به فال نیک گرفته و این میلاد سرشار از رحمت و برکات را به همهی آحاد بشریت و مسلمین جهان و بهویژه هموطنان عزیز و بالأخص به شما عزیزان حاضر در این همایش تبریک عرض میکنم و از خدای متعال درخواست میکنم که باران برکات و رحمتهای رحمةللعالمین را پیوسته بر ما نازل فرماید. گرامی می داریم سالروز حماسه عظیم و تاریخی نهم دی ماه را.
سلام به محضر مقدس حضرت بقیةاللهالاعظم، ولیعصر عجلاللهتعالیفرجهالشریف و سلام به محضر مبارک رهبر معظم انقلاب حضرت آیتاللهالعظمی امام خامنهای مدظلهالعالی و با درود بیکران به روان مطهر بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (س) و شهدای عالی مقام انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و سلام به محضر همهی عزیزان حاضر در این مجلس
همچنین بنده وظیفه دارم مراتب سپاس صمیمانهی خود را از همت شایسته و تدبیر عالی برادر ارجمند جناب آقای دکتر سلطانی فر معاون محترم ریاست جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ج.ا.ا ابراز دارم وتداوم توفیق همه شما عزیزان را از محضر خدای متعال درخواست کنم.
نخست، برداشت اینجانب از واژه مرکب میراث فرهنگی؛
می توان گفت میراث فرهنگی عبارت از دارایی های فرهنگی و معنوی یک جامعه یا ملت یا امت است که از گذشته وگذشتگان دور و نزدیک به دست او رسیده است.
این دارایی ها به عنوان سرمایه های غیرقابل خرید وفروش هویت فرهنگی یک جامعه را شکل میدهد و از این جهت در شکلگیری تمدنها وسیر تکامل و تعالی جوامع بشری نقش کلیدی دارند.
با این وصف هر ملتی که برای ساختن حال وآینده خود ارزشی قایل باشد جز تکیه بر سرمایههای فرهنگی خود که در قالب میراث فرهنگی در اختیارش قرار گرفته است، چاره ای ندارد. در حقیقت هویت فرهنگی، پویایی و بقای فرهنگی در آینده، نیازمند پیوستگی میان میراث دیروز و امروز و انتقال این امانت به فردای ملتهاست. حال باید دید چنین عنصر مهمی چه نسبتی با میراث فرهنگی دارد.
هویت به منزلهی عنصر قوامدهنده و تداوم بخش فرهنگ در بستر تاریخ و پیوند دهنده اعضا و جوارح فرهنگ و تمدن است. هویت اگر چه جزیی از فرهنگ به حساب میآید اما در واقع ستون اصلی سازهی فرهنگی یک ملت را تشکیل میدهد.
شاید تصور می شد که امروزه در آغاز هزاره سوم و عصر ارتباطات و جهانی شدن واختلاط مرزهای فرهنگی و کم تاثیر شدن مرزهای جغرافیایی، مفاهیمی نظیر هویت وفرهنگهای متعدد ومتفاوت موضوعیت خود را از دست خواهند داد، اما رخدادهای متعدد در سال های اخیر در اقصی نقاط جهان به روشنی نشان داد که مقوله فرهنگ پررنگ تر و کارآمد تراز گذشته در عرصه تعیین سرنوشت ملت ها ایفای نقش می کند زیرا توسعه دانش بشری و کشف کارکردهای چند بعدی روانشناختی و جامعه شناختی فرهنگ، ارزشهای بی بدیل این سرمایه عظیم را هر روز بیش از گذشته نمایان می کند. ازاهمیت این سرمایه گرانبها همین بس که امروزه شاهد دو جریان متقابل در حفظ و ثبت و معرفی آثار ومیراث فرهنگی از سوی دولتها وملتها هستیم؛ یک جریان که در ثبت و حفظ و اشاعه ارزشها ومیراث ملی خود فعالند ودر مقابل شاهد جریان مافیایی سرقت و تخریب و تصاحب و ثبت غاصبانه میراث فرهنگ سایر ملل از سوی سوداگرن ضد فرهنگ هستیم.
دلیل این موضوع کاملا روشن است زیرا وجود یک ملت وموجودیت آن به نمود هویت مستقل آن بستگی دارد وبدون هویت مستقل یک ملت هرگز شکل نمیگیرد؛ به همین دلیل میراث فرهنگی برای یک ملت، به منزله پشتوانه حیات وموجودیت در حال و آینده خواهد بود و هویت مهمترین مؤلفهی استمرار و بقای یک ملت و شکل گیری واستحکام یک تمدن است.
هویت فرهنگی که مهمترین وجه تمایز ملتها از یکدیگراست، با همه اهمیت خود ریشه در میراث فرهنگی دارد. هویت به نوبهی خود محصول تجمیع و ترکیب عناصری است که به عنوان میراث فرهنگی از گذشته و گذشتگان به ما رسیده است . تجمیع و ترکیب میراث فرهنگی در درون شخصیت یک جامعه، هویت آن جامعه و شخصیت جمعی آن جامعه را شکل میدهد. با این مقدمه پی میبریم که میراث فرهنگی مهمترین عنصر در تداوم و بقای یک ملت است.
یونسکو، در سی و دومین نشست خود در سال 2003 میلادی در پاریس، به دلیل اهمیت میراث فرهنگی ناملموس و با هدف حفظ حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حقوق مدنی و سیاسی ملتها و پاسداری از تنوع فرهنگی و جلوگیری از زوال و کمرنگ شدن و تخریب وتضمین دوام میراث معنوی و نیز احیای جنبه های مختلف آن ثبت میراث معنوی بشریت را در دستور کار خود قرار داد و برحراست از این میراث بشری با توجه به نقش ارزنده میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) در نزدیکتر نمودن انسانها به یکدیگر و درک متقابل در میان آنها، تاکید کرد.
یک نکته مهم این است که هرجا انباشت میراث فرهنگی در ظرف یک جامعه یا یک ملت صورت پذیرد، با جامعه و ملتی دارای هویت و شخصیت مستقل ومستحکم سر و کار خواهیم داشت، در غیر اینصورت با جامعهای بیهویت و فاقد شخصیت مستقل روبرو هستیم.
جامعهی بیهویت به دلیل فقدان مؤلفهی استمرار و پیوستگی تاریخی و نسلی، حیات تاریخی خود را از دست میدهد و درواقع به منزلهی فردی بدون شناسنامه و شجرهنامه، فاقد حلقههای ارتباط با گذشته و حال و آینده میشود و سرنوشتی جز نیستی و هضم در هویتهای بیگانه ندارد.
به عبارت روشن باید گفت یک جامعه فاقد هویت، اصولا نمی تواند به یک ملت تبدیل شود و استمرار داشته باشد و در ظرف زمین و زمان و به بیان دیگر در ظرف تاریخ و جغرافیا مضمحل وگم وگور میشود. به همین دلیل اگر جامعه ای از هویت خود و ارکان و عناصر هویت ساز خود غافل شود و از سرمایه هویتی خود دفاع نکند ، مسیر نابودی وزوال را خواهد پیمود.
امروز همه ما میدانیم میان فرهنگ، میراث فرهنگی و هویت ملی ارتباطی مستحکم وجود دارد . میراث فرهنگی از مهمترین عنصر در شکلگیری فرهنگ است و هویت ملی به منزله یکی از ثمرات مهم فرهنگ و لذا مدیون میراث فرهنگی است.
نکته دیگر که تمایل دارم بر آن تاکید شود این است که؛
در نگاه اول آنچه از مفهوم میراث فرهنگی به ذهن متبادر می شود جنبه های عینی و مادی میراث و به تعبیر رایج میراث ملموس است.در حالیکه همه میدانیم اصولا ماهیت میراث فرهنگی، معنوی وغیرمادی است. زیرا پسوند فرهنگ که ماهیتش کاملا غیر مادی است به طور کلی بر مفهوم میراث احاطه دارد واصولا اگر بار معنایی و ارزشی بر میراث اعم از مادی وغیر مادی حاکم نشود هیچگاه ارزش افزودهای بنام میراث فرهنگی تولید نمی شود. به یقین بار معنوی و ناملموس آثار تخت جمشید ناشی از ماده و شکل وحجم و وزن ستونها و تخته سنگهای آن نیست.
نکته ظریف اینجاست درجایی که با میراث معنوی مواجه هستیم بدون واسطه با محصول میراث یعنی فرهنگ در تماس هستیم واز آن بهرهمند میشویم. اما آنگاه که با میراث ملموس وعینی سروکار داریم تبدیل آن به محصول فرهنگی مستلزم یک سلسله فعالیتهای ثانوی است و تضمینی نیست که این تبدیل به صورت مطلوب انجام شود. در چنین شرایطی باید مراقب باشیم تقسیم آثار به ملموس ونا ملموس از یک سو و ملموس ومحسوس بودن و در دسترس بودن آثار مادی از سوی دیگر منجر به غفلت و کم توجهی به ابعاد ناملموس میراث و کاهش سرمایه گذاری در آن نشود و مزیتهای بسیار روشن آن را برای فرهنگ از دایره توجه و اولویت خارج نسازد.
در اینجا به برخی از ویژگی های میراث معنوی که از مزیت ها ی آن به حساب می آید اشاره میکنم:
و مزایای متعدد دیگری را می توان برای یک اثر معنوی برشمرد در حالی که یک اثر ملموس وعینی غالبا فاقد چنین مزایایی است.
البته باید یادآوری کنم که تاکید بر ابعاد معنوی میراث به هیج وجه به معنی کم توجهی به ابعاد مادی وملموس میراث نیست بلکه صرفا برای اتخاذ رویکردهای مناسب وتعیین اولویت درهریک از عرصهها میباشد.
نکته سوم که به نظر میرسد قابل گفتن است مسئله مرتبط با بعد ارزشی میراث است. به طور مشخص سوال این است: آیا میراث فرهنگی به همه مواریث، اعم از موارد افتخار آمیز وتحسین شده و یا موارد نکوهیده اطلاق می شود ویا باید در این نام گذاری مرزی قایل شویم؟
البته پاسخ روشن است وهیچ ملت و قومی را نمیشناسیم که ناکامیها ویا ذلتها ویا جنایات خود را بدون چهره آرایی وتزیین به عنوان میراث فرهنگی به رخ بکشد.رژیم های جعلی وسفاک نظیر رژیم صهیونیستی و یا سازمان های تروریستی تکفیری نظیر طالبان، القائده، داعش والنصره و امثال آن همگی در تزیین وتقدیس جنایات خود با بهرهگیری از همه ظرفیتهای هنری و روانی و فنی نهایت تلاش را به کار میبرند و البته متاسفانه در این عرصه دستاوردهایی هم دارند .
اما سخن این است در تبیین ومعرفی و ترویج و حراست و بهرهبرداری از میراث فرهنگی کشور بر کدام دسته از مواریث باید متمرکز بود؟ وچگونه با برخی مواریث که درنگاه ابتدایی افتخارآمیز به نظر نمیرسند باید مواجه شد؟ آیا شکست ها ونا کامیها وعقب ماندگیها را هم میتوان به نوعی به میراث فرهنگی نسبت داد که منجر به آوردهی ارزشی و سرمایه ملی واجتماعی شود؟
آیا میتوان ناکامیها را به نحوی به تصویر کشید و در خاطر ملت ثبت کرد که یادآوری آن تحرک آفرین و بصیرت افزا وقوام بخش باشد؟ به عنوان مثال آیا همانطور که یک پدیده واثرمادی بجا مانده از گذشتگان را با مبدلهای فرهنگی به یک میراث فرهنگی تبدیل میکنیم وبه سرمایه های فرهنگی می افزاییم، تبدیل تجارب تلخ وخسارت بار به درس های وعزمهای عمومی و نهادینه شده برای تعالی وپیشرفت جامعه وپیشگیری از خسارات و آسیب های بدی را می توان از مصادیق میراث فرهنگی برشمرد و درحافظه تاریخی ملت به عنوان یک سرمایه پیش برنده نگهداری کرد؟
این نمونه ازسوالات در این جمع فرهیخته با هدف تدبر و تامل در ابعاد کمتر شناخته شده فرهنگ ومیراث فرهنگی طرح می شود. امید است در جریان تعامل وهمفکری که پس از این میان دو سازمان بزرگ فرهنگی کشور به برکت موضوع مبارک دفاع مقدس برقرار میشود، از این دست مسائل مورد کنکاش وگفتوگو قرار گیرد وهر چه بیشتر از بعد نظری وعملی بر این عرصه عظیم و خطیر اشراف پیدا کنیم و در بهره برداری از گنجینههای عظیم فرهنگی خود از جمله گنج عظیم دفاع مقدس همواره قرین توفیق باشیم.
و اما بخش دوم عرایض اینجانب قدری ملموس تر به میراث فرهنگی دفاع مقدس می پردازم؛
میراث فرهنگی دفاع مقدس را نیز مانند سایرحوزه ها از نظر موضوعی درنگاه کلان میتوان در دو بعد تقسیم کرد:
1. میراث مادی و عینی که در قالب مصادیقی مانند صحنهها و مناطق عملیاتی جنگ، یادمانها، موزهها، ادوات برجای مانده، خسارتها ، و زندگینامهها، دلنوشتهها، خاطرات، اشعار، ادبیات داستانی و...به عنوان آثاری از میراث ملموس و عینی شهدا ورزمندگان قابل بیان است. این دسته از میراث های دفاع مقدس، در گام اول یک درک و فهم از فضای کلی حاکم بر جنگ در زمان واقعه را به مخاطب ارائه می کند، اما این آثار در اصل منتقل کننده پیامهای فرهنگی وارزشی خاص خود می باشند و هدف اصلی از حفظ این میراث ها نیزانتقال همین پیام ها به نسل های حاضر و آینده است.
تعبیر معروف رهبر معظم انقلاب در باره حماسه هشت سال دفاع مقدس را شنیده ایم که می فرمایند:«این جنگ، حقیقتاً یک گنج است؛ یک گنج حقیقى است که تمامشدنى هم نیست».
همان طور که هر گنج عظیمی دارای ظاهر و باطن و لایه های متعدد و گوهرهای متنوع است ؛ دفاع مقدس نیز به عنوان گنجی عظیم ازمعارف وتجارب ومفاهیم وآموزه ها و آثار مادی وغیرمادی وحوادث تلخ وشیرین ، در بردارنده ذخایر بی پایانی از گوهرهای گرانبها ومتنوع است. یکی از آن گنجینه ها ی این گنج عظیم ، گنجینه فرهنگی دفاع مقدس و در واقع عمیق ترین وارزشمند ترین وثمربخش ترین و ماندگار ترین بخش این گنج برای تمامی نسل ها و جوامع بشری می باشد.
همه می دانیم موضوع بحث ما امروز این نیست که دفاع مقدس میراث است یا نه ،بحث در این است که این میراث عظیم چه ابعادی دارد ، چه لایه هایی دارد، چه مظاهری دارد، چه ظواهری دارد ، چه مصادیقی دارد ،چه قلمروی دارد، از کدام مبانی برخوردار است و تا کدام عرصه از حیات مادی ومعنوی انسان در برد تاثیر ود قرار می دهد ، با چه فرصت ها و آسیب هایی روبروست و بالاخره چه دریچه هایی به روی جامعه و نسل ها باز می کند.
آیا دفاع مقدس ومیراث فرهنگی آن را در حد همین آثار عینی وملموس نظیر یادمان ها واماکن و ادوات و آثار برجا مانده از جنگ خلاصه کنیم ویا قدری عمیق تر، خود شهدا و مزار شهدا و تصاویر شهدا و رزمندگان وایثارگران و دست ساختههای رزمندگان و آزادگان و لوازم وابزارهای آنها را میراث بدانیم و یا قدری عمیقتر دستنوشتهها و وصیتنامهها وسرودههای برجامانده و یا نواها و نوحه ها ومدح و مرثیهها و خطابهها ومراسم دعا و نیایش و جشن و عزا را ؟ و یا پا را فراتر از این بگذاریم و عملیاتها وشیوههای رزم و نبرد و خلاقیتها وحماسههای مقاومت و دفاع و فتح و پیروزی رامیراث بدانیم، و یا امام راحل و جانبازان وآزادگان و رزمندگان و ایثارگران و خانوادههای آنها را به عنوان میراث زنده دفاع مقدس بدانیم، و باز آیا به این سطح ومیزان از مصادیق قانع شویم ویا در پی کشف لایههای ناشناخته از این میراث وگنج عظیم باشیم.
آنچه مسلم است جنگ تحمیلی ودفاع مقدس آنقدر عظیم و تودرتو است که نتوانیم ادعا کنیم به همه اعماق آن دست یافتهایم. ولی یک حقیقت مسلم را باور داریم که دفاع مقدس با همه اجزای پیدا و پنهانش بدون ذرهای اغماض سرتاسر گوهر و گنج و در نتیجه میراث است.
به همین دلیل هرگاه لایه جدیدی ازاین گنج عظیم آشکار می شود به دلیل جذابیت و تازگی آن بستر فرهنگی تازه ای را در جامعه می گستراند و افق های بلندی بر روی اصحاب فرهنگ می گشاید.
حال می خواهم از زاویه دیگر به میراث جنگ تحمیلی نگاه کنیم و در اینجا تعمدا عبارت جنگ تحمیلی را به کار می برم. زیرا میخواهم به روی دیگر دفاع مقدس که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته است، هم نظری بیفکنیم و آن مسئلهی تخریب و ایراد آسیبهای اساسی به میراث فرهنگی کشور در جنگ تحمیلی میباشد.
در جریان جنگ تحمیلی ، رژیم بعثی عراق با هجوم وحشیانه ، ضمن به ویرانی کشاندن ده ها شهر و صدها روستا، خصومت آشکارخود را نسبت به همه مواریث فرهنگی بشری بویژه میراث کهن چندهزارساله و منحصر به فرد ایران نشان داد. برخی ازآثار تاریخی بی همتا و منحصر به فرد که مورد هجوم دشمن قرار گرفتند ، نظیر معبد زیگورات، چغازنبیل و میدان امام اصفهان ،که در فهرست میراث فرهنگی جهانی به ثبت رسیده اند. این دست از خسارات و صدمات به میراث فرهنگی ،بناهای تاریخی ومحوطه های باستانی بعنوان جنایات فرهنگی دشمن درلایه پنهان جنگ قابل طرح و واکاوی است . سوال اینجاست ، آیا میتوان ایندست پیامد ها وآثار را هم به عنوان میراث فرهنگی تلقی کرد و آن را در گنجینه میراث ملت مورد بهره برداری قرار داد؟
آیا جنبه های سلبی میراث ، نظیر تخریب آثار باستانی از سوی دشمنان بشریت ،می تواند فرصتی در اختیار ما قرار بدهدتا برآن حادثه لباس افتخار بپوشانیم وآن را درشمار مصادیق میراث خود بیاوریم؟
به نظر می رسد این فرصت سازی امکان پذیر است .کافی است زاویه نگاه به میراث فرهنگی وماهیت وقلمرو ومصادیق آن را اصلاح کنیم. یک نمونه تاریخی ازتبدیل حوادث تلخ گذشته به میراث وسر مایه فرهنگی را برای امکان پذیری این مسئله عرض می کنم.
جریان فرهنگی پیاده روی در ایام اربعین سالار شهیدان است که خاستگاه تاریخی آن رنج ها ومصائبی است که برکاروان اسرا وآل رسول الله صلی الله علیه وآله در فاجعه عاشورا گذشت،یک نمونه روشن ازتبدیل میراث سلبی به میراث ایجابی وحیاتبخش است.این الگو می تواند هم بر تغییرنگاه ما به میراث تاثیراساسی بگذارد وهم در تبدیل حوادث تلخ ومیراث سلبی به میراث اثباتی وایجابی راهگشای ما باشد.منظور اینجانب از میراث سلبی مواردی است که ما یک دارایی وسرمایه گرانبهای مادی یا انسانی یا معنوی را ازدست می دهیم.
2. میراث معنوی دفاع مقدس: مهمترین وارزشمندترین میراث دفاع مقدس فرهنگ دفاع مقدس است که مبتنی بر مجموعه ارزشهای دینی، اسلامی، ملی است. فرهنگ دفاع مقدس به نوبه خود میراث شهیدان و جانبازان ورزمندگان است. مهمترین جلوه این میراث عظیم شهدای ایثارگر هستند که بقا و حیات ملی امروز کشور مرهون خون آنهاست. شهادتطلبی، ایثار و فداکاری، یاد خدا، گذشت، مقاومت و پایداری، صبر، توکل، بصیرت، و... را میتوان از مصادیق میراث فرهنگی شهیدان به حساب آورد. جانبازان، آزادگان و رزمندگان عزیز نیز از جمله مصادیق روشن وزنده میراث دفاع مقدس هستند.
به نظر میرسد همانطور که برای حراست از میراث ملموس وبرخی مصادیق میراث ناملوس تمهیدات خاص پیش بینی وبرنامه ریزی می شود،در خصوص حفظ میراث انسانی دفاع مقدس نیز باید مطالعه وبرنامه ریزی وتلاش کرد.شاید شناساندن چهرهای تابناک شهدا رزمندگان دفاع مقدس در هر منطقه یکی ازراههای حراست از این میراث باشد.
جریان سازی برای تکریم عمومی شهدا و رزمندگان دفاع مقدس از طریق مناسب میتواند یکی از راههای تثبیت و نهادینهسازی و حفظ این میراث بزرگ باشد. حتی آثار زخم ورنج بهجایمانده از جنگ درجان و روح یک رزمنده جانباز صبور ومقاوم می تواند با خلاقیت تبدیل به یک میراث ملی شود ودر تاریخ منشا افتخار وتعالی برای آیندگان باشد.
دراینجا لازم میدانم به دلیل اهمیت حفاظت و ترویج میراث فرهنگی دفاع مقدس از طریق گردشگری (راهیان نور) اشاره مختصری به این ظرفیت فرهنگی مرتبط با میراث فرهنگی دفاع مقدس داشته باشم.
راهیان نور (گردشگری فرهنگی دفاع مقدس) یکی از موثرترین وپربازده ترین راه های شناخت میراث فرهنگی دفاع مقدس وگسترش ارزش های آن است. در این راستا آثار برجای مانده از جنگ ودفاع مقدس از مهمترین ابزارهایی هستند که می توانند بر فرهنگ جامعه تاثیرگذار باشند.
اما اصرار دارم که عرض کنم باید مراقب باشیم درک ما از ظرفیت راهیان نور از حد بهره برداری از مصادیق عینی ومادی دفاع مقدس فراتر رفته ودر این ظرف عظیم بسیاری از مصادیق معنوی میراث دفاع مقدس را بارور کنیم.
و پر واضح است که چنین توفیقی منوط به عنایت الهی وهمیاری وهم اندیشی میان همه ذینفعان است.
در حال حاضر بازدیدکنندگان مناطق و سایتهای جنگی و موزههای جنگ ودفاع مقدس علاوه بر رزمندگان وایثارگران وخانواده های آنان، بیشتر نسل سوم و چهارم انقلاب هستند که اساسا جنگ را درک نکردهاند . طبق آمار اعلام شده سالانه بالغ بر 5 میلیون نفر از مردم از این مناطق دیدن میکنند. وجود این تعداد گردشگر به عنوان یک ظرفیت عظیم فرهنگی بایستی مورد توجه ویژه سازمانهای ذیربط قرار گیرد.
مقام معظم رهبری در مورد اهمیت مناطق عملیاتی دفاع مقدس و حفظ و توسعه این مناطق فرمودند: «من به شما عرض میکنم، نگذارید یاد دوران دفاع مقدّس از یادها برود. آمدن به این مناطق جنگى - چه در تعطیلات نوروزى و چه در دورهى سال؛ که بحمدالله حالا در دورهى سال هم کسانى از سرتاسر کشور به این مناطق مسافرت می کنند و این سرزمینها را زیارت می کنند - بسیار کار پسندیدهاى است، کار درستى است، کار عاقلانهاى است که ملّت ایران می کند؛ خاطرهى این سرزمینها را زنده نگه دارید. این سرزمینها، این بیابانها، این رود کارون، این جادهى اهواز - آبادان یا اهواز - خرّمشهر، این مناطق گوناگون که با اسمهاى مختلفى امروز خودشان را به شما معرّفى می کنند، اینها شاهد برترین فداکارىها و مجاهدتها و ازخودگذشتگىها بودهاند... در هر کدام از این مناطق، قضایایى اتّفاق افتاده است که یکى از این قضایا در میان هر کشورى و هر ملّتى اتّفاق بیفتد، کافى است براى اینکه در تاریخ، آن ملّت را سر بلند کند».
بیانات رهبر معظم انقلاب علاوه بر آنکه تبیین کننده نقش و اهمیت والای مناطق عملیاتی دفاع مقدس در حفظ ارزشهای دفاع مقدس و توسعه فرهنگ دفاع مقدس در جامعه است؛ به روشنی موارد ومصادیق بارزی از میراث فرهنگی دفاع مقدس را شناسایی و دسته بندی می کند.
در بخش اول بیانات به مصادیق ملموس وعینی و در بخش دوم مصادیقی از میراث معنوی وناملموس رابیان می فرمایند.
البته در سالهای اخیر منطقه دریایی ایران در خلیج فارس نیز به عنوان مناطق عملیاتی دفاع مقدس ،پذیرای حضور بازدیدکنندگان بوده است . این منطقه دریایی ظرفیت های زیادی جهت گسترش گردشگری دفاع مقدس داراست.
در پایان عرایضم البته باید بر این نکته تاکید کنیم که میراث دفاع مقدس، میراث معنوی همه ملت است و پاسداشت آن، تنها وظیفه یک گروه یا یک سازمان نیست. از همین رو در کشور، سازمانهای مختلف به فراخور توان وعلایق خود بخشهای گزینش شدهای از این میراث را مورد توجه قرار میدهند. خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سالهای اخیر رویکرد مسئولانهای در جهت ثبت این میراث ارزشمند برداشته است، البته سازمانهای دیگراز جمله ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران، نیروی مقاومت بسیج، شهرداری و برخی دیگر از نهادهای فرهنگی، علمی و مردمی نیز در این زمینه فعالیتهای ارزندهای داشتهاند، اما به اعتقاد اینجانب در میان همه نهادها ودستگاههای یاد شده دو سازمان میراث فرهنگ و گردشگری و بنیاد حفظ آثار بیشترین مسئولیت و وظیفه و در عین حال صلاحیت را در این عرصه دارند.
هر چند به دلیل رویکردهای متفاوت و عدم هم اندیشی وهم افزایی و پارهای ملاحظات دیگر تا کنون موفق نشدهایم آنطور که شایسته دفاع مقدس است در این عرصه گام برداریم. اما این هماندیشی را به فال نیک گرفته و امیدوار هستیم که در آینده نزدیک شاهد تحولات عمیق در ایفای این رسالت خطیر باشیم و آثار و برکات آن را در انسجام بخشی و تقویت عملکرد سایر نهادهای ذیربط وعلاقمند مشاهده کنیم.
درخاتمه ضمن پوزش ازتصدیع به برخی مصادیق میراث فرهنگی دفاع مقدس اشاره میکنم .گرچه عزیزان حاضر درمجلس بیش از اینجانب به این مصادیق عنایت واشراف دارند؛
1- ارزش های دفاع مقدس که البته واژهای عام و بسیار فراگیر است و به نوعی همه مفاهیم و اندیشهها وخلقیات و روحیات ورفتارهای فرهنگی و ارزشی دفاع مقدس را دربر می گیرد.
2- شخصیت ها وعوامل انسانی که به هر میزان در دفاع مقدس نقش آفرینی کردهاند ؛ اعم از شخصیتهای ویژه وبی بدیل نظیر حضرت امام راحل(ره) تا رزمندگان گمنام بسیجی از روستاهای دورافتاده و ناشناخته. خواه شهید یا جانباز یا آزاده و یا رزمنده باشند، همه به نوبه خود میراث گرانبهای دفاع مقدس هستند.
3- شهدای گمنام به دلیل جایگاه ویژه آنها
4- خانواد های ایثارگران، اماکن و مناطق
5- موزه ها ویادمان ها
6- حماسهها وعملیاتها
7- آثار مکتوب وگفتاری و شنیداری
8- آثارهنری و صدا و تصویر
9- اشعار، نوحه ها ونواها
10- آثار حجمی
11- ابتکارات مانند راهیان نور و ایستگاههای صلواتی
12- تفکر بسیجی
13- ملزومات
14- اقلام فرهنگی
البته مواردی که اشاره شد نمونههایی است که نشان دهنده وسعت مصادیق میراث فرهنگی دفاع مقدس از یک سو و ازجانب دیگر نشان دهنده عظمت وسنگینی بار مسولیتی است که بر دوش متولیان امر در این حوزه گذاشته شده است.
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته
