گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ «پرتو پیمان‌فر» نویسنده و محقق حوزه گردشگری و دفاع مقدس در نشریه «بی‌سیم‌چی» نوشت: انسان‌ها در زندگی اجتماعی به مکان‌هایی که به آنجا رفت و آمد دارند واکنش‌های احساسی نشان می‌دهند. این مکان‌ها برای افراد به گونه‌ای تعلق خاطر ایجاد می‌کنند؛ به طوری که حضور در آن مکان معانی چندگانه‌ای را شامل هویت، احساسات هیجان و تداعی خاطره‌ها در فرد به وجود می‌آورد.
چنین وابستگی‌ای به مکان، مفهوم «مکان‌خاطره» را به عنوان یک مکان فیزیکی که ارزش‌ها معانی و احساس‌های مختلفی را در افراد ایجاد می‌کند، شکل داده است؛ از این رو هر مکانی مثل یک اتاق، یک رستوران، یک مدرسه یا حتی یک شهر می‌تواند به مثابه یک مکان‌خاطره در نظر گرفته شود. اصطلاح «مکان‌خاطره» اولین بار در اشاره به هر چیزی که بخشی از خاطره جمعی هر اجتماعی را در خود نگه می‌دارد به کار رفته و چنین تعریف شده است: «هر واحدیت حائز اهمیتی با سرشت مادی یا غیرمادی که توسط اراده انسانی یا بر اثر گذر زمان به عنصری نمادین در میراث یادمانی جامعه تبدیل شده باشد».
توجه به فضا‌ها و مکان‌های تأثیرگذار بر مناسبات اجتماعی موجب تداوم هویت شهری است، بنابراین هر آنچه در بستر زمان موجب هویت‌بخشی به یک مکان می‌شود وجود شاخصه‌ها و فضا‌هایی است که در حافظه جمعی افراد به صورت مشترک نقش بسته‌اند. خاطره با یادآوری و بازسازی تصویر لحظه‌های تاریخی، نقش مهمی در بیان هویت فردی و جمعی دارد. بخش عمده‌ای از خاطره‌ها بر محور اماکن شکل گرفته‌اند و راوی با بیان خاطره به مکان اشاره دارد و به طور طبیعی ماجرا را تعریف می‌کند. مثلا بررسی تاریخ و تحولات شهر اصفهان در طول هشت سال دفاع مقدس نشان می‌دهد مردم شهیدپرور استان اصفهان نقش بسزایی در دفاع از این خاک مقدس، انقلاب و آرمان‌های آن داشته‌اند و شهدای این دیار یادآور این نقش ارزنده و بی‌بدیل هستند.
این رخداد تاریخی با توجه به حضور نسلی که جنگ را از نزدیک تجربه کرده است خانواده‌هایی که اعضایی از آن‌ها در آن شرکت کرده‌اند و به نوعی در زندگی روزمره آن‌ها نقش مهم و اساسی ایفا می‌کند در حافظه ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این حافظه به عنوان یک امر ذهنی دارای عینیت و نمود بیرونی است، عینیتی که هنگام جنگ و بعد از آن در قالب‌های مختلف از جمله مکان خاطره‌ها نمود پیدا کرده‌اند. این مکان‌ها محل به وقوع پیوستن حماسه‌های ماندگار و تأثیرگذاری بوده است که امروزه می‌توان از آن‌ها با عنوان مکان‌خاطره‌ها یا مکان‌های خاطره‌ساز نام برد؛ از این رو تمرکز بر این نقاط مهم و برجسته کردن آن در زمان واقعه، می‌تواند نقش ارزنده‌ای در هویت‌بخشی به شهر و زنده نگه داشتن یاد و خاطره‌های هشت سال دفاع مقدس داشته باشد.
بازسازی و احیای این مکان‌ها به عنوان بخشی از جاذبه‌های گردشگری جنگ با محور نوستالژی و خاطره در شهر اصفهان می‌تواند زمینه‌ساز حفظ هویت و تاریخ یک شهر باشد که سبب انتقال این خاطره جمعی به نسل‌های آینده به بهترین شکل خواهد شد. خاطره‌های جنگ اغلب بخشی از خودشناسی یک ملت را تشکیل می‌دهند. وقتی کشوری از مصیبت، بلا و جنگ خارج می‌شود، مردم این کشور تصمیم می‌گیرند با میراث جنگ مواجه شوند. گردشگری یکی از هزاران عاملی است که روایتگر این میراث است و نقش مهمی در شکل دادن به افکار احساسات ادراک مردم از پدیده جنگ دارد. حماسه هشت سال دفاع مقدس در ایران و به ویژه در شهر اصفهان یکی از حوادث اجتماعی تأثیرگذار بر ابعاد مختلف سیاسی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم ایران بوده که گذشته از اثرات معنوی عمیق آن بر جامعه از جمله موضوع‌هایی است که در زمره جاذبه‌های گردشگری قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه به گفته کارشناسان یکی از معضل‌های کلیدی جامعه معاصر بحران هویت بوده و در شرایط کلی زندگی مدرن جایی که انسان دچار چندپارگی، بیگانگی و سردرگمی بین مسئولیت‌ها و تعهد‌ها شده است، خاطره‌ها می‌توانند به عنوان یک لنگر به کمک کِشتی سرگردان انسان معاصر بشتابند. مکان‌خاطره‌ها به نسل جدید این امکان را می‌دهند تا خاطره‌های زندگی در زمان هشت سال جنگ تحمیلی ایران و عراق را بررسی کند و در نتیجه قرار گرفتن در آن فضا و از طریق مقایسه آن با زمان حال درک بهتری از هشت سال تلاش هشت سال حماسه و هشت سال ارزش‌آفرینی ملت بزرگوار ایران اسلامی در تاریخ گهربار خود به دست آورد. ملتی که با جهاد، ایثار، شهادت و پیروزی در این نبرد ناهمگن به همگان اطمینان داد زمان و هر لحظه دستی به نشانه تجاوز و تعدی به سمت مرز‌های کشورمان دراز، شود از پای نمی‌نشیند و در برابر متجاوزان قد علم کرده و با نثار جان و مال خویش از حیثیت و تمامیت ارضی کشورش دفاع می‌کند.
جنگ از مهمترین وقفه‌های تاریخی هویت‌ساز در حیات هر ملت است که جوامع پس از پایان یافتنش در صدد حفظ یاد و خاطره‌های آن برمی‌آیند. تنوع و تکثر راویان جنگ و دیدگاه‌های متفاوت آن‌ها روایات متعددی را رقم می‌زند که فقط در صورت کنار هم قرار دادن آن‌ها می‌توان به تصویری واقعی از جنگ رخ‌داده نزدیک شد. یکی از وجوه ماندگار و متداوم، جنگ خاطره‌های به جامانده از آن است که تا مدت‌ها در ذهن کسانی که به نوعی با آن درگیر بوده‌اند و تجربه‌اش کرده‌اند باقی می‌ماند. این خاطره‌ها برخلاف خود جنگ که محصور در یک برهه زمانی و مکانی خاص است و تمام می‌شود در طول زمان و مکان امتداد می‌یابد و حلقه واسطی بین حال و آینده می‌شود.
در این بین فعالان حوزه گردشگری به دنبال یافتن مزیت رقابتی در مقاصد جدید گردشگری و ایجاد انگیزه‌های تازه سفر برای گردشگران هستند که شهر اصفهان به لحاظ دارا بودن ظرفیت‌های فراوان در بحث ایجاد بازار‌های جدید گردشگری و به ویژه گردشگری جنگ و دفاع مقدس با محوریت خاطره و نوستالژی می‌تواند به یکی از مقاصد مهم گردشگری در کشور تبدیل شود؛ بنابراین با توجه به آنچه گفته شد مکان‌خاطره‌ها با محوریت هشت سال دفاع مقدس در اصفهان می‌توانند مکانی برای جمع‌آوری و بیان روایات گوناگون جنگ با بیانی تازه باشند و نوستالژی واقعی و تاریخی را به بهترین شکل به هم پیوند دهند.
به نظر می‌رسد احیا و باز زنده‌سازی این مکان‌خاطره‌ها در سطح شهر اصفهان به تنوع‌بخشی و ایجاد جذابیت در بحث رونق‌بخشی به گردشگری جنگ و دفاع مقدس و همچنین بهبودبخشی به کیفیت تجربه گردشگران از بازدید این نقاط منحصر به فرد کمک شایانی کند؛ همچنین در بحث انگیزه‌های گردشگران نوستالژی و خاطره به عنوان یک ظهور رفتاری مطرح می‌شود که بیان‌کننده این واقعیت است که فرد همواره از بازگشتن به تجربه‌ها خاطره‌ها احساس‌ها و حتی غم و اندوه گذشته لذت می‌برد و در نهایت منجر به وفاداری گردشگران می‌شود؛ لذا درک این نیاز به برنامه‌ریزان حوزه گردشگری برای تعیین و انتخاب مقاصد جدیدی همچون مکان‌خاطره‌ها و پاسخگویی به این دسته از نیاز‌های گردشگران کمک می‌کند.
انتهای پیام/ 112
