نهضت ملی شدن صنعت نفت از کجا آغاز شد؟

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، با خروج کامل نیرو‌های نظامی متفقین از ایران، آثار سوء سیاسی و اقتصادی ناشی از حضور آنان بر جای ماند.

رقابت‌های سه دولت شوروی، انگلیس و آمریکا برای تسلط بر منابع نفتی و موقعیت استراتژیک ایران، اوضاع آشفته ناشی از جنگ را آشفته‌تر می‌کرد. ظرف مدت سه سال، در ایران دولت‌های بی‌ثباتی روی کار آمدند و سقوط کردند.

در چنین اوضاعی مجلس پانزدهم که مجلس سرنوشت‌سازی بود، تشکیل شد. یکی از وظایف این مجلس این بود که مسئله نفت شمال، که موجب بروز بحران بین شوروی و ایران شده بود را حل کند.

در این میان، حزب توده نیز با کسب کرسی‌هایی در مجلس به دنبال حل «امتیاز نفت شمال» به نفع شوروی و در حقیقت سیاست‌های تجاوزگرانه و تجزیه‌طلبانه شوروی در ایران بود؛ بنابراین اولین اقدام مجلس پانزدهم که توسط نیرو‌های مستقل پیگیری می‌شد، مقاومت در برابر زورگویی‌های شوروی برای کسب امتیاز نفت شمال بود که با تصویب ماده واحده واگذاری امتیاز نفت به بیگانگان و ایجاد هر شرکتی که خارجی‌ها در آن سهیم باشند، ممنوع اعلام شد.

با انقضای مدت مجلس پانزدهم، دولت با تعلل در برگزاری انتخابات در صدد تشکیل یک مجلس فرمایشی بود، امام مردم آگاه ایران اجازه چنین عملی را به دولت ندادند. همچنین، مصدق به‌عنوان اعتراض به دخالت دولت در انتخابات و تقلب‌های ناشی از آن، به اتفاق تعدادی از رجال سیاسی در دربار تحصن کردند.

در این میان، آیت‌الله کاشانی در ۲۰ خرداد ۱۳‌۲۹ شمسی، پس از ۱۸ ماه تبعید به لبنان، با استقبال تاریخی مردم، وارد تهران شد.

مدتی بعداز آن، رزم‌آرا در تیرماه ۱۳‌۲۹ نخست‌وزیر شد. آیت‌الله کاشانی ضمن مخالف با رزم‌آرا، او را عامل بیگانه معرفی کرد و تظاهرات بزرگی در میدان بهارستان تهران به راه انداخت و در قطعنامه پایانیِ آن، برای اولین‌بار شعار «ملی شدن صنعت نفت» را مطرح کرد.

اما رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت، مخالف ملی شدن صنعت نفت بود که آیت‌الله طاهری خرم آبادی، در صفحه ۷۲ کتاب خاطراتش، در این باره می‌نویسد: «حاج علی رزم آرا نخست وزیر شاه روزی در مجلس گفت: ملتی که نمی‌تواند لولهنگ آفتابه گلی بسازد چگونه میتواند صنعت نفت را اداره کند؟».

رزم‌آرا به دنبال این مخالفت‌ها با ملی شدن صنعت نفت، در ۱۶ اسفند ۱۳‌۲۹، توسط فدائیان اسلام ترور شد و به این ترتیب، شرایط لازم برای ملی شدن صنعت نفت فراهم آمد.

پس از قتل رزم‌آرا، آیت‌الله کاشانی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که دولت ایران جز ملی کردن صنعت نفت راهی ندارد. با تلاش کمیسیون نفت، نمایندگان مجلس شورا در ۲۴ اسفند و نمایندگان مجلس سنا در ۲۹ اسفند همان سال، گزارش کمیسیون نفت را تصویب کردند و صنعت نفت در ایران پس از پنجاه سال ملی اعلام شد.

با اعلام ملی شدن صنعت نفت، فصل جدیدی از تاریخ تحولات ایران آغاز شد که به دوره «نهضت ملی شدن صنعت نفت» شهرت دارد.

کتاب تاریخ تحولات سیاسی ایران، صفحه ۵‌۳۰-‌۵‌۳‌۳

منبع: فارس

انتهای پیام/ ۱۳۴