گروه استان‌های دفاع‌پرس- «مرضیه ترابی» فعال رسانه‌ای؛ برای ما که دوران کودکی و نوجوانی را در کوچه‌پس‌کوچه‌های «بُقرآباد» و پشت سیلوی گندم مشهد گذرانده بودیم، نام شهید «رضا لیاقت» کاملا شناخته شده بود.
یکی از کوچه‌های فرعی خیابان آیت‌الله طالقانی را به‌نام او کرده بودند و البته کتابخانه مهم‌ترین مسجد محل، یعنی مسجد امام محمد باقر (ع) را هم با نام کتابخانه شهید رضا لیاقت می‌شناختیم؛ با این‌حال، کمتر کسی می‌دانست که شهید لیاقت کیست و چه ارتباطی با مبارزات دانش‌آموزی در تاریخ معاصر مشهد دارد.
آن سال‌ها سال‌های دفاع مقدس بود و شهر هر روز میزبان پیکر‌های گلگون‌کفنانی که در راه دفاع از دین و میهن از جان مایه گذاشته بودند، بود. حافظه تاریخی مردم پر از عطر خوش یاد شهیدان بود؛ شاید به همین دلیل مجالی برای بازشناسی شخصیت و جایگاه آن‌ها پیش نمی‌آمد؛ اینکه آن‌ها به‌راستی که بودند، چه می‌خواستند و چرا جنگیدند؟ حالا بعد از حدود چهار دهه، در میان فضای غبارآلود و دست‌های ناپیدایی که به انکار خورشید برخاسته‌اند، باید دوباره از آن‌ها نوشت و یادشان را در ذهن‌های نسلی که در آن ایام وجود نداشته است، زنده کرد.
شهید‌رضا لیاقت نخستین شهید دانش‌آموز دفاع مقدس در مشهد بود که در چهارم دی ۱۳۵۹، سه ماه بعد از آغاز جنگ تحمیلی، پیکرش بر دستان مردم مشهد تشییع شد و در محوطه خواجه ربیع آرام گرفت. روز ۱۳ آبان، یادآور حماسه دانش‌آموزان در محوطه مقابل دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۷، مجالی برای دوباره گفتن از شهید رضا لیاقت، پس از چهار دهه عبور از پیچ‌های صعب و دشوار تاریخی است.
دانش‌آموز مبارز دبیرستان «کاشانی»
اطلاعات ما درباره شهید لیاقت چندان گسترده نیست. می‌دانیم که در خانواده‌ای از طبقات پایین و مستضعف جامعه به دنیا آمد و در دامن پدری زحمت‌کش و مادری مهربان پرورش یافت. سال ۱۳۹۶ بود که خبر درگذشت مادرش، «طاهره درویشی»، در فضای مجازی منتشر شد. او به‌دلیل عارضه قلبی در بیمارستان «شهید لبافی‌نژاد» تهران درگذشت و ۳۱ خرداد همان سال در بهشت رضا (ع) مشهد به خاک سپرده شد.
شهید لیاقت بچه محله آیت‌الله طالقانی بود. خانه پدری‌اش در ابتدای خیابان طالقانی قرار داشت، جایی که امروزه نامش را شهید ابراهیمی ۱۹ گذاشته‌اند و البته در نقشه‌ها اثری از نام شهید لیاقت بر روی این کوچه نیست. خوب یادم هست آن کوچه را و دیوار‌های قدیمی خانه‌هایی را که زیر باران پاییز و برف زمستان، حسابی نم می‌زدند و عطر خوش کاهگل را به فضای اطراف می‌پاشیدند.
شهید لیاقت پیش از کوچ خانواده‌اش از اینجا، در این کوچه به دنیا آمد؛ اواخر دی ۱۳۴۰ و در پانزده سالگی هم افتاد وسط ماجرا‌های انقلاب و در اوج مبارزات مردم مشهد در پاییز و زمستان ۱۳۵۷، یکی از دانش‌آموزان دبیرستان کاشانی -در بولوار نبوت منطقه طلاب- بود که همراه با هم‌کلاسی‌هایش نقشی مؤثر در جریان انقلاب داشت. اصلا دبیرستان کاشانی یکی از مدرسه‌های خاص در تاریخ انقلاب مشهد است و در دوران دفاع مقدس هم بیش از صد شهید در راه دفاع از دین و میهن، تقدیم کرد که یکی از آن‌ها رضا لیاقت است.
حضور فعال در انقلاب اسلامی
نام هم‌مدرسه‌ای‌های رضا، روی برخی خیابان‌ها و مدرسه‌های کوی طلاب هنوز باقی است. شهید مسعود اختری یکی از این دانش‌آموزان بود که دبستانی را در محله آیت‌الله طالقانی -که بعد‌ها ابوذر نامیده شد- به نامش کرده‌اند. شهید لیاقت شاید به‌دلیل قرار گرفتن در چنین فضایی، با انقلاب اسلامی آشنا شد و حضوری فعال در عرصه مبارزات انقلابی پیدا کرد.
پدرش، محمد لیاقت، درباره حضور وی در ماجرای یکشنبه خونین مشهد (۱۰ دی۱۳۵۷) نقل کرده است: «صبح روز قبل [از دهم دی] برای شرکت در راهپیمایی از خانه بیرون رفته بود. دلهره داشتم و از پسرم بی‌اطلاع بودم. فکر کردم برای او مشکلی پیش آمده است. با خودم گفتم: شاید زخمی شده، شاید ساواک رضا را گرفته است.... شب را با هزار فکر و خیال به صبح رساندم. بالاخره برگشت. علت تأخیرش را پرسیدم. گفت: بابا، کل شب مشغول نگهبانی بودم. متعجب گفتم: نگهبانی از چه؟ جواب داد: از اجناس فروشگاه ارتش که به آتش کشیده شده بود. مراقبت می‌کردم تا انبار بیت‌المال را غارت نکنند. خوشحال شدم که رضا آن‌قدر به بیت‌المال اهمیت می‌دهد.»
آخرین روز‌های یک مبارز
حضور فعال در جریان مبارزات انقلابی کافی بود که پای رضا لیاقت را با آغاز جنگ تحمیلی به بسیج مستضعفان باز کند. آن روز‌ها تازه درس خواندن در سال آخر دبیرستان را آغاز کرده بود؛ بلافاصله با آغاز یورش ارتش بعثی عراق راهی جبهه شد، در مهر ۱۳۵۹. دشمن تا نزدیکی اهواز پیش آمده بود و شرایط دفاعی خوزستان اصلا خوب نبود. رضا لیاقت هنگام سقوط خرمشهر در اهواز بود و شاهد اشک و گریه هم‌رزمانش؛ با این‌حال، مانند خیلی از جوان‌های شجاع، از نبرد با دشمن پا پس نکشید.
درست در هنگام گلوله‌باران اهواز، شهید لیاقت همراه با دیگر نیرو‌های گردانی که از مشهد اعزام شده بودند، وارد صحنه نبرد شد. روز ۲۸ آذر ۱۳۵۹ او در نبرد سنگین و رو‌در‌رو با تانک‌های دشمن حضور داشت و همان‌جا از ناحیه سینه هدف گلوله قرار گرفت و به شهادت رسید. پیکر او را به مشهد انتقال دادند تا به‌عنوان اولین شهید دانش‌آموز مشهد در دفاع‌مقدس تشییع شود. روز چهارم دی‌ماه، مردم مشهد پیکر مطهر شهید رضا لیاقت را از مسجد شهدای فعلی در خیابان خسروی تا حرم مطهر رضوی تشییع کردند.
روزنامه خراسان، مورخ پنجم دی ۱۳۵۹، تصویری از این تشییع جنازه در صفحه نخست خود منتشر کرد و گزارش داد: «پیکر دو تن از جانبازان راه وطن به اسامی سرباز شهید محمدرضا فراهی منقضی خدمت و دانش‌آموز شهید رضا لیاقت، عضو بسیج مستضعفان خراسان، پیش از ظهر دیروز طی مراسمی در میان اندوه هزاران تن از مردم مسلمان و متعهد شهر مشهد، پرسنل لشکر۷۷، اعضای سپاه پاسداران و بسیج مستضعفان خراسان، روحانیون و دیگر اقشار مردم در مسجد بنا‌ها تا صحن امام تشییع شد.» سخنران مراسم تشییع پیکر شهید رضا لیاقت، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدباقر فرزانه بود.
پیکر شهید را بعد از تشییع به خواجه ربیع انتقال دادند و در کنار دیگر شهدای مدفون در این مکان به خاک سپردند؛ به این ترتیب، شهید رضا لیاقت به تاریخ پیوست و بخشی از افتخارات جاودانه سرزمین ایران شد.
اکنون با گذشت ۴۴ سال از شهادت پرافتخار او، شاید برای نسل امروز باور اینکه روزگاری چنین جوانان و نوجوانانی در سرزمین مقدس ایران اسلامی می‌زیسته‌اند، دشوار به نظر برسد؛ اما این حقیقت انکار‌ناپذیر و ابدی است.
انتهای پیام/
