اولین موشک ضد زره شلیک کن و فراموش کن + فیلم

به گزارش گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس؛ دست یابی کردهای سوری به سلاح ضد زره «زوبین» مار ا بر آن داشت تا برای بررسی اهمیت این سلاح در صحنه درگیری های سوریه نگاهی به این سلاح ساخت ایالات متحده آمریکا بیندازیم.

موشک ضد زره «جاولین» (FGM-148 Javelin) یک موشک هدایت شونده ضد زره قابل حمل و شلیک توسط نفر پیاده ساخت (1998-1996) ایالات متحده آمریکا است.

این موشک اولین موشک ضد زره قابل حمل توسط نفر پیاده با قابلیت شلیک کن و فراموش کن است که توسط ارتش آمریکا مورد استفاده قرار گرفتهاست.

مشخصات و عملکرد موشک

موشک «جاولین» (زوبین)، یک موشک با قابلیت شلیک کن و فراموش کن است که قبل از شلیک توسط کاربر (فرد شلیک کننده) به اصطلاح روی هدف قفل میکند و دارای سامانه هدف یابی خودکار است.

این موشک دارای قابلیت حمله از بالا به هدف خود است، بدین صورت که ابتدا موشک مسافتی را به سمت بالا طی میکند و سپس به قسمت بالای هدف شیرجه میرود؛ با توجه به اینکه معمولا زره بالای تانک از قسمت های دیگر آن ضعیف تر است، حمله از بالا احتمال بیشتری برای از بین بردن تانک دارد.

همچنین این موشک قابلیت حمله مستقیم جهت انهدام سنگر یا ساختمان و نیز موقعیت هایی که امکان حمله از بالا وجود ندارد، نظیر شلیک از داخل یک ساختمان را هم دارد علاوه براین موشک «جاولین» از قابلیت انهدام بالگردها در حالت حمله مستقیم نیز برخوردار است؛ این موشک در حالت حمله از بالا حداکثر 150 متر و در حالت حمله مستقیم 50 متر از سطح زمین ارتفاع میگیرد.

زوبین مجهز به سامانه رهگیری هدف با روش پردازش تصویر فرو سرخ است؛ سرجنگی دو مرحلهای این موشک مجهز به دو خرج متمرکز است که اولی زره واکنشی انفجاری تانک را از بین میبرد و دومی زره اصلی تانک را منهدم میکند.

موشک زوبین به طور گستردهای در تهاجم به عراق در سال 2003 به کار رفت و باعث انهدام تعداد زیادی تانک تی-72 و تیپ-69 عراق شد.

موشک «جاولین» ابتدا توسط مکانیسم شلیک نرم از لوله پرتاب کننده به بیرون پرت میشود، سپس بعد از اینکه از پرتاب کننده فاصله مناسبی پیدا کرد، موتور راکت آن روشن میشود.

این قابلیت باعث شده تا شناسایی محل شلیک کننده توسط دشمن دشوار شود، همچنین امکان شلیک موشک از داخل ساختمان نیز فراهم شود. با این وجود موج انفجاری که از پشت لوله پرتاب کننده خارج میشود برای افرادی که در نزدیکی آن هستند خطرناک است.

با توجه به قابلیت شلیک کن و فراموش کن این موشک، افرادی که آن را شلیک کردهاند میتوانند محل شلیک را به سرعت ترک کرده تا از سوی دشمن شناسایی نشوند. البته این موشک غالبا توسط دو نفر استفاده میشود که یکی شلیک کننده و دیگری حمل کننده مهمات است؛ اگر چه در موقعیتهای اضطراری امکان حمل و شلیک آن توسط یک نفر نیز وجود دارد.

بنابراین زمانی که که شلیک کننده مشغول هدفگیری و شلیک موشک است، حمل کننده مهمات در پی اهداف دیگر میگردد و همچنین مراقب خطرات احتمالی از سوی دشمن نیز هست.

سامانه رهگیری هدف

نکته متمایز کننده این موشک با سایر موشک های ضد زره هدایت شونده به خصوص در سال های طراحی و ساخت این موشک (1998-1996)، بهره گیری از فن آوری پردازش تصویر طیف نوری فرو سرخ جهت رهگیری هدف بود. بطوری که این موشک قادر است پس از جدا شدن از پرتاب کننده، تمام عملیات رهگیری هدف را به صورت خودکار و به طور مستقل انجام دهد.

بخش های اصلی سامانه رهگیری هدف در این موشک به شرح زیر هستند:

حسگر نوری

حسگر نوری این موشک یک حسگر آرایهای مستطیلی به ابعاد 64 در 64 واحد حس کننده نور فرو سرخ طول موج بلند است؛ این حسگر از نوع جیوه-کادمیم-تلوریم است. مجموعه حسگر در قسمت سر موشک، داخل یک نیم کره شفاف نسبت به نور فرو سرخ قرار دارد.

میزان نور دریافتی هر واحد حسگر متناسب با بار الکتریکی ذخیره شده در آن واحد است؛ یک مدار الکترونیکی که در پشت مجموعه حسگر جاسازی شده، وظیفه خواندن بار الکتریکی کلیه 4096 واحد نوری و تبدیل آن به یک سیگنال مناسب برای واحد پردازش کننده را به عهده دارد.

بخش خنک کننده حسگر

با توجه به اینکه حسگرهای جیوه-کادمیم-تلوریم برای عملکرد مناسب و دریافت سیگنال با اغتشاش کم میبایست در دمای حدود 77 درجه کلوین قرار بگیرند، از این رو یک سامانه خنک کننده با استفاده از نیتروژن مایع تحت فشار در طول زمان پرواز موشک که بیشینه آن حدود 9 ثانیه است، وظیفه خنک کردن حسگر را به عهده دارد.

بخش ثابت نگهدارنده موقعیت حسگر

با توجه به اینکه میبایست همواره جهت دید حسگر رو به هدف باشد، سامانه ثابت نگهدارنده موقعیت، حسگر را طوری در داخل محفظه نگاه میدارد که تکانهای موشک و حرکات ناگهانی آن، دید حسگر را مختل نکند؛ این سامانه از  شتاب سنج ها، جایروسکوپ جرمی چرخشی و موتورهایی برای تصحیح موقعیت حسگر، تشکیل شدهاست بنابراین سامانه مورد اشاره را میتوان به طور کلی یک خلبان خودکار نامید.

بخش کنترل رهگیری

اما لانچر این موشک همانند لانچر «دراون» شامل باتری هایی است که در قسمت انتهای بدنه اصلی قرار می گیرد و می تواند از باتری های یک بار مصرف BA-5590/U و یا باتری های قابل شارژ BB390A استفاده کند.

دوربین این سیستم را می توان از دو جهت دید در روز و دید در شب بررسی کرد که ویژگی های کلی دوربین اپتیکی این سیستم به شرح زیر است.

این سیستم دارای یک دوربین اپتیکی است که می تواند در روز تا چهار ایکس زوم کند و در حالت دید در شب نیز از سیستم حرارتی با توان زوم چهار تا نه ایکس برخوردار است که برای درگیری شبانه طراحی شده است.

این دوربین توسط یک خنک کننده در زمان جستجو برای کسب هدف 2/5 تا 3/5 دقیقه خنک می کند؛ این خنک کردن برای کارکرد سامانه دید حرارتی لارم است تا بتواند اهداف را بهتر کشف کند؛ از سوی دیگر میدان دید بسیار بازی دارد و می تواند با آن حتی دست به جستجوی وسیع منطقه، قبل از شلیک هم بزند.

بدین ترتیب قسمت دید در روز، شامل لنز و نشان دهنده وضعیت دشمن است که می توان بدون باتری از آن استفاده کرد و اما قسمت دید در شب یک سیستم تصویری مادون قرمز است که طی روز و شب کاربرد دارد و به کاربر امکان دید در حالت محدودیت میدان دید مانند تاریکی، تیرگی میدان نبرد، دود، مه آلود بودن هوا، هوای نامتعادل و حتی شرایط ضد مادون قرمز را می دهد.

خنک کننده (Dewar DDC) جهت خنک سازی NVS برای عمل در حرارت مطلوب و تبدیل کننده انرژی مادون قرمز به سیگنال های الکتریکی است؛ این سیگنال ها از طریق پردازنده سیگنال به نمایشگر CLU فرستاده شده و جهت مهیا کردن تصویرهدف برای سرباز تجزیه و تحلیل می شوند.

نمایشگر CLU شبیه یک تلویزیون است که امکان مشاهده عریض میدان نبرد (WFov) و یا مشاهده باریک میدان نبرد (NFov) را برای سرباز فراهم می آورد؛ تیوب اشعه کاندی CRT مبدل سیگنال های الکتریکی خروجی از پردازنده سیگنال به تصاویر قابل دید برای سرباز است.

نشان دهنده های ثابت CLU شامل 14 آیکون حول نمایشگر CLU هستند؛ آیکون ها مشخص کننده حالت عملیاتی، شرایط، کدهای خرابی عملیات به رنگ سبز، کهربایی و قرمز هستند؛ آیکون ها بازخوردی مداوم به سرباز ارائه می دهند و وی را از آماده بودن موشک باید عمل کردن سیستم و استفاده از حالت دید در روز یا شب مطلع می کنند.

در ساز و کار این موشک ابتدا کاربر از طریق دوربین اپتیکی حرارتی خود لانچر هدف را پیدا کرده و بر روی آن قفل می کند و از طریق سایت موشک می تواند نحوه حمله موشک از بالا یا پایین را انتخاب کند؛ قفل دو نمونه دارد، یکی اینکه کاربر علامت + را روی هدف قرار داده روی هدف قفل می کند و یا اینکه در حالت حرارتی خود سامانه بر روی هدف گرم(تانک) به صورت خودکار  قفل می شود که یک مربع را روی آن قرار می دهد البته برای زدن هدف متحرک  باید به صورت حرارتی روی هدف قفل کرد.

بعد از قفل به صورت اتوماتیک موقعیت هدف و تصویر هدف با یک خط مستقیم در اختیار رایانه موشک قرار می گیرد و بعد موشک شلیک می شود.

این قسمت دارای یک پردازشگر سیگنال دیجیتال است که با الگوریتمهای پردازش تصویر، محل هدفی که قبل از شلیک توسط کاربر از روی تصویر دریافتی بوسیله حسگر نور فرو سرخ معین شده را تشخیص میدهد و فرمان لازم را به قسمت کنترل جهت حرکت موشک صادر میکند تا جهت حرکت موشک همواره رو به هدف از پیش معین شده بماند.

این الگوریتمهای پردازش تصویر شامل تشخیص الگو و برخی الگوریتمهای دیگر است. ضمنا این بخش، حرکت موشک را بسته به اینکه حالت حمله از بالا یا حمله مستقیم انتخاب شده باشد، تنظیم میکند.

استفاده کنندگان

استرالیا: 92 پرتاب کننده

بحرین: 13 پرتاب کننده

کانادا: 200 پرتاب کننده

جمهوری چک: 3 پرتاب کننده و 12 موشک برای استفاده در افغانستان

ایرلند: 36 پرتاب کننده

اردن: 30 پرتاب کننده و 110 موشک

لیتوانی: 40 پرتاب کننده

زلاندنو: 24 پرتاب کننده و 120 موشک

نروژ: 100 پرتاب کننده و 526 موشک

عمان: در جولای 2008 شرکت «ریتیون» قراردادی به ارزش 115 میلیون دلار برای فروش این موشک به عمان و امارات متحده عربی امضا کرد.

پاکستان

تایوان: 40 پرتاب کننده و 360 موشک

انگلستان: در سال 2003 وزارت دفاع بریتانیا اعلام کرد قصد دارد این موشک را جایگزین موشکهای «میلان» و «سویینگ فایر» کند.

ایالات متحده آمریکا

در سال 2003 دولت ایالات متحده اعلام کرد که 36 عدد پرتاب کننده موشک «زوبین» در عراق گم شده و روزنامه نیویورک تایمز هم بعدها گزارش داد که ممکن است این تسلیحات در دست گروههای تروریستی افتاده باشد.

مزایا

حمل سیستم بسیار اسان است و اجزای ان را می توان به سادگی جدا کرد تا زمانی که مورد نیاز قرار گیرد، در مقایسه با دیگر سیستم های ضد تانک که بسیار دست و پاگیر هستند از تفاوت قابل توجه برخوردار است. برای مثال عدم نیاز به سه پایه سنگین و ایستاده، محافط چشمی بزرگ، لوله و ... و همچنین زمان زیاد برای جمع آوری و آماده سازی سیستم؛ هرچند هنوز هم پرتاب جاولین کمی سنگین است اما نسبت به دیگر ضد تانک ها سبک تر است.

سیستم پرتاب شلیک کن و فراموش کن در «جاولین» این امکان را به اپراتور می دهد که به سرعت از محدوده شلیک خارج شده و یا در زوایه و مکان جدیدی اقدام به شلیک کند تا دشمن متوجه حضور او نشود؛ در کل سیستم شلیک کن فراموش کن این سیستم، نسبت به سیستم های هدایت سیمی و چشمی یک سر و گردن بالاتر است.

برد زیاد و امکان درگیری در جنگ شهری و مکان های صعب العبور از دیگر مزایای این سیستم است.

معایب

اشکال اصلی سیستم جاولین وزن کل موشک و لوله آن است که بالغ بر 23 کیلوگرم می شود؛ البته این سیستم به گونه ای طراحی شده است که قابلیت حمل توسط پیاده نظام را داشته باشد؛ همچنین «جاولین» قیمت بسیار بالایی دارد و گران محسوب می شود زیرا هر واحد پرتاب گر حدود 125 هزار دلار و هزینه موشک آن نیز 80 هزار دلار است.

از دیگر معایب این سیستم، تحقق سیستم شلیک کن فراموش کن در فواصلی تا 600 متر امکان پذیر است و اپراتور بعد از شلیک هیچ گونه توانایی برای تصحیح مسیر موشک ندارد.

مشخصات

نوع ............................................................ موشک ضد زره هدایت شونده

ساخت.......................................................... امریکا ( ریتیون و لاکهید مارتین)

طراحی......................................................... سال 1989

ورود به خدمت............................................... سال 1996

طول موشک ................................................. 1/1 متر

طول پرتابگر ................................................. 2/1 متر

قطرموشک................................................... 127 میلی متر

وزن کل ...................................................... 3/22 کیلوگرم

وزن موشک ................................................ 8/11 کیلوگرم

وزن دستگاه کنترل ......................................... 4/6 کیلوگرم

برد ............................................................. 75 تا 2500 متر

سرجنگی .....................................................  4/8 کیلوگرم انفجاری شدید، دو مرحله ای

موتور.......................................................... راکت سوخت جامد

خدمه .......................................................... دو نفر

هدایت ......................................................... فرو سرخ

قیمت موشک ............................................... 80000 دلار

قیمت لانچر .................................................. 125000 دلار